سیاست‌های ‌مدیریت ‌ریسک ‌در بخش کشاورزی ـ بخش ششم

▪ خبرنگار:
در بخش‌های پیشین شما به خوبی چالش‌های متعددی را که درمسیر توسعه‌ی بیمه‌ی کشاورزی در کشورما وجود دارد، توضیح دادید، برون رفت از برخی از این چالش‌ها نیازمند همکاری‌های فرابخشی است که باید دردستور کار مجموعه‌ی دولت قرار گیرد، اما بخش دیگری از این چالش‌ها با بکارگرفتن ابزار‌های جدید و خدمات نوین بیمه‌ای در درون صندوق قابل حل است. اگر چه برنامه‌ریزی برای گسترش خدمات بیمه‌ای خود نیازمند تأمین اعتبارات و همکاری دولت است، اما دریک جمع‌بندی کلی برای ما توضیح دهید که ماهیت کنونی نظام بیمه‌ی کشاورزی درکشورما با توجه به ابزارها و سازو کارها و خدمات ارائه شده درآن، چیست و صندوق برای برون رفت از چالش‌های پیش روی خود بکارگرفتن چه ابزارها و خدمات نوینی را مورد بررسی قرار داده است؟
ـ دکتر جوادیان :
بررسی مجموعه تجارب موجود و سیستم‌ فعلی بیمه‌ی کشاورزی درکشور نشان می دهد که درحال حاضر نظام بیمه کشاورزی درکشورما، بیمه‌ی عملکرد است. همچنین سیستم بیمه‌ای ما نیز براساس بیمه فردی می‌باشد. ازلحاظ پوشش‌های خطرنیز نظام بیمه‌ی‌ چند خطر درکشوراجرا می شود.
عمده‌ترین ریسک‌های تاثیرگذار بر بخش‌ کشاورزی از لحاظ ریسک‌های اقلیمی، مربوط به سرما و یخبندان،‌ خشکسالی، باران‌های سیل‌آسا و طوفان است. تمام این‌موارد تحت پوشش بیمه‌ قراردارند.
از لحاظ گروه‌بندی کشاورزان، کشاورزانی وجود دارند که دارای تولیدات و مدیریت‌ بالاتری هستند، به‌طورطبیعی این دسته از کشاورزان علاقمند به استفاده از شیوه‌های بیمه‌ای جدیدی هستند. اما دراین بخش تا اندازه ای کمبود اطلاعات وجود دارد یا این که به دلیل محدودیت تعداد گزینه‌های بیمه‌ای، این امکان وجود دارد که بیمه دراین باره کند حرکت کرده باشد که این مساله نیزدر دستورکار صندوق بیمه قرار دارد.
درسال جاری نیزصندوق بیمه برای اولین بار بیمه‌ی غیر یارانه‌ای را برای برخی از محصولات اعلام کرد، براین اساس نرخ واقعی قیمت تمام شده‌ی محصولات را برای سقف قراردادها به جای قیمت تضمینی در نظر گرفتند تا به وسیله آن پتانسیل‌های واقعی تولید یک بیمه‌گذار درنظر گرفته شود.
برای تبدیل بیمه‌ عملکرد و بیمه فردی‌ به بیمه منطقه‌ای، صندوق بیمه مجموعه مطالعاتی را شروع کرده که به نتایجی نیز رسیده است. به طوری‌که درحال حاضر برای دومین سال است که به شکل آزمایشی بیمه‌ی منطقه‌ای گندم در مناطق غرب کشور، اجرا می‌شود .
همان‌طورکه پیش از این نیزعنوان شد بیمه‌ی درآمد نیز برای دومین سال است که به شکل آزمایشی برروی محصول نخود دیم دراستان کرمانشاه درحال اجراست. پس ازآن‌که اطلاعات تکمیلی برای این ۲ محصول جدید جمع آوری شد. استفاده ازاین شیوه از حالت آزمایشی‌ خارج می‌شود.
به طورقطع این روش به محصولات دیگرنیز تعمیم داده می‌شود. پیش از اجرای این طرح طی ۳ سال با همکاری دانشگاه مطالعاتی در باره‌ی چگونگی اجرای این ۲ سیستم بیمه‌ای انجام گرفت. پس ازاتمام این مطالعات اجرای آزمایشی آن شروع شد.
از نظرتنوع پوشش‌های بیمه‌ای قانونی که درحال حاضر در کشورما به عنوان بیمه‌ی کشاورزی اجرا می شود تنها بیمه محصولات کشاورزی را مد نظر قرارمی‌دهد درحالی که درکنار محصولات کشاورزی باید عوامل تولیدی نظیر، ماشین‌آلات، تسهیلات، وحتی خود تولیدکنندگان را نیز درمقابل ریسک‌های مختلف تحت پوشش قراردهیم تا یک سیر خدماتی کامل و جامعی به کشاورزان ارائه گردد.
همان‌طورکه پیش از این نیزاشاره شد. با توجه به قاعده‌ اعداد بزرگ به هرمیزانی که چترحمایتی بیمه‌ا‌ی بیمه‌گر درارتباط با پوشش ریسک‌های مختلف گسترده‌ترباشد. نسبت خسارت به عدد یک نزدیک‌ترمی‌شود. بنابراین باید در کناربیمه‌ی محصولات مختلف، بیمه‌ی عوامل تولید کشاورزی را نیز تحت پوشش قرار دهیم. چنین اقدامی در بسیاری از کشورها درحال انجام است البته مطالعاتی در این زمینه صورت گرفته است ازجمله بیمه ماشین‌آلات کشاورزی، اداوات، کانال‌های انتقال آب، بیمه‌ی استخرهای ذخیره آب و غیره اشاره کرد. همچنین نرخ‌گذاری بیمه‌ی سیستم‌های آبیاری تحت فشار، نیز درسطح آزمایشی اجرا شده است. اما با توجه به این‌که ماموریت اخیر قانون صندوق بیمه‌ی محصولات کشاورزی تنها پوشش بیمه‌ی محصولات است، بنابراین ورود به سایرحوزه‌ها ممکن نیست.
البته پیشنهاد اصلاح این قانون به مجلس شورای اسلامی ارائه شد، به گونه‌ای که در شوراول کمیسیون کشاورزی مجلس نیز تصویب شده است، امید است در شور دوم نیز تصویب شود،تا با ابلاغ آن چالش‌های موجود در این زمینه برطرف شود.
بیمه‌های گروهی نیز به شکل پراکنده، درباره برخی از محصولات مانند چای درحال اجراست. با توجه به این‌که قرارداد خرید چای توسط کاخانجات چای خشکنی منعقد می‌شود، صندوق بیمه قراردادی را با این کارخانجات منعقد کرده تا تمام چای کاران به وسیله این کارخانه‌ها‌ تحت پوشش بیمه قرارگرفته و خسارت‌ آن‌ها توسط همین کارخانه‌ها‌ پرداخت شود. این نحوه عمل نیزخود شکلی ازبیمه‌ گری گروهی است که هزینه‌های عملیاتی و اجرایی را به‌شدت کاهش می‌دهد.
نحوه‌ی عملکرد کارخانجات چغندرقند نیز این‌گونه است و هرکارخانه‌ای، کلیه چغندر کاران خود را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد .همچنین صندوق بیمه با شرکت‌ دانه‌های روغنی نیز قرارداد منعقد کرده است تا برخی از محصولات مانند پنبه و کلزا را نیز به شکل گروهی بیمه کنند.بنابراین مشاهده می‌شود که در زمینه تبدیل بیمه‌ی فردی به بیمه گروهی، درطی سال‌های اخیر تجاربی نیز کسب شده است تا بتوان برخی از چالش‌ها را برطرف کرد.
درکل اگر بخواهیم یک جمع‌بندی از بحث‌های قبلی و تجارب‌ جهانی در زمینه‌ی چالش‌ها داشته باشیم و آن را با وضعیت بیمه‌ی کشاورزی کشورمقایسه کنیم. به این نتیجه می‌رسیم که بخش خصوصی درکشورما به عنوان بیمه‌گر بخش کشاورزی مشارکتی ندارد.همچنین نظام بیمه اتکایی درکشورما به معنایی ‌آن‌چه که دردنیا اجرا می‌شود نیست، چراکه درحال حاضر این بحث وجود دارد که آیا امکان بهره‌گیری از بیمه‌گران اتکایی درکشورما وجود دارد یا نه؟
دراین زمینه اگر بیمه‌ی کشاورزی در قالب سازو کار بیمه اتکایی قابل تعریف است، آن را تعریف کنند. سیاست‌های توسعه‌ای کشوردربخش کشاورزی و نقش دولت در این مسیر شفاف و مشخص نیست تا بتوان نظام بیمه‌ی کشاورزی را در راستای آن سیاست‌ها انطباق داد. چرا که، با تنوع و تعدد سیاست‌ها مواجه می‌شویم که طبیعتا بیمه را تحت تاثیرقرارمی‌دهد.
در زمینه‌ی راه‌اندازی بیمه اتکایی نیز صندوق بیمه تجربه‌ی برخی از کشورها را مطالعه کرده است. درحال حاضردو شیوه‌ی بیمه اتکایی دربرنامه سالانه صندوق قرار دارد.
امید است پس از برگزاری مجمع عمومی بتوانیم، بیمه اتکایی را نیز به مرور زمان در دستورکار خود داشته باشیم تا با استفاده از تجارب موجود در دنیا، موانع و مشکلات را برطرف کنیم.
درکل اگر بخواهیم جمع‌بندی در این زمینه داشته باشیم. ۵ زمینه جدید تحت عنوان گسترش بیمه‌ی کشاوری یا خدمات نوین بیمه برای برون رفت از این چالش‌ها، دردستور کار صندوق قرار دارد که شامل موارد زیراست؛
۱) استفاده از بیمه‌ی درآمد.
۲) جهت‌گیری بیمه‌های فردی به سوی بیمه‌های منطقه‌ای
۳) جهت گیری بیمه براساس شاخص آب و هوایی است که تکمیل کننده بیمه‌های منطقه‌ای است.
۴) ارائه بیمه‌ی عوامل تولید درکنار بیمه‌ی محصولات است.
۵) ایجاد بیمه اتکایی است، که در این زمینه هیچ تجربه‌ اجرایی در کشورما وجود ندارد.

گفت و گو:
زهرا شعبان زاده ـ خبرنگار اقتصاد کشاورزی سرویس مسائل راهبردی خبرگزاری دانشجویان ایران

منبع : خبرگزاری ایسنا