بی اعتمادی مردم به بانکداری الکترونیکی

مقامات ارشد بانک مرکزی چند برابر شدن استفاده از ابزارهای بانکداری الکترونیک در ایران را غلبه بانکداری مدرن بر بانکداری سنتی می خوانند و از آن ابراز رضایت می کنند. با این وجود باید اعتراف کرد هنوز در واقعیت، جامعه سنتی ایران با بانکداری مدرن به نوعی قهر است و بیشتر به ابزارهای سنتی تمایل دارد. در حالی که مهران شریفی، مدیر نظام های پرداخت بانک مرکزی و حیدر مستخدمین حسینی، معاون بانک مرکزی هر کدام از رشد متفاوت ۴ و ۸ برابری بانکداری الکترونیک در کشور خبر می دهند، اما هنوز مردم عادی آمادگی لازم برای ورود به چرخه نظام جدید بانکی که سال هاست در دنیا رایج است را در خود احساس نمی کنند. دلیل این عدم استقبال چیست چرا مردم با وجود آن که می دانند استفاده از ابزارهای الکترونیک در بانکداری در هزینه و وقتشان صرفه جویی می کند، از آن هراسانند .
● آموزش همگانی بانکداری الکترونیک
مدیر نظام های پرداخت بانک مرکزی در گفت و گو با «ایران» مهم ترین دلیل عدم استقبال از بانکداری الکترونیک را عدم فرهنگ سازی و آموزش های همگانی می داند و می گوید: تأکید بانک مرکزی از همان ابتدای کار بر این بود که در زمینه بانکداری الکترونیک فرهنگ سازی را آغاز کند، در همین راستا این نهاد پولی با ارسال بخشنامه ای به تمامی بانک ها از آنها خواست تا تمامی موانع به کارگیری ابزارهای الکترونیکی بانک ها را شناسایی و اعلام کنند، اما این موفقیت نسبی بود.
مهران شریفی ادامه می دهد: برخی از بانک ها نیز اعلام کردند که برای اجرای برخی از لوازم بانکداری الکترونیک از بودجه کافی برخوردار نیستند و توان تجهیز بانک ها را ندارند. وی اضافه می کند: برخی از بانک ها نیز در آموزش های عمومی با مشکل مواجه شدند و این مسائل در کنار هم محیطی را به وجود آورد که انتظارات به نحو مطلوب برآورده نشد.مدیر نظام های پرداخت بانک مرکزی با بیان این که بانک مرکزی مدتی است رویه آموزش های همگانی و فرهنگ سازی را از طریق سازمان صدا و سیما آغاز کرده است، می افزاید: البته این اقدامات کافی نیست و خود مؤسسات و بانک ها نیز در این ارتباط باید تلاش کنند.
شریفی اقدام بانک ها در ترویج این سیستم نوین را از طریق بروشورها و سی دی های تبلیغاتی عنوان می کند و البته تصریح می کند: این عوامل نیز به تنهایی نمی تواند در این زمینه مؤثر واقع شود.
مردم به بانکداری الکترونیک بی اعتمادند
در بسیاری از کشورهای دنیا مردم نه تنها برای پرداخت قبوض خود، بلکه برای بسیاری از خدمات متنوع بانکی به بانک ها مراجعه نمی کنند و از طریق مراجعات غیر حضوری و تنها یک بار حضور برای افتتاح حساب کار خود را به انجام می رسانند.در این کشورها قبوضی که توسط شرکت های خدماتی مثل تلفن همراه صادر می شود، توسط حساب مشتری که متصل به این سرویس است، تغذیه می شود، به این ترتیب هر قبض به محض صدور به بانکی که مشتری در آن حساب دارد، ارجاع و در آنجا بر اساس اجازه ای که مشتری قبلاً به شرکت خدماتی داده، مبلغ قبض از حساب وی کسر می شود. در پایان صرفاً صورت حسابی ناشی از پرداخت قبض توسط بانک به صورت ای میل به اطلاع مشتری می رسد، اما در ایران هنوز مردم و بانک ها با این روش ها آشنا نیستند.
احمد میرهاشمی از مشتریان ناراضی سیستم بانکی که فعلاً از بانکداری الکترونیک خوشش نمی آید، می گوید: دستگاه های خودپرداز پس از پرداخت قبض، رسیدی به مشتری می دهد که در واقع اثبات می کند مشتری قبض خود را پرداخته، اما این قبض برای طولانی مدت قابل نگهداری نیست و مندرجات آن به دلیل جنس کاغذ رسید پس از چند روز پاک می شود.
او که از دانشجویان کارشناسی ارشد یکی از دانشگاه های کشور است، از عدم اطمینان نسبت به ابزارهای الکترونیکی در ایران می گوید و معتقد است وقتی قبض را داخل بانک می پردازیم، روی قبض تایپ ماشینی می شود و بعدها اگر مثلاً مخابرات به دلیل بروز اشتباه در قبض تلفن، بدهی قبلی ثبت کند، برای اثبات می توانیم قبض قبلی را که توسط بانک ثبت ماشینی شده به مخابرات ارائه دهیم، اما در شیوه پرداخت با دستگاه خودپرداز، عملاً این امکان وجود ندارد و سند ماندگار در این نحوه پرداخت ارائه نمی شود.
وی معتقد است: فعلاً نمی توان به این ابزارها اعتماد کرد، چرا که این ابزارها در حال حاضر در اوایل کار خود قرار دارند و مطمئناً با اشتباهاتی مواجه خواهند بود. مهران شریفی از دیگر دلایل عدم اطمینان به بانکداری الکترونیکی را احساس ترس و نگرانی مردم از این که ممکن است با پرداخت الکترونیکی دچار ضرر شوند، بیان می کند و می گوید: بر این اساس روش هایی در دست بررسی است که در صورت متضرر شدن مشتری در استفاده از خدمات الکترونیکی، بانک ها موظف باشند با حداقل وارسی در کوتاه ترین مدت پول مشتری را پرداخت کنند. وی معتقد است: در بانکداری الکترونیک همه چیز ثبت می شود و قابل پیگیری است و در صورت تصویب این قانون، نگرانی مردم از ابزارهای الکترونیکی کاهش خواهد یافت.
جای خود را باز می کند
آیا اجرایی شدن بانکداری الکترونیکی تا پایان برنامه چهارم توسعه که بانک ها مکلف به اجرای کامل هستند، امکانپذیر است سؤالی که شریفی پاسخ مثبت به آن را منوط به همکاری مردم و بانک ها می داند و معتقد است: تا یک سال آینده به حتم همه مردم از این ابزارها استفاده خواهند کرد.
وی ادامه می دهد: در همین راستا و برای گسترش بانکداری الکترونیکی زیرساخت های بانکداری الکترونیک را گسترش داده و در سال آینده نیز به افتتاح سه سامانه دیگر از جمله اتاق پایاپای الکترونیکی، اوراق بهادار الکترونیکی و امضای الکترونیکی اقدام خواهیم کرد.

مهدی مهرپور

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی ITanalyze