ضیافت کیک سیب آمریکایی

نویسنده کتاب «تئوکراسی آمریکایی» آدم حاذق و بامزه‌ای باید باشد. حاذق از آن رو که به اندازه افزایش نفرتش از آمریکا، اطلاعاتش از جهان آمریکایی نیز افزون می‌شود و بامزه به این خاطر که بی‌هیچ مخاطره‌ای سطح نازل تحلیل‌های چپ‌گرایانه خود را به نمایش می‌گذارد.
کوین فیلیپس پیش خویش خرسند است که با ابرقدرت آمریکایی دنیای معاصر، بدترین شوخی‌ها و سخت‌ترین سخن‌ها را مطرح کرده است. اما حجاب چپ روی برای فهم وی معاند می‌شود و نمی‌فهمد! که لیبرالیسم علت وجودی خود را سعه‌صدر و انعطاف می‌داند. هنوز فراموشمان نشده است که مارکوزه در وسط زیست جهان آمریکایی و قلب لیبرالیسم چه دشنام‌هایی را به سیستم تمدنی لیبرال می‌داد. این خاصیت جهان لیبرال هیچ‌گاه به فهم چپ‌ها نخواهد رسید.
که اگر می‌رسید امروزه کوین فیلیپس اینچنین تلاش مذبوحانه‌ای برای تمسخر و خدشه‌زدن بر منطق آمریکایی و جهان سرمایه‌داری نمی‌آورد. کوین فیلیپس در کتاب خود «تئوکراسی آمریکایی: سیاست و مخاطرات مذهب بنیادگرا، نفت و استقراض در قرن بیست‌ویکم» سعی کرده است با دیدن و دقت در نحوه استفاده آمریکایی‌ها از اتومبیل، بزرگراه‌ها، مناطق نفت‌خیز، جایگاه‌ها فروش بنزین، ساخت راه‌آهن برلین‌ـ بغداد، تبدیل موتورهای سوخت ناوگان جنگی انگلیس از سوخت زغالی به نفتی و رانندگان شورلت در آمریکا نتیجه بگیرد که چندقدمی بیشتر تا نابودی امپریالیسم آمریکا و برچیده شدن تمدن و کشور آمریکا نمانده است! نویسنده همچنین دست سترگی در اجتهاد دارد و با غور در مسائل معاصر آمریکا ریشه مشکلات کنونی را «اونجلیکالیسم مبارزه‌جوی مدرنیسم ستیز پروتستان» می‌داند.
متاسفانه اغتشاش مفاهیم که جزء لاینفک تحلیل‌های مارکسیستی است در این عصر نیز به وفور به‌چشم می‌خورد. علاوه بر عبارت گنگ و نامفهوم و گیج‌کننده اونجلیکالیسم مبارزه‌جوی مدرنیسم ستیز پروتستان» که برای نور افکنی و ابهام‌زدایی از آن باید چند جلد کتاب راهنما برایش نوشته شود، عبارت‌هایی نظر «تاریخ سوخت»، «فرهنگ اتومبیل»، «امپریالیسم کربنی» نیز در کتاب ۷۰۰ صفحه‌ای فیلیپس موج می‌زند. به‌نظر می‌رسد همپای استفاده فیلسوفان مکتب انتقادی از فن سوراخ کردن کلمات، تحلیلگران چپ‌گرای معاصر نیز دامنه تحلیل‌های خود را به سبب دارا نبودن مبانی مفهومی و چارچوب نظری به سمت رخ نمایی و رونمایی از کلمات تازه و واژه‌های نوزاد می‌برند تا خواننده در خلسه برآمده از سخنان شبه‌روشنفکرانه باقی بماند و ذره‌ای ذهن خود را به سمت بنیاد تحلیل و عمق مسئله نبرد.
ادعای کم‌عمقی تحلیل نویسنده کتاب، به‌راحتی قابل اثبات است. ذهنیت موعودگرایانه نویسنده باعث شده است که هر گاه سخن از جورج بوش و سیاست جاری در ایالات‌متحده برود، داد نویسنده بالا بگیرد و از «رستگاری» و «مبارزه‌ نهایی خیر و شر» و «اذهان انجیل‌زده راست مسیحی» سخن بگوید. در ابتدا باید گفت که ترابط بحث‌های فضیلت‌گرایانه با کابینه بوش و سیاست جاری آمریکا، بحثی است که به لئو اشتراوس نسبت می‌دهند و اولین کسی‌که این گمانه را ایجاد کرد، شادیا درودی نویسنده عرب‌تبار کانادایی بود که در تحلیل‌های خود اشتراوس را به پدر نومحافظه‌کاری متهم کرد. پس سابقه این سخن‌ها دراز دامن‌تر از آنی است که کوین فیلیپس سینه خود را ستبر کرده و از راست‌گرایی مسیحی و رستگاری‌گرایی سخن گوید. نکته بعد که نویسنده کتاب را به وضوح در اشتباه فرو برده است، یکی دانستن نومحافظه‌کاران (از جمله جورج بوش و کابینه‌اش) با پروتستان‌های بنیادگرا (که در میان نزدیکان بوش وجود دارند) است. نباید این دو جریان را یکی انگاشت، در غیر این صورت به درد کوین فیلیپس مبتلا خواهیم شد.
خاستگاه اجتماعی نومحافظه‌کاران، دلمشغولی‌های سیاسی و دلبستگی‌های فکری آنان ربطی به نوزایی پروتستان‌های متعصب ایالت‌های جنوبی آمریکا (کمربند کتاب مقدس) ندارد. نومحافظه‌کاران عمدتا از خانواده‌های فرهیخته کرانه خاوری ایالات‌متحده برخاسته‌اند. هدف سیاسی آنان نه ممنوع کردن سقط جنین است و نه اجباری کردن نیایش در مدارس و نه مبارزه با آموزه‌های داروینی و تدریس آن در دانشگاه‌ها. حتی سر و وضع و ظاهر آنان نیز با پروتستان‌های خشک ‌اندیش و واعظان تلویزیونی متفاوت است. نومحافظه‌کاران به جای کتاب مقدس اغلب نشریه‌های ادبی و سیاسی می‌خوانند. با این تفاوت آشکاری که میان نومحافظه‌کاران و پروتستان‌های رادیکال وجود دارد اما فیلیپس چون از یک ذهنیت سیاسی و یک عینک ایدئولوژیک برخوردار است، توان فهم آن را نداشته است و جاهلانه بر نادانی خود تجاهل ورزیده است. این تجاهل تا آنجا پیش می‌رود که خامدستانه بنیادگرایی مذهبی و حکومت دینی را آنقدر آمریکایی می‌پندارد که کیک سیب از اصالت آمریکایی برخوردار است.
باورمندی نویسنده کتاب به آموزه‌های مارکسیستی باعث آن است که از نقش مولد و زاینده دین در قوت‌گیری دموکراسی در آمریکا، هراسان شود و از آن به‌عنوان دولت مذهبی یاد کند. امروزه مخاطبان خام و عادی شبکه‌های تلویزیونی اسلام‌گرا نیز با کمترین هوش خود، فرق میان دولت مذهبی و ایدئولوژیک و بنیادگرا با حکومت دموکراسی در آمریکا و ساز و کار جریان قدرت در ایالات‌متحده را می‌فهمند و توان تمایز گذاشتن میان این دو را دارند.
جلوه ‌دیگر از بهبودی تحلیل فیلیپس از یکی‌انگاری ابرقدرت‌های تاریخ بشری است. این یکی‌انگاری باعث شده است که علت‌های فروپاشی هر یک از این ابرقدرت‌ها نیز یکی پنداشته شود و در نتیجه فیلیپس امروز منتظر اضمحلال ابرقدرت آمریکاست.
البته باید اطلاعات فراوان، تسلط به وقایع تمدنی و توجه المان‌های فرهنگی و ارجاعات فراوان به رویدادهای سیاسی و اقتصادی را نقطه قوت تحلیل نویسنده کتاب دانست اما همه این توانمندی‌های وی بسان روکش رنگی بر تحلیل‌های رخ زرد و رو افتاده‌ای است که تاریخ مصرفش در دنیای امروز گذشته است. البته لیبرال‌ها به‌راحتی و خوشمزگی کتاب فیلیپس را بخوانند! چه اینکه این کتاب مشحون از نوستالژی جهان واقعیت‌های سرمایه‌داری و ارزش‌های لیبرالی و تمدن آمریکایی و همچنین نحوه زیست جامعه مدرن ایالات‌متحده است و خوشمزگی کیک سیب آمریکایی و لذت مک دونالد به‌همراه طنزهای مکرر نویسنده کتاب در پیش‌بینی‌هایش، لحظات خوشی را برایشان رقم می‌زند.
بدون تردید، کوین فیلیپس نویسنده کتاب تئوکراسی آمریکایی خود نیز در لذت این لحظه‌ها و صحنه‌ها شریک بوده است و این توانمندی فاخر دنیای معاصر و لیبرالیسم واقعا موجود است که دشمنان خود را در جامعه باز خود نگاه می‌دارد و محترم می‌داند. ضیافت کیک سیب آمریکایی، ضیافت بزرگی است حتی برای مارکسیست‌ها!
▪ تئوکراسی آمریکایی
▪ سیاست و مخاطرات مذهب بنیادگرا، نفت و استقراض در قرن بیست‌و‌یکم
▪ نویسنده: کوین فیلیپس
▪ ترجمه : شهریار خواجیان
▪ نشر اختران،۱۳۸۷
▪ شمارگان:۲۰۰۰ نسخه
▪ قیمت:۸۸۰۰ تومان

حامد زارع

منبع : روزنامه کارگزاران