چهارشنبه, ۲۹ فروردین, ۱۴۰۳ / 17 April, 2024
مجله ویستا
میرزا آقاخان نوری و اسرار محرمانه
میرزا نصرالله خان نوری معروف به میرزا آقاخان ملقب به اعتمادالدوله یکی از رجال دوره قاجار فرزند میرزا اسدالله خان نوری در سال ۱۲۲۲ ق متولد شد. مدت سی و سه سال (۱۲۴۲ ـ ۱۲۷۵ ق) در دربار سه تن از پادشاهان (فتحعلی شاه، محمد شاه، ناصرالدین شاه) مشاغل و مناصبی چون وزارت لشکر (وزارت جنگ) و صدراعظمی را عهده دار بود. در سال ۱۲۴۳ ق با سمت لشکر نویسی وارد خدمت دربار فتحعلی شاه گردید. چون جوانی باهوش، موقع شناس و چرب زبان بود به تدریج در دربار ترقی کرد و به لشکر نویس باشی ارتقا پیدا نمود. در زمان محمد شاه همچنان سمت خود را حفظ نمود و از آنجا که به مقام خود اهمیت میداد عنوان لشکر نویس باشی را به وزارت لشکر تبدیل نمود. ۱
سفارت انگلیس از اواسط سلطنت محمد شاه با عدهای از درباریان و دولتمردان تماس نزدیک برقرار کرد و سعی داشت عواملی برای نفوذ در دستگاه حکومت جمع آوری نماید یکی از این عوامل میرزا آقا خان نوری بود که در مدت کوتاهی جزء عمال انگلیسیها در ایران درآمد و حتی تابعیت انگلستان را نیز پذیرفت. وی از دوران محمد شاه تحریکات خود را برای به دست آوردن صدارت آغاز کرد و برای رسیدن به هدف، خود را در حلقه دوستان و یاران مهدعلیا (همسر محمد شاه) قرار داد و واسطه بین او و سفارت انگلیس شد.
رابطه مهدعلیا با میرزا به تدریج تا آنجا کشیده شد که هر چه در اندرون شاه میگذشت مهدعلیا به آقاخان اطلاع میداد و او نیز ماجرا را به اطلاع سفارت انگلیس میرساند. چنانچه در اسناد وزارت خارجه انگلیس آمده، میرزا اسرار محرمانه دولتی را اعم از آنچه مربوط به امور داخلی و تصمیمات مملکتی بود و یا مذاکرات فیمابین شاه و صدراعظم و سایر سفرا را به وزیر مختار انگلیس گزارش میداد.
آقاخان به دلیل اینکه فردی جاه طلب بود و به مقام و شغل وزارت جنگ قانع نبود به تحرکات و دسایس علیه حاج میرزا آقاسی (صدراعظم) دامن میزد و از آنجایی که صدراعظم از توطئههای او آگاه بود در یکی از شبها هنگام خروج از سفارت انگلیس دستگیر و با کسب اجازه از شاه به کاشان تبعید شد. پس از مرگ محمدشاه و عزل آقاسی از صدرات، میرزا نصرالله از کاشان به تهران آمد، ولی چون مورد مؤاخذه امیر کبیر صدراعظم ناصرالدین شاه قرار گرفت و امر صدراعظم به بازگشت وی بود لذا به سفارت انگلیس رفت و خود را در پناه سفارت جای داد. کاردار سفارت نیز طی تماس با مهدعلیا او را واسطه قرار داد تا اجازه اقامت او را در تهران بگیرد. وساطت کاردار و صاحب منصبان سفارت نتیجه مثبت داشت و مهدعلیا دستور داد میرزا را از سفارت به قصر بازگردانند.
حمایت جدی سفارت از نوری سبب شد تا شاه و امیر کبیر نتوانند او را از تهران طرد کنند و یا موجبات قطع ارتباط او و سفارت را فراهم آورند. به طوری که وقتی کار جاسوسی آقاخان بالا گرفت میرزا تقی خان در صدد برآمد او را مجازات و تبعید نماید. این بار نیز وزیر مختار انگلیس رسمی و به طور علنی به یاری وی شتافت و با ارائه سند رسمی تحت الحمایگی و تابعیت انگلستان او را از زندان و تبعید نجات داد.
در دوران ناصرالدین شاه توطئههای میرزا شدت یافت و سرانجام دسیسههای وی با همدستی مهد علیا و حمایت همه جانبه دولت انگلستان به نتیجه رسید و روز ۲۵ محرم ۱۲۶۸ ق میرزا تقی خان امیر کبیر از صدارت عزل گردید و آقا خان نوری به جای وی منصوب شد.۲ پس از استقرار تلاش خود را برای از بین بردن امیرکبیر به کار گرفت و خیلی زود آن را به مرحله اجرا درآورد. آنگاه دست به تغییرات وسیعی در سطح مملکت زد و تمام مشاغل و مناصب مهم مملکتی را به فرزندان و بستگان خود اختصاص داد و غالباً شاه را به عیش و لهو و لعب ترغیب میکرد.
از نتایج از میان بردن امیر کبیر و روی کار آمدن نوری ابتدا موافقتنامه ۱۲۶۹ ق/ ۱۸۵۳م بود که مشارالیه با نایب سرهنگ یوستین شیل وزیر مختار انگلستان در دربار ایران بست و قبول کرد که دولت ایران از حق قشونکشی به هرات ممنوع باشد و در سال ۱۲۷۳ ق با تبانی قبلی با دولت انگلستان جنگ انگلستان و ایران را راه انداخت، بدین ترتیب که بدون مطالعه و پیش بینیهای لازم در اواخر ۱۲۷۲ ق به هرات لشکر کشید و آنجا را در اوایل ۱۲۷۳ق تسخیر نمود. بعد از آن انگلستان به ایران اعلام جنگ داد و بسیاری از بنادر و جزایر ایران را تصرف کرد و قشون ایران بدون هیچ گونه مقاومت جدی در همه جا شکست خورد.
پس از شکست در تمام جبههها معاهده ننگین پاریس ۱۲۷۳ ق/۱۸۵۶ را به امضا رساند. به موجب این معاهده قسمت زیادی منجمله هرات از ایران جدا شد و دولت ایران به نمایندگی صدراعظم خیانتکار خویش از تمام حقوق حقه خود به موجب معاهده مزبور به کلی صرفنظر نمود.
دوران صدارت اعتمادالدوله برای انگلستان دوره پیشرفت و تحکیم نفوذ سیاسی، نظامی و اقتصادی بود. و از آنجا که حداکثر استفاده را از او کرده بودند و دیگر به وجود او احتیاجی نداشتند دست از حمایت وی کشیدند و از طرف دیگر مخالفان سرسخت او توانستند شاه را راضی به برکناری او نمایند.۳ سرانجام پس از هفت سال صدراعظمی در ۱۲۷۵ق از صدارت عزل شد و مدت شش سال در تبعید (یزد، اصفهان، قم) به سر برد و عاقبت در ۱۲۸۱ ق در سن پنجاه و نه سالگی در قم وفات کرد. جنازه اش را به کربلا بردند و در مسجد شیخ العراقین دفن نمودند.۴
طاهره شکوهی
۱. مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲، ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، تهران: زورا، ۱۳۴۷، ص ۳۶۳ـ ۳۶۴.
۲. اسماعیل رائین، حقوق بگیران انگلیس در ایران، [بی جا: بی نا]، ۱۳۴۷، ص ۲۵۰ـ ۲۵۵.
۳. مهدی بامداد، ج۴، ص ۳۷۳، ۳۶۸ـ ۳۶۹.
۴. اسماعیل رائین، ص ۲۸۰.
۱. مهدی بامداد، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲، ۱۳ و ۱۴ هجری، ج۴، تهران: زورا، ۱۳۴۷، ص ۳۶۳ـ ۳۶۴.
۲. اسماعیل رائین، حقوق بگیران انگلیس در ایران، [بی جا: بی نا]، ۱۳۴۷، ص ۲۵۰ـ ۲۵۵.
۳. مهدی بامداد، ج۴، ص ۳۷۳، ۳۶۸ـ ۳۶۹.
۴. اسماعیل رائین، ص ۲۸۰.
منبع : ماهنامه بهارستان
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران ایران و اسرائیل ارتش دولت وعده صادق رژه روز ارتش جنگ ایران و اسرائیل مجلس شورای اسلامی جنگ ارتش جمهوری اسلامی ایران حمله موشکی ایران به اسرائیل جمهوری اسلامی ایران
سیل تهران سیلاب هواشناسی شهرداری تهران قتل بارش باران پلیس سازمان هواشناسی وزارت بهداشت حجاب تعطیلی مدارس
قیمت خودرو خودرو بازار خودرو قیمت دلار ایران خودرو بانک مرکزی قیمت طلا بورس دلار مالیات قیمت سکه سایپا
سینمای ایران تلویزیون موسیقی سریال فیلم تئاتر دفاع مقدس ژیلا صادقی کتاب بازیگر هنرمندان سینما
دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه تهران دانش بنیان
رژیم صهیونیستی اسرائیل حمله ایران به اسرائیل عملیات وعده صادق فلسطین آمریکا غزه جنگ غزه روسیه اسراییل طوفان الاقصی چین
فوتبال استقلال پرسپولیس بارسلونا لیگ قهرمانان اروپا پاری سن ژرمن کشتی فرنگی بازی تراکتور لیگ برتر سپاهان باشگاه استقلال
هوش مصنوعی اپل عیسی زارع پور وزیر ارتباطات ایلان ماسک ناسا آتشفشان تلگرام
مغز سرطان دیابت استرس کاهش وزن زوال عقل سلامت روان کلسترول عصبانیت