ساختار دستگاه دیالیز تک سوزنی و دو سوزنی

هر گاه کلیه ها نتوانند حجم کافی ادرار تولید کنند محصولات متابولیسم و مقادیر اضافی نمک‌های معدنی و آب در بدن محبوس شوند،در این حال باید مقدار ورودی آب و نمک‌های معدنی را به همان میزانی که از راه تعریق و مدفوع دفع می شوند محدود کرد.‌در این گونه موارد رژیمی شامل کربوهیدرات و چربی به کار می‌رود. محتوای پروتئین رژیم بایستی به حداقل ممکن کاهش داده شود. منظور از این امر جلوگیری از اسیدمی ناشی از تجمع اسید سولفوریک در بدن در نتیجه اسیدهای آمینه گوگرد دار اضافی از قبیل متیونین و سیستئین و همچنین جلوگیری از تجمع اوره ناشی از تجزیه اسیدهای آمینه اضافی است. معمولا غلظت اوره خون اندازه گیری می‌شود و این غلظت در نارسایی کلیه از حد طبیعی ۳۰ میلی گرم اوره در ۱۰۰ سانتی متر مکعب خون به ۱۵۰ میلی گرم اوره در ۱۰۰ سانتی متر مکعب خون یا بیشتر می رسد. هر گونه تغییری در تعادل اسیدی- بازی که نشانه آن تغییر‌PH‌ خون و غلظت بی‌کربناب است بایستی بلافاصله تصحییح شود.‌
تا هنگامی که میزان فیلتراسیون گلومرولی از ۱۲۰ میلی لیتر در دقیقه یعنی مقدار طبیعی به کمتر از ۳۰ میلی لیتر در دقیقه کاهش نیافته باشد یعنی نیمی از یک کلیه کماکان عمل طبیعی داشته باشد، هیچ گونه علائمی از نارسایی کلیه وجود نخواهد داشت. هر گاه میزان فیلتراسیون گلومرولی از این حد کمتر شود، محدودیت‌های رژیمی ضروری است. هنگامی که میزان فیلتراسیون گلومرولی از ۱۲۰ میلی لیتر در دقیقه به کمتر از ۵ میلی لیتردر دقیقه برسد کنترل آن به تنهایی توسط رژیم موثر نیست و یک کلیه مصنوعی یا پیوند کلیه برای ادامه زندگی بیمار مورد نیاز است.‌
کلیه مصنوعی از اصل دیالیز استفاده می‌کند که در آن لوله ای ( کانول) در داخل یک شریان ( معمولا ساعد) قرار داده می شود و خون بیمار از راه این کانول وارد کلیه مصنوعی می‌شود. خون در کلیه مصنوعی به وسیله یک غشا نیمه تراوا از یک مایع دیالیز کننده مجزا می شود.
این غشا به نمک‌های معدنی و آب و متابلیت‌های اضافی اجازه می دهد که به داخل مایع دیالیز انتشار یابند اما از عبور گویچه های خون یا پروتئین های پلاسما جلوگیری می کند. سپس خون از راه یک ورید ساعد به بدن باز می‌ گردد. معمولا کانول‌های پلاستیکی رادر داخل شریان و ورید باقی می‌گذارند و برای جلوگیری از لخته شدن در آن ها هنگامی که مورد استفاده نیستند این کانول‌ها را به یکدیگر متصل می کنند تا یک شنت شریانی- وریدی( مجرای انحرافی) تشکیل شود.‌
حفره صفاق خود بیمار را نیز می‌توان به صورت یک غشا نیمه تراوا مورد استفاده قرار داد. مایع دیالیز به د رون این حفره ریخته می شود که به این تکنیک دیالیز صفاقی گفته می شود .
طراحی واضح و آشکار بر روی نمایشگرها و نحوه قرارگرفتن آلارم‌ها، به طوری که غیر قابل اشتباه باشند، نشان‌دهنده عملکرد دقیق و آسان این سیستم‌ها است. این روش مانند تعادل حجمی سیالات در یک سیستم جدا (‌balancing‌) کنترل حجمی اولترافیلتراسیون (‌UF rate‌) و سیستم اختلاط حجمی برای آماده سازی محلول دیالیز، ایمنی بیمار را تضمین می‌کند. اولترافیلتراسیون حجمی امکان عملکرد مطمئن را برای تمامی دستگاه‌های دیالیز فراهم می‌آورد. کنترل جریان خون به‌طور داخلی از طریق تست پیشرفته و کامل درتمام سیستم حاصل می شود.نرم افزار منسجم سیستم، کالیبراسیون سنسورها و پمپ‌ها راممکن ساخته و رفع مشکل و خرابی را تسهیل و تسریع می کند.‌
برای بهبود بخشیدن به قدرت عمل افراد در برابر عمل دیالیز پروفایل‌های اولترافیلتراسیون و پروفایل‌های سدیم را می‌توان با هم یکی کرد که هر کدام به دیگری وابسته باشد.
‌Sodium variation سبب می شود که درمان استاندارد دیالیز تغییر کند و با افزایش کنسانتره استات یا اسید، سدیم محلول دیالیز بالاتر رود و سپس در زمان برنامه ریزی شده موجب کاهش آن‌به حد اولیه شود. افزایش سدیم محلول دیالیز در بسیاری از بیماران از کاهش فشارخون، گرفتگی عضلات و سندرم عدم تعادل درحین دیالیز پیشگیری می‌کند.‌
● شرح دیالیز دو سوزنی
پمپ خون شریانی، خون را از بیمار به دیالیزر منتقل می سازد. فشار وارد شده بر قسمت مکش پمپ، اندازه گیری شده و توسط نمایشگر فشار شریانی که توسط یک فیلتر هیدروفوب جدا شده است، نمایش داده می شود. چنانچه فشار افزایش یابد یا کمتر شود آلارم به‌صدا در می آید.پمپ خون شریانی متوقف شده و کلمپ کننده لوله وریدی بسته می شود. اولترافیلتراسیون نیز متوقف می‌شود. مقدار هپارین مورد نظر را با سرعت قابل تنظیمی از طریق پمپ هپارین می‌توان به خون تزریق کرد.‌
پس از قسمت دیالیزر، خون وارد حباب‌گیر وریدی می‌شود. در این قسمت فشار برگشتی وریدی اندازه گیری شده و نشان داده می شود. صفحه نمایش فشار برگشتی بین دو فیلتر هیدروفوب قرار گرفته است. قسمت محفظه حباب‌گیر در محل آشکارساز هوا (‌Air detector‌) قرار گرفته است، که مانند یک محافظ در برابر نفوذ هوا عمل می‌کند. در صورتی که میزان فشار وریدی پایین بیاید یا در صورتی که خون وریدی داخل محفظه حباب گیر، کف آلود باشد، آلارم به‌کار می افتد، پمپ خون شریانی متوقف شده و دریچه خون وریدی مسدود می‌شود و اولترافیلتراسیون نیز متوقف می‌شود.‌
پس از محفظه حباب‌گیر، خون از آشکار ساز اپتیکی(‌OD‌) عبور می‌کند که به شرح زیر مشخص می‌شود:
▪ ‌OD‌ صاف و روشن دستگاه در حالتprime‌
▪ ‌OD کدر و تاریک دستگاه در حالتDialysis‌
پس از مرحله آشکار ساز اپتیکی، خون به بدن بیمار بر می گردد.
● دیالیز تک سوزنی
این روش بایستی فقط در شرایط استثنایی به‌کار رود ، از این رو گردش مجدد ممکن است بسیار اشکال داشته باشد.در بیمارانی که امکان تزریق دو سر سوزن به دو رگ متفاوت میسر نیست از این روش استفاده می‌شود.‌
اگر در دیالیز دو سوزنی مشکل جریان خون در یکی از مسیرهای ورودی به‌وجود آید، می‌توان به وسیله خط لوله موجود از این روش استفاده کرد. فقط کافی است روش قطع و وصل تک سوزنه را در منو انتخاب کرد. پس از انتخاب و فشردن دکمه میزان معین فشار اعمال می شود. ترانسدیوسر فشار وریدی، پمپ خون و کلمپ لوله وریدی را فعال می‌سازد. لوله خون وریدی و شریانی توسط یک قطعه به شکل‌Y‌ به لوله های ورودی متصل می‌شوند. کلمپ کننده لوله خون وریدی تا زمانی که پمپ خون شریانی خون را منتقل می‌کند بسته می ماند. بلافاصله پس از اینکه میزان حد فشار وریدی در ترانسدیوسر به‌وجود آمد، پمپ خون متوقف و کلمپ وریدی باز می‌شود. فشار، که در مسیرهای لوله بالا رفته است، خون ذخیره شده را به بدن بیمار باز می‌گرداند. ‌
بلافاصله پس از رسیدن به حد پایین، کلمپ کننده لوله وریدی دوباره بسته شده و پمپ خون شریانی شروع به‌کار می‌کند و همان عمل دوباره تکرار می‌شود.‌در صورتی که زمان گردش از ۱۵ دقیقه بیشتر شود، آلارم بکار خواهد افتاد، کلمپ کننده لوله وریدی بسته می شود. پمپ خون و پمپ‌UF‌ از عمل باز می مانند.‌
● فیلتر دیالیز
برای تصفیه خون در بیماران مبتلا به مشکلا‌ت کلیوی به کار می‌رود. خون از داخل الیاف تو خالی و مایع دیالیزور عبور می‌کند و به این ترتیب سموم از خون دفع و توسط مایع دیالیز خارج می‌شود. بر اساس وضعیت دیالیز بیمار این عمل در هفته دو یا سه بار و هر بار ۳ الی ۵ ساعت صورت می پذیرد.‌
جنس بدنه از پلی کربنات شفاف است که این ماده ضمن به وجود آوردن امکان مشاهده خون در داخل صافی کنترل آن، از استحکام فوق العاده ای برخوردار است به نحوی که هیچ گونه شکستگی یا ترک در این محصول مشاهده نمی شود.‌
الیاف از دو نوع کوپروفان و پلی سولفان است که از زیست سازگاری بالایی برخوردارند. با توجه به حساسیت بسیار بالای این محصول کنترل‌های صد در صد صورت می گیرد و در سیستم تولید آن آخرین تکنولوژی‌های موجود به خدمت گرفته شده است.‌
● نکات قابل ذکر
محلول ضد عفونی کننده موجود‌ در ظروف که توسط ماشین همودیالیز مکش می شود توسط دستگاه به صورت خود کار انجام می‌شود.‌
▪ درج تاریخ انقضای ثبت شده بر روی بسته بندی‌‌ها
▪ شرایط نگهداری محلول‌‌های ضد عفونی کننده
▪ نکات کاربردی که از سوی تولید کننده ارائه می شود.‌
▪ پیش از استفاده از مواد ضد عفونی کننده باید از سازگاری و اثر مواد مورد استفاده در دستگاه همودیالیز اطمینان حاصل شود.
▪ استفاده غیر مناسب از ضد عفونی کننده ها ممکن است موجب بروز اختلالات دستگاه همودیالیز شود

مهندس سعیده لطفی محمدآباد

منبع : ماهنامه تخصصی مهندسی پزشکی