آداب عید غدیر

غدیر یک واقعه تاریخی صرف نیست بلکه مجموعه ای از وقایع سرنوشت ساز برای بشر است. غدیر ثمره نبوت و میوه رسالت است غدیر روز تعیین خط مشی مسلمین تا آخرین روز دنیاست.
غدیر روز عزای ابلیس و ابلیسیان و روز یأس و ناامیدی منافقین و روز عید آل محمد(ص) و روز جشن اهل بیت(ع) است. و شاید از این روی است که در روایات از عید غدیر به عنوان «عید الله اکبر» تعبیر شده است.
لذا باید این روز را عید گرفت و بزرگ داشت همان گونه که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «روز غدیر خم بالاترین عید امت من است و به امیرالمومنین وصیت فرمودند که این روز را عید بگیرید.»(۱)
اما بحث بر سر این است که چگونه عید بگیریم و حرمت این روز را نگه داریم؟ در این روز چه کار بکنیم که دل پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه معصومین علیهم السلام را شاد نمائیم و از برکات آن استفاده کنیم؟
در این باره دستورات زیادی از ائمه(ع) رسیده که به برخی از آنها اشاره می شود.
الف) دستورات و اقدامات فردی و عبادی
● شکر خدا
روز عید غدیر چون روز ولایت و اعطای این نعمت است و روزی است که خداوند دین را بر انسان کامل نمود و نعمت را تمام کرد لذا شکر نعمت واجب است.
امام صادق(ع) فرمودند: «این روز روز شکر خداوند و حمد اوست بر آنچه که خداوند از امر ولایت بر شما ارزانی داشته است»(۲) بنابراین باید اولین اقدام در این روز حمد و سپاس خداوند منان باشد و برای این نعمت بزرگ او را شاکر بود تا نعمتهایش فزونی یابد.
آراستگی ظاهری و زینت نمودن
امام رضا(ع) در این رابطه فرمودند: «این روز، روز زینت نمودن است و هرکس چنین نماید خداوند گناه هان او را می آمرزد و ملائکه ای به سوی او می فرستد که برای او حسنات بنویسند و تا سال آینده درجات او را بالا ببرند»(۳)
بنابراین در این روز باید ظاهر خود را آراسته کرد، لباس تمیز پوشید، عطر استفاده نمود و...
● نماز
عمل دیگری که باید در این روز انجام داد خواندن نمازهایی است که وارد و تاکید شده است از جمله نمازی که امام صادق(ع) بیان نموده اند که دستور آن بشرح ذیل است:
«نیم ساعت قبل از ظهر برای شکر خداوند دو رکعت نماز بخوان و در هر رکعت هر یک از سوره های حمد، توحید. قدر و آیه الکرسی را ده مرتبه بخوان، و بعد حضرت ادامه دادند که هرکس این نماز را بخواند نزد خداوند معادل صد هزار حج و صد هزار عمره اجر دارد و علاوه بر آن هر حاجتی از حوائج دنیا و آخرت را که از خدا خواهد به آسانی و عافیت بر می آورد.»(۴)
● صلوات و لعن و برائت
عمل دیگری که بر آن تاکید فراوان شده صلوات فرستادن بر پیامبر و آل آن حضرت و لعن و نفرین بر دشمنان آنان است؛ کسانی که ظلمهای فراوانی به اهل بیت(ع) روا داشته و آنان را از حق الهی شان محروم کردند. در این رابطه نیز روایات زیادی وارد شده از جمله از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود:
«در این روز بر محمد و آل محمد بسیار صلوات بفرست و از ظالمین بر آنان برائت بجوی»(۵)
● روزه
از اعمال دیگر که ثواب زیادی دارد و در این روز بر آن اصرار شده روزه گرفتن است هرچند این روزه مستحب است اما ثواب آن قابل تامل و توجه می باشد.
امام صادق(ع) فرمودند: «روزه این روز افضل از روزه ۶۰سال است.»
و در حدیثی دیگر فرمودند: «روزه این روز کفاره ۶۰سال است.»
و در حدیثی دیگر فرمودند: «روزه این روز، معادل صدحج و صد عمره مقبول است».(۶)
رسیدگی به خانواده:
مسئله دیگر توجه به خانواده است و هرکس به قدر توان هرچیزی که می تواند از خوراک گرفته تا پوشاک و غیره برای آنها تهیه نماید به طوری که بفهمند این روز با روزهای دیگر خیلی فرق دارد. امام رضا(ع) فرمود: هرکس در این روز بر عیالش و بر خودش وسعت دهد خداوند مالش را زیاد می کند»(۷) و بدین مضمون از دیگر ائمه هم نقل شده است لذا اهتمام به اهل و عیال در این روز مورد توجه بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است.
● دعا، زیارت و تجدید عهد و پیمان
عمل مورد تاکید در این روز زیارت حضرت امیرالمومنین علی(ع) از راه دور و نزدیک است. خواندن دعا و زیارت نامه های وارده در رابطه با این روز نوعی تجدید عهد و پیمان با خدا و رسول و ائمه معصومین علیهم السلام بشمار می آید و می توان به عنوان تجدید بیعت نیز از آن یاد کرد. خصوصا اینکه اگر این دعاها همراه با زیارت بارگاه مطهر و حرم ملکوتی آن حضرت باشد بسیار نافذتر و موثرتر خواهد بود. سند این کلام نیز بیان شریف حضرت امام رضا(ع) است که فرمود: «هرجا باشی در روز عید غدیر خود را کنار قبر امیرالمومنین علی(ع) برسان که خداوند در این روز گناهان شصت ساله را از مومنین می آمرزد و دو برابر ماه رمضان و شب قدر و شب فطر از آتش جهنم آزاد می کند.»(۸) بنابراین می توان با دعا و خواندن زیارت وارده و رفتن به مزار و بارگاه به تجدید عهد و پیمان با امیرالمومنین(ع)، امام معصوم خصوصا امام زمان پرداخت. کسانی که قادر به حضور در بارگاه ملکوتی آن امام نیستند با مراجعه به زیارت مطلقه علی(ع) که توسط امام هادی(ع) نقل شده و در مفاتیح الجنان مذکور است می توانند یک دوره درس امام شناسی را مرور کنند و با افزودن بر معرفت خود نسبت به امام از اجر و پاداش آن نیز بهره مند شوند.
ب) دستورات و اقدامات اجتماعی
● خوشرفتاری نسبت به یکدیگر
یکی از وظایفی که در روز غدیر برای برادران دینی معین شده و در روایات متعدد بر آن تاکید شده اظهار سرور و خوشحالی در ملاقات ها است. یعنی وقتی همدیگر را می بینیم روی خوش به هم نشان دهیم که آثار فراوان دنیوی و اخروی دارد.
امام رضا(ع) در این رابطه فرمود: «این روز، روز تبسم بر مومنین است. و هر کس این عمل را انجام دهد هزار حاجت او برآورده می گردد و روز قیامت نیز نظر رحمت به او می شود.»(۹)
● تبریک و تهنیت گفتن
این روز، روز تبریک و تهنیت گفتن است به تاسی از رسول خدا(ص) در روز غدیر. روز تبریک گفتن به امام زمان(عج) است. روز تبریک گفتن به نائب بر حقش ولی زمان است، روز تبریک گفتن به مومنین است لذا وقت ملاقات همدیگر باید به هم تبریک گفت. امام رضا(ع) فرمودند: در این روز به یکدیگر تهنیت و تبریک بگوئید و این جمله را چند بار تکرار کنید:
«الحمدلله الذی جعلنا من المتمسکین بولایه امیرالمومنین(ع). (۱۰)
سپاس خدای را که ما را از تمسک کنندگان بولایت امیرالمومنین(ع) قرار داده است.
● هدیه دادن
وظیفه دیگری که در این روز معین شده این است که مومنین به همدیگر هدیه دهند و به شکرانه این عید بزرگ ولایت و نعمتی که خداوند عنایت کرده، بدین وسیله همدیگر را شاد و خوشحال نمایند.
این دستور هم از خود امیرالمومنین(ع) صادر شده که فرمود:
«در این روز نعمت های خدا را به یکدیگر هدیه دهید، همان طور که خدا بر شما منت نهاده است» (۱۱)
● دیدار مومنان
عمل دیگری که در این روز می بایست به آن توجه ویژه شود دید و بازدید است. دیدار از دوستان، آشنایان، اهل و فامیل و مومنین و مومنات که آثار و برکات فراوانی در دنیا و آخرت دارد. امام رضا(ع) در آثار این عمل می فرمایند:
«هر کس در این روز مومنین را زیارت کند و به دیدار آنان برود خداوند قبر او را وسیع می کند و ۷۰ نور بر آن قبر وارد می نماید و هر روز ملائکه در قبرش او را زیارت کرده و بشارت بهشت می دهند.» (۱۲)
● عقد اخوت:
یکی دیگر از مراسمی که برای عید غدیر ذکر و تاکید شده، برنامه عقد اخوت بین برادران دینی است که طی یک سنت اسلامی، برادری خود را مستحکم می کنند و با یکدیگر پیمان می بندند که در آخرت نیز به یاد یکدیگر و با هم باشند، کیفیت اجرای عقد اخوت در کتاب شریف مفاتیح الجنان ذکر شده است.(۱۳)
به طور کلی روز عید غدیر خم در فرهنگ اهل بیت(ع) و فرهنگ شیعی، روز عظیم الشانی است. عیدالله اکبر و افضل اعیاد است. لذا باید بزرگترین جشن را برای بزرگترین عید گرفت. باید بیشترین جشن ها را در این ایام گرفت. باید بیشترین هزینه ها و هدایا را در این ایام مصرف و اعطاء نمود. باید بیشترین دیدارها و دید و بازدیدها و تبریک ها در این ایام صورت پذیرد.
اگر در نزد اهل بیت محمد(ص) این روز جزء افضل اعیاد و روز جشن آن بزرگواران است، باید در نزد محبین و شیعیان آنان نیز چنین باشد. اما آیا واقعا این چنین است؟ آیا واقعا این فرهنگ اهل بیت(ع) در کشور اسلامی و شیعی ما نهادینه شده است؟ آیا این عید از همه عیدهای دیگر حتی نوروز و عید فطر... در فرهنگ جامعه و در اذهان کودکان و نوجوانان و جوانان و در نزد مردان و زنان ما بالاترین عید محسوب می شود و بیشترین اقدامات را دارد؟
آیا زمان آن فرا نرسیده است که دولت مردان، مسئولین، دست اندرکاران عرصه فرهنگ، نهادها، ارگانها و سازمانهای مختلف و... برای نهادینه کردن فرهنگ غدیر و فرهنگ اهل بیت(ع) در جامعه قیام نمایند؟

سیدنورالدین میرنصراللهی زاهد
پانوشتها
۱-عوالم ج ۳ ص ۲۱۱
۲- بحار.ج ۳ ص ۱۷۰
۳-عوالم ج .۳ ص ۲۲۴
۴-همان ص ۲۱۵
۵-بحار. ج ۳ ص ۱۷۱
۶-همان ص ۲۱۱
۷-همان ص ۲۲۳
۸-مفاتیح الجنان، زیارت غدیر
۹و ۱۰-عوالم ج. ۳ص۲۲۳
۱۱-همان ص ۲۰۹
۱۲-همان ص۲۲۴
۱۳-مستدرک الوسایل ج۱ ص ۴۵۶

منبع : روزنامه کیهان