« نقش منفی » ها، هیچ وقت داوری نمی شوند!

«سیاوش طهمورث» از هنرمندان با سابقه تئاتر کشور است که فعالیت در حوزه تئاتر را به عنوان بازیگر از اوایل دهه چهل و با حضور در تئاترهای تأثیرگذار سالهای چهل و پنجاه آغاز کرده است.
طهمورث جزء بازیگران مستقل سینما، تئاتر و تلویزیون ماست که با سختی بسیار و سالها کار و تلاش موقعیت خودش را تثبیت کرده و اگر چه جوایز متعدد و رنگارنگی دریافت نکرده اما توانسته سبک خودش را به عنوان یک بازیگر بشناساند و در جریان کارهای متعدد تقویت کند.
«سیاوش طهمورث» را بارها و بارها در نقش ضد قهرمان داستانهای مختلف در سینما، تئاتر و تلویزیون دیده ایم، اما نکته جالب در مورد این بازیگر این است که شخصیت او کاملاً با نقشهای قدرتمند و خشن داستانهایی که در آنها بازی کرده، متفاوت است.آنچه می خوانید گفتگویی کوتاه است که چندی پیش با این هنرمند سخت کوش و مهربان سینما، تئاتر و تلویزیون انجام دادیم:
▪ عموم کسانی که شما را می شناسند شاید بیشتر شناختشان نسبت به سیاوش طهمورث، به حوزه «بازیگری» مربوط باشد، اما من احساس می کنم که شما به عنوان یک کارگردان بیشتر به خودتان شبیه هستید و در این حوزه حرفهایی برای گفتن دارید که بازی در کار دیگر کارگردانان فرصت بازگویی آنها را به شما نمی دهد. نظر خودتان در این رابطه چیست؟
ـ به هر حال در حوزه بازیگری هم من سعی می کنم که حاصل دیدگاه و تفکرات خودم را عرضه کنم، اما در این عرصه کارگردانی با دیدگاه و نظری خاص وجود دارد و آن شخصیت را به شکلی که خودش می بیند، می خواهد.در نتیجه من سعی می کنم که کارم را با کارگردان و دیدگاهش تقسیم کرده و برای او زندگی کنم ولی با سبک و دیدگاه خودم! یعنی طوری که هم او راضی باشد و هم خود من. این بازیگری است. اما زمانی که کارگردانی می کنم، دیگر دیدگاه مطلقاً متعلق به خودم است. اینجاست که شاید بعضی ها (چون من را در سینما و تلویزیون و تئاتر بیشتر در مقام بازیگر دیده اند) فکر کنند من بیشتر بازیگرم تا یک کارگردان!
▪ شما بیشتر به بازیگری تجربی اعتقاد دارید یا بازیگری آکادمیک؟ و به نظر شما، بازیگران ما درحوزه تئاتر علمی و آکادمیک در چه سطحی هستند؟
ـ ببینید، این چیزهایی که الآن به این صورت در قالب آموزشهای آکادمیک وجود دارد و دانشجویان در طول ۵ سال تحصیل آنها را از استادان محترم دانشگاهها می آموزند، فقط در حد راهیابی است. این اول راه است. یعنی وقتی که دانشجویی وارد دانشگاه می شود و سر کلاس می نشیند، نباید توقع داشته باشد که آن کلاس، آنها را تبدیل به کارگردان، بازیگر یا نویسنده کند. این کلاسها فقط به شما یاد می دهد که چه راهی را بروید و چه مطالعاتی بکنید تا بتوانید نسبت به این عرصه شناخت پیدا کنید.اما زمانی که این دوره را گذراندید و آن را از یک دوره خام به عمل نشاندید و تجربه کردید، تازه استعداد خودتان را کشف و تئوری را به عمل تبدیل کرده اید و حالا دیدگاه پیدا کرده اید! عکس این هم صادق است. یعنی زمانی که فردی از تجربه آغاز کرد، تا به مطالعه نرسد و فرهنگها و دیدگاهها و روشهای مختلف را نخواند و نیاموزد و دانش و شعور آن را پیدا نکند، تجربه اش هیچ ارزشی نخواهد داشت. پس هر دو لازم و ملزوم یکدیگر هستند.
▪ سؤالی که می خواهم بپرسم بیشتر به کار شما در حوزه بازیگری مربوط می شود.خیلی از مردم که شما را در تلویزیون دیده اند «سیاوش طهمورث» را با نقشهای منفی اش می شناسند. بماند که نقشهای منفی هم نقشهای جذابتری بوده اند. می خواهم بگویم شخصیت خود شما دقیقاً برعکس آن صدای خشن و چهره با هیبت قلدرانه است. شما خیلی شوخ طبع، مهربان و...
ـ می دانم که می خواهید چه بگویید !اولاً که من این کلمه «نقش منفی» را نمی پذیرم. بارها هم گفته ام، ممکن است بتوانیم بگوییم «نقش ضد قهرمان» اما نمی توانیم بگوییم «نقش منفی»! چون منفی یعنی اینکه شخصیتی به طور مادرزاد و «سیاه» متولد شده است. نه نمی تواند چنین چیزی باشد!
هر نقش ضد قهرمانی هم، به واسطه دلایل اجتماعی اش شکل گرفته است. یعنی هیچ کس فی نفسه بد نیست. بلکه اجتماع او را در مسیری قرار می دهد که او خواستهای خودش را به حق می بیند، اما جامعه آن خواستها را نمی پذیرد. این می شود ضد قهرمان! نمی خواهم مقایسه کنم، چون در این حد نیستم، اما بزرگترین بازیگران دنیا کسانی هستند که نقش ضد قهرمانها را بازی کرده و می کنند، اما متأسفانه در مملکت ما اگر کسی نقش «ضد قهرمان» بازی می کند، حتی او را برای جوایز هم نامزد نمی کنند. آقا، این بازیگر، «نقش بد» را خوب بازی کرده است !و سریع روی اسم بازیگر هم خط می کشند!
دوم اینکه، ما متأسفانه بیشتر مواقع بازیگرانمان را کلیشه می کنیم. یعنی تصور نمی کنیم این بازیگری که الآن دارد نقش خشن یک ضد قهرمان را بازی می کند ممکن است بتواند کمدی را هم خوب بازی کند. اگر بازیگر است باید حتماً بتواند این کار را بکند. من اخیراً همین دو، سه سال گذشته شاید بیشتر از ۱۰ تا ۱۵ تله فیلم ۹۰ دقیقه ای بازی کرده و در همه آنها هم نقش مثبت داشته ام. هیچ کدام از نقشهایم در این کارها منفی نبوده، پس چرا کسی اینها را ندیده؟ به دلیل آن که حتماً تماشاگر آن طهمورث منفی را دوست دارد! شاید تماشاگر آن قدرت منفی را دوست دارد و آن قدرتمند بودن را می پسندد.
▪ خود شما از این نگاه و سلیقه راضی هستید یا اینکه دوست دارید این نگاه را در تماشاگران تغییر بدهید؟
ـ اتفاقاً تماشاگر خیلی به من لطف دارد. برخلاف اینکه شاید تصور کنید نقشهای منفی باعث فاصله گرفتن تماشاگر از من شده، نه، اتفاقاً تماشاگران خیلی هم به من لطف دارند. برای اینکه آن صلابت و قدرت را دوست دارند.
▪ شاید این فقط سلیقه من باشد اما فکر می کنم که در فیلمها و سریالهای ما خیلی از ضد قهرمانها جذاب تر و دوست داشتنی تر از قهرمانها از کار درآمده اند. داروغه سریال «گرگها» هم خیلی قویتر از «حکیم» به نظر می آمد. شاید دلیل آن این باشد که ما شخصیتهای مثبت مان را خیلی ضعیف و شعارزده پرداخت می کنیم. این طور نیست؟
ـ شاید دلیل آن این باشد که ما مثبت بودن را در چند تا جمله خلاصه کرده ایم.مثبت بودن این نیست که فقط تبسمی داشته باشیم و گذشتی بکنیم و... منطق مثبت بودن و قهرمان بودن و ضد قهرمان بودن چیز دیگری است و هر دوی اینها نگاه جامعی برای نشان دادن و پرداخت شدن لازم دارد.
بازیگری که قرار است این شخصیتها را نشان بدهد از هستی اش، از دیدگاه و فکرش و دانش و تجربه اش مایه می گذارد. هیچ کدام از اینها کم ارزش نیستند. هر دو ارزش خودشان را دارند و ما متأسفانه در جایگاه قدردانی و نگاه به هنرمندانمان، نگاه متفاوتی داریم و می گوییم: «اینها که نقش منفی اند، پس اینها هیچ»! نه، این درست نیست!
کسی که آنجا به عنوان داور نشسته، اگر توانست پنج دقیقه آن نقش منفی ( به قول خودش) را بازی کند. من، به شخصه این عرصه را می بوسم و کنار می گذارم!
▪ امسال آیا برنامه ای برای اجرای تئاتر دارید؟
ـ نه، معلوم نیست چه کار بتوانم بکنم! برای اینکه من هنوز برنامه ریزی تئاتر را نمی دانم. نه بودجه آن را می دانم چیست، نه می دانم چقدر پول به من می دهند که بتوانم به بازیگرم بدهم و خرج تئاتر بکنم و نه اینکه می دانم که اصلاً سالنی هست که به من بدهند یا ندهند، پس نمی توانم برنامه ای داشته باشم.
▪ بنابراین قرار نیست که امسال نمایشی را روی صحنه ببرید؟
ـ دوست دارم این کار را بکنم، دو، سه تا طرح هم دارم، اما نمی توانم !واقعیت این است که نمی توانم برنامه ریزی کنم چون هیچ چیز مشخص نیست...

آی سان نوروزی

منبع : روزنامه قدس