فلج ناشی از نابودی پوشش سلول عصبی

مالتیپل اسکلروز یا ام اس (MS) بیماری عصبی و نوعی درگیری مغز و نخاع است که طی آن غلاف و پوشش روی سلول های عصبی که نقش محافظتی دارند به دلیل ناشناخته خورده شده و از بین می رود و عبور سیگنال های عصبی را دچار اختلال می کند. از این جهت مشکلات خاصی در اندام های مختلف بدن ایجاد می شود و مانع از تحرک شخص شده و اجازه فعالیت و تحصیل را به او نمی دهد.
● علائم
علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت است و نیز بستگی به بخش آسیب دیده دارد.
علائم ابتدایی بسیار خفیف هستند، از قبیل بی حسی اعضای بدن نظیر دست و پا، خستگی و ضعف، عدم تعادل و سرگیجه، سوزش موضعی در اندام ها، نقص در بینایی و درد شدید در ناحیه صورت.
با پیشرفت این بیماری علائم شدیدتر نیز بروز می کند از جمله دردهای مزمن کمر و ماهیچه ها، اسپاسم یا گرفتگی ماهیچه ها، فلج، ناتوانی جنسی، اختلال در صحبت کردن، مشکل در بلع، مشکل در حافظه، از دست دادن بینایی و نابینایی کامل.
علائم اولیه بسیار خفیف بوده و امکان دارد در ابتدا تشخیص داده نشود اما با پیشرفت این بیماری، علائم نیز شدت می یابد و به قدری می رسد که فرد کاملاً فلج می شود و حتی نمی تواند از خود مراقبت کند. مرگ افراد مبتلا به این بیماری عموماً در اثر شرایط سخت ناشی از فلج آنهاست. همچنین از دیگر عوامل مرگ بروز زخم های بستری و در نتیجه بروز عفونت، ذات الریه، آمبولی ریوی، گرفتگی رگ های تغذیه کننده ریه ها توسط لخته های خونی و خودکشی اشاره کرد.
● علت
فرضیه هایی در مورد علت این بیماری وجود دارد که به آنها اشاره می کنیم.
۱) اختلافات جغرافیایی: براساس این فرضیه MS در مناطق دور از خط استوا بیشتر رخ می دهد. برخی دانشمندان معتقدند، با توجه به اینکه میزان مواجهه با نور آفتاب در طول سال، در مناطق نزدیک به خط استوا بیشتر است و ویتامین D به طور طبیعی به دنبال مواجهه با آفتاب تولید می شود، این ویتامین اثر مفیدی بر عملکرد سیستم ایمنی دارد و ممکن است به محافظت در برابر MS کمک کند.
همچنین مطالعه درباره الگوی مهاجرت نشانگر این است که اگر افراد متولد شده در یک منطقه جغرافیایی خاص که با خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری MS همراه است، قبل از ۱۵ سالگی به یک منطقه جغرافیایی دیگر با خطر کمتر ابتلا مهاجرت کنند، خطر MS در آنها معادل با منطقه ای خواهد بود که به آنجا مهاجرت کرده اند.
۲) ژنتیک: اگرچه MS یک بیماری کاملاً ارثی به حساب نمی آید، اما ریسک این بیماری در افرادی که یکی از اعضای درجه اول آنها به MS مبتلا هستند، بالاتر است.
به گفته محققان زنان بیشتر از مردان
به این بیماری دچار می شوند.
۳) عامل ایمنی: به طور کلی بیماری MS نوعی اختلال در سیستم ایمنی بدن است و افت عملکرد سیستم ایمنی بدن به دلایل مختلف می تواند باعث بروز این بیماری شود.
۴) عامل ویروسی: این احتمال نیز وجود دارد که یک عامل ویروسی در بروز MS نقش داشته باشد و عفونت با این ویروس عامل اولیه یا عامل مساعدکننده در ابتلا به بیماری باشد.
● تشخیص
برای تشخیص بیماری MS نمی توان گفت یک آزمایش خاص دقیق قطعی وجود دارد. تصاویر MRI معمولاً آسیب بافت میلین در بافت مغز را نشان می دهند اما در برخی افراد مبتلا به MS این تصاویر کاملاً طبیعی بوده و هیچ گونه مشکلی را نشان نمی دهند. از دیگر روش های تشخیص آزمایش مایع مغزی نخاعی است.
MS در اکثر بیماران بین ۲۰ تا ۵۰ ساله تشخیص داده می شود اما احتمال بیماری در کودکان و نوجوانان و افراد مسن بالای ۵۰ سال نیز وجود دارد.
● انواع MS
بیماران مبتلا به MS یکی از چهار فرم بیماری را تجربه می کنند:
۱) عودکننده- فروکش کننده: افراد مبتلا به این نوع MS، دچار حملات تضعیف عملکرد عصبی می شوند، به دنبال این حملات که عود نامیده می شوند، بهبودی نسبی یا کاملی ظاهر می شود که خاموشی بیماری نام دارد. طی این خاموشی، بیماری پیشرفت نمی کند.
۸۵ درصد بیماران MS از این نوع هستند.
۲) پیشرونده اولیه: عملکرد عصبی فرد به آهستگی روبه وخامت می رود و دوره های عود و خاموشی واضحی ندارد. سرعت پیشرفت بیماری متغیر است و امکان بهبودی خفیف وجود دارد. این نوع MS ۱۰ درصد بیماران را شامل می شود.
۳) پیشرونده ثانویه: این بیماری با سرعت ثابتی پیشروی می کند و ممکن است گاهی بهبودی خفیفی ایجاد شود یا بیماری برای مدتی ثابت می ماند.
(زمانی که داروهای تعدیل کننده بیماری هنوز کشف نشده بودند، حدود ۵۰ درصد از بیماران مبتلا به نوع
عودکننده - فروکش کننده در عرض ۱۰سال پس از تشخیص به نوع پیشرونده ثانویه مبتلا می شدند.)
۴) نوع پیشرونده عودکننده: این نوع MS نسبتاً نادر است و شیوع آن پنج درصد بیماران را شامل می شود. این بیماری از ابتدا سیر پیشرونده دارد اما در عین حال در سیر آن حملات واضحی که با بدتر شدن عملکرد عصبی همراه هستند نیز روی می دهند، بعد از این حملات چه بهبودی داشته یا نداشته باشد، روند پیشرفت همچنان ادامه دارد.
● داروها
به دلیل ظهور بیماری ها با علائم متفاوت و انواع گوناگون هر یک درمان دارویی خاصی دارد و تنها پزشکان با کمک معاینات پزشکی می تواند راه درمان را تشخیص بدهند.
بیماران مبتلا به MS از نظر دارویی به سه گروه تقسیم می شوند؛ گروه اول بیمارانی که بیماری جزئی دارند و از داروهای سرپایی استفاده می کنند.
گروه دوم نیاز شدیدی به دارو دارند و حتماً باید بی وقفه داروهایشان را مصرف کنند که داروها باید در یخ و یخچال نگهداری شود. گروه سوم که نوع پیشرفته تری دارند،
به طور مطلق بستری شده و هیچ درمان دارویی برای بهبودی آنها فایده ندارد و به دلیل معلولیت و از پا افتادگی در آسایشگاه به سر می برند.
سایر معالجات شامل مصرف داروهایی ضدافسردگی برای کاهش خطر خودکشی، دارو برای کنترل مثانه و داروهایی برای رفع دردهای عصبی و رفع گرفتگی عضلانی می شود.
اثرات جانبی این داروها متفاوت است که مهم ترین آنها خواب آلودگی و به هم ریختن معده و آلرژی نسبت به داروهاست.
با مصرف دارو پیشرفت بیماری کاهش می یابد همچنین با معالجه علائم بیماری، حالت فلج کاهش می یابد.در سال های اخیر درمان های جدید بسیاری برای این بیماری پیشنهاد شده و بسیاری از آنها به کار گرفته شده است که امیدواری های بسیاری را برای درمان با بهبودی نسبی بیماران ارائه داده است و امیدواری هایی برای یافتن درمان های قطعی را رقم زده است.

نیلوفر جمشیدی

منبع : روزنامه سرمایه