تغییر در ساختار پاداش سیستم‌های دانشگاهی

مقاله ی حاضر به بحث و بررسی ساختار پاداش در سیستم های دانشگاهی و درآمدی که دانشمندان از این طریق کسب می کنند می پردازد. تغییر در این ساختار در دهه ‌های اخیر و تاثیراتی که بر روی تعامل دانشمند و دانشگاه گذاشته به حیطه ی بحث گذاشته شده است.شایان ذکر است این مقاله نتیجه پژوهش و مطالعه در سیستمهای دانشگاهی آمریکای-اروپایی می‌باشد.
به صورت سنتی‌ پرفایل درآمد دانشمندان دانشگاهی در سراسر زندگی‌ کاریشان حالت یکنواخت و ثابتی دارد.به عنوان مثال (Ehrenberg (۱۹۹۱ متوسط حقوق یک استاد تمام در آمریکا در حیطه ی علوم فیزیکی‌ و زیستی‌ را ۱.۷ برابر یک استادیار تخمین زد. به ویژه، این حالت یکنواخت در کشورهایی که دانشمندان به عنوان کارمندان دولت محسوب می شوند تقویت شده است.
در عین حال به مرور دانشمندان به طور فزاینده ای فرصتهایی برای تقویت در آمدشان یافته اند. این امر از طریق دادن مشاوره به صنایع، ثبت اختراع (patent) و دریافت حق انحصاری مربوط به آن، راه اندازی شرکت ها و یا عضویت در هیئت مشاوره ی شرکت های تازه راه اندازی شده صورت می‌گیرد.این تغییرات بر روی شکل پرفایل درآمد کسانی‌ که در این فعالیت‌های متنوع انتقال فناوری شرکت می کنند موثر است.
به علت طبیعت بسیار نامتقارن ثبت اختراع و حتی بیشتر از آن طبیعت نا متقارن دادن مجوز و درآمد حق انحصاری اثر، متوسط دانشمندان اثرات تقویتی آن را بر روی درآمد خود تجربه نمی‌‌کنند.ولی‌ با وجود تمامی این نا برابریها در ساختار پاداش علم، این موضوع بر روی همکاری علمی‌ و رضایت دانشمندان از کارشان موثر است.
Thursby and Thursbyدر سال ۲۰۰۷ نشان دادند ۱۰.۳% از دانشمندان در دانشگاه‌های سطح بالای آمریکا patent خود را برای دانشگاه افشا می کنند. در عین حال روند ارائه patent به دانشگاه در طول ۱۰ سال(۲۰۰۳-۱۹۹۳)۲.۶ برابر افزایش داشته است.اعضای هیات علمی‌ در برابر ارایه patent حق انحصاری اثر دریافت می کنند که اگر چه میزان آن بسته به نوع دانشگاه متفاوت است ولی‌ به طور آشکاری در حال افزایش میباشد. به طور مثال در آمریکا بین سالهای ۲۰۰۳-۱۹۹۳ حق اثر‌های دریافت شده بوسیله ی دانشگاه ها از ۱۹۵ میلیون دلار به ۸۶۷ میلیون دلار افزایش پیدا کرده است که در موارد نادری خارق العاده نیز بوده است مثلا دانشگاه Emory در ژولای ۲۰۰۵، ۵۲۵میلیون دلار آمریکا بابت ساخت داروی موثر در درمان بیماران مبتلا به ایدز دریافت کرد.سه دانشمند درگیر در این پروژه ۴۰% قیمت فروش را دریافت کردند.
راه دیگری که اعضای هیات علمی‌ از طریق آن می توانند درآمد بیشتری کسب کنند درگیر شدن در یک شرکت تازه راه اندازی شده می باشد. بیشترین پاداش در این زمینه زمانی‌ به دست می‌‌آید که این شرکت سهامی عام باشد.گاهی‌ اوقات این پاداش‌ها به طرز حیرت آوری زیاد هستند به طوری که Eric Brewer در مجله ی Fortune در ۱۹۹۹ نام ۴۰ تن از ثروتمند‌ترین آمریکای‌های زیر ۴۰ سال را با ثروت خالص ۸۰۰ میلیون دلار منتشر کرد که در نتیجه عضویت در شرکت‌های سهامی عام بوده است.
عضویت در هیات مشاوره ی علمی‌ شرکت ها نیز پاداش قابل ملاحظه ای برای دانشمندان به همراه دارد،اعضای چنین شوراهایی همچنان که اجرت سالانه برای حضور در جلسات دریافت می‌‌کنند سهمیه مالکیت نیز در این شرکت‌ها دارند.
بحث مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که تغییر در ساختار پاداش و رقابت مرتبط با چنین تغییری بر میزان دسترسی‌ به مواد و اطلاعات تاثیر گذاشته است.مثلا در تحقیقی(Cohen,Cho,Walsh. ۲۰۰۷) مشخص شد ??% تقاضای موادی مثل دارو به علت رقابت بین پژوهشگران رد می‌‌شود.همچنین همکاری اعضای هیات علمی‌ با شرکت‌ها می تواند در سرعت نشر و تمایل آن‌ها برای صحبت در مورد پژوهششان به صورت آشکار، تاخیر ایجاد کند.
افزایش ثبت patent بوسیله ی اعضای هیات علمی‌ دانشگاه‌ها و حقوق مرتبط با آن نیزمی‌‌تواند تاثیر کند شونده ای برروی روند پژوهش(از طریق ملزم کردن آنها به مذاکره با افراد متعدد جهت به دست آوردن بهترین پیشنهاد ) داشته باشد.
سوال دیگری که وجود دارد این است که آیا تمرکز روی ثبت patent روند انتشار مقاله به وسیله ی دانشمندان را به تعویق نمی‌‌اندازد؟
در حالی‌ که به علت زمان بر بودن عملکرد تولید دانش به نظر می‌رسد ثبت patent و نشر، فعالیت‌های جایگزین باشند دلایل خوبی‌ وجود دارد که این فعالیت‌ها بیشتر مکمل یکدیگرند و patent نتیجه ای منطقی‌ از یک فعالیت پژوهشی است که نتایج حاصل از آن می تواند منتشر شود.
دلایلی که برای مکمل بودن این دو فعالیت وجود دارد ۳ چیز است:
۱) نتیجه اغلب پژوهش ها هم به صورت patent و هم به صورت مقاله می تواند باشد و ماهیتی دوگانه دارد.
۲)افزایش شانس پژوهشگران دانشگاهی برای کار با صنایع می تواند میزان تولید و ثبت patent را تقویت کند.
۳) ساختار پاداش در آکادمی ثبت patent را به عنوان نتیجه ای از پژوهش تشویق می‌‌کند.
مطالعات گوناگونی در سال‌های اخیر ارتباط بین patent و نشر را سنجیده اند و متذکر شده اند که ثبت patent تاثیر مثبتی بر روی انتشار مقاله در پژوهشگران دانشگاهی که در زمینه‌های مرتبط با فناوری کار می کنند داشته است.
تغییر در ساختار پاداش و رقابت مرتبط با آن پیامد‌هایی نیز برای دانشجویان دارد(Stephan ۲۰۰۱) تاثیر مثبت آن بدین گونه است که درگیر شدن اعضای هیات علمی‌ در صنعت می تواند فرصت‌های شغلی‌ و پژوهشی برای دانشجویان فراهم کند و در برنامه ریزی درسی آن ها تاثیر بگذارد.
و اما اینکه اعضای هیات علمی‌ ترجیح می دهند زمان کمتری را به دانشجویان اختصاص دهند نسبت به زمانی‌ که برای فعالیت‌های مرتبط با انتقال فناوری میگذارند از پیامد‌های منفی این تغییر است.همچنین در موارد بسیاری محرمانه بودن این فعالیت‌ها بر روی یادگیری دانشجویان درگیر در آن، اثر منفی‌ دارد.
تحقیقات بیشتری لازم است تا تاثیرات تغییر در ساختار پاداش را بر روی کیفیت پژوهش ارزیابی نماید

سمانه خان‌پور اردستانی دانشجوی رشته پزشکی. عضو کمیته پژوهشهای دانشجویان دانشکده پزشکی اصفهان
منبع:
Stephan P. Science and the University: Challenges for Future Research. CESifo Economic Studies, Vol: ۵۴; Feb,۲۰۰۸. ۳۱۳–۳۲۴

منبع : نشریه قاف