کاربرد اوراق قرضه در برنامه ریزی های مالی

اوراق قرضه به طور سنتی و برحسب عادت در قلمرو جذب سرمایه گذاران علاقه مند به امنیت سرمایه قرار دارد. این اوراق معمولا تحت کنترل و نظارت دولت و دستگاه های دولتی منتشر می شود، از آنجائی که اشخاصی در جستجوی آن بوده اند که در برنامه های مالی خود، تنوع به وجود آورند و عنصری را به قطعیت بازگشت سرمایه گذاری در آینده، اضافه نمایند، بنابراین، اوراق قرضه به صورت فرایندی عمومی درآمده است. اوراق قرضه دارای درآمد ثابت رسمیت و عمومیت یافته است. پذیره نویسی اوراق قرضه با شرایط سرمایه گذاری مبتنی بر پرداخت اصل مبلغ (ارزش اسمی) در سررسید و پرداخت شود. به صورت دوره ای و در طول مدت سرمایه گذاری می باشد. میزان سودی که پرداخت می شود، از طریق ضرب ارزش اسمی در نرخ سود (سود سهمیه بندی شده) اندازه گیری می شود. عملا تا پرداخت سود بر شش ماه یک بار صورت پذیرفته و مدت سرمایه گذاری، از یک تا چند سال، می باشد. قیمت اوراق مزبور براساس میزان و مدت تبدیل به نقد شدن مبلغ آن در آینده و نرخ جاری سود بازار، تعیین می شود. تبدیل به نقد شدن در آینده، شامل سودهای دریافتی در طول مدت سرمایه گذاری و برگشت مبلغ اسمی آن در زمان سررسید بوده و یا در صورتی که اوراق قرضه قبل از سررسید به فروش برسد، در مرحله فروش، وجوه جریان خواهد داشت. قیمت اوراق قرضه عمدتا براساس این فرض که سرمایه گذاری تا زمان سررسید نگهداری می شود، تعیین می گردد.
قیمت اوراق قرضه شامل ارزش فعلی سودهای قابل پرداخت به اضافه ارزش فعلی مبلغ اسمی در زمان سررسید می باشد. با استفاده از نرخ جاری سود بازار محاسبه می گردد. اگر نرخ بهره بازار بیشتر از نرخ بهره مندرج در برگه اوراق قرضه باشد، قیمت اوراق قرضه پایین تر از ارزش اسمی آن معامله می گردد (با کسر قیمت). اگر نرخ جاری سود بازار کمتر از نرخ سود مندرج در آن باشد، اوراق قرضه با قیمت بالاتر از مبلغ اسمی آن معامله می گردد. اگر نرخ جاری سود بازار با نرخ مندرج بر روی اوراق قرضه، برابر باشد، قیمت آن معادل مبلغ اسمی اعلام شده، قابل معامله کردن می باشد. بدین ترتیب ملاحظه می شود، یک ارتباط معکوس بین تغییرات نرخ جاری بهره بازار و نرخ سود مندرج در برگه اوراق قرضه و قیمت آن، وجود دارد. هر چه نرخ سود بازار افزایش یابد، قیمت اوراق قرضه کاهش یافته و چنانچه نرخ سود بازار کاهش یابد، قیمت اوراق قرضه، افزایش می یابد.سرمایه گذاران به منظور قضاوت در اینکه سرمایه گذاری در اوراق قرضه، خوب است یا نه، باید ویژگی های شخصیت و موارد حقوقی اشخاص صادرکننده اوراق قرضه و عوامل دیگر مخاطرات سرمایه گذاری با تفکیک عوامل احتمال خطر نکول یا عدم پرداخت و همچنین، احتمال خطر تغییر نرخ سود را مورد لحاظ قرار دهند و توجه خاصی به این مشخصه ها و عوامل نمایند. اشخاص حقوقی با گرایش های متفاوتی نسبت به یکدیگر، به احتمال خطر نکول در سطوح مختلف، اقدام به انتشار اوراق قرضه می نمایند. عموما هر چه نرخ برگشت سرمایه بالاتر باشد، احتمال خطر نکول بیشتر و وابستگی آنها در جهت معکوس قرار می گیرد.
اوراق قرضه با احتمال خطر نکول کمتر، به وسیله خزانه داری انتشار یافته و اصل سود اینگونه سرمایه گذاری ها با احتمال خطر نکول روبرو نمی شوند. شهرداری و سایر نهادهای دولتی و مردمی، اوراق قرضه عمومی (مشارکت) را با پشتوانه اعتبار و اعتقاد داشتن به صادرکننده، منتشر می کنند چه بسا این گونه اوراق، در سطح فزاینده ای از احتمال خطر نکول در آینده به لحاظ مشکلات تأمین منافع مالی و بودجه قرار دارند. نهادهای دولتی و مردمی اوراق قرضه درآمدی را که به اتکای پروژه های ویژه تحصیل درآمد، صادر می شوند منتشر می کنند. (مثل: پروژه، بزرگراه ها و...) اوراق قرضه درآمدی، اغلب همراه با احتمال خطر بالاتری نسبت به اوراق قرضه عمومی مواجه می باشد زیرا، برگشت سرمایه گذاری، موکول به موفقیت اجرای پروژه مربوطه است. سودهای قابل وصول بابت اینگونه سرمایه گذاری، از مالیات بر درآمد، معاف هستند. اشخاص حقوقی غیردولتی (قرضه پذیر) نیز اقدام به انتشار اوراق قرضه می نماید. احتمال خطر نکول اینگونه اوراق بستگی به قدرت پرداخت دین از طرف انتشاردهنده، دارد، این احتمال خطر بستگی به شرایط عمومی اقتصاد و احتمال خطر فعالیت های صادرکننده دارد که عموما با آن روبرو خواهد بود. احتمال خطر نکول، می تواند با افزایش شرایط پیمان سرمایه گذاری، کاهش یابد. شرایط پیمان، جوانب احتیاط را برای دارنده اوراق قرضه از طریق ایجاد محدودیت در انجام فعالیت های تجاری، مهیا می سازد، احتمال خطر نرخ سود یا احتمال خطر تغییر در نرخ سود بازار، جزو لاینفک کلیه سرمایه گذاری ها است. اگر تغییر در نرخ ها زمانی که اوراق قرضه نگهداری می شود، اتفاق افتد، برگشت واقعی سرمایه گذاری با آنچه که مورد انتظار است، تفاوت خواهد داشت.
دو جزء تشکیل دهنده احتمال خطر نرخ سود، عبارتند از مخاطرات سرمایه گذاری مجدد سود و احتمال خطر قیمت ها، احتمال خطر سرمایه گذاری مجدد سودهای دریافتی وقتی اتفاق می افتد که سود دریافتی در طول مدت سرمایه گذاری، نمی تواند مجددا مورد سرمایه گذاری با نرخ سود بازار، واقع شود. یک سرمایه گذاری در اوراق قرضه، موقعی ایمن و مطمئن است که سرمایه گذاری مجدد سودهای دریافتی و احتمال خطر ظرفیت به طور کامل با یکدیگر پایاپای شوند و ارزش آتی سرمایه گذاری را صرفنظر از تغییرات در نرخ سود بازار، بدون تغییر باقی مانده باشد. در پایان یک سرمایه گذاری وقتی ایمن و مطمئن می شود که مدت سرمایه گذاری با سقف زمانی مورد نظر آن، متعادل گردد.

فیروزه ترابی

منبع : روزنامه کیهان