عزاداری معصومین بر امام حسین(ع)

عزاداری و اقامه عزا و گریه کردن بر عزیزان از دست رفته، از جانب معصومین(ع) رایج بوده است، چنانکه حضرت فاطمه زهرا(س) به خاطر گریه شبانه روزی برای پدربزرگوارش، مورد اعتراض قرار گرفت و به ناچار بیت الاحزان را به وجود آورده، دست حسن و حسین(ع) را می گرفت و برای عزاداری و گریه به آنجا می رفت. ائمه اطهار(ع) نیز برای امام حسین(ع) عزاداری و سوگواری می کردند.
اما درباره چگونگی عزاداری آنها و این که آیا این عزاداری در ایام محرم بوده است یا خیر، لازم است در سیره ائمه معصومین(ع) و چگونگی سوگواری آنها تحقیق و بررسی لازم انجام گیرد.
در این زمینه، سیره امام سجاد(ع) و امامان پس از او را به اجمال بررسی خواهیم کرد:
۱) عزاداری امام سجاد(ع): از آنجایی‌که حضرت امام زین العابدین(ع) هنگام شهادت پدربزگوارش، در کربلا حضور داشت و از عمق فاجعه آگاه و چگونگی شهادت آن عزیزان را مشاهده کرده بود؛ بنابراین بر اساس روایات معتبر، آن حضرت تمام عمر باقیمانده خویش را عزادار بود و بر شهدای کربلا گریه می کرد، چنانکه اگر غذایی را خدمت حضرت سجاد(ع) قرار می دادند، اشک از چشمان مبارکشان جاری می شد، تا جایی که گاه غلامی از او می پرسید: آیا حزن و اندوه شما تمام نمی شود؟ حضرت می فرمودند: وای بر تو همانا یعقوب(ع) دوازده فرزند داشت، یکی از آنها ناپدید شد و یعقوب از شدت اندوه چشمانش سفید(نابینا) شد، در حالی‌که فرزندش یوسف(ع) زنده بود، ولی من پدر، برادر، عمو و هفده نفر از اهل بیتم و تعدادی از یاران پدرم را دیدم که ذبح شده و به خون آغشته بودند؛ پس چگونه حزن و اندوهم تمام شود؟(۱)
در المجالس السنیه آمده است که امام صادق(ع) درباره جدش امام سجاد(ع) فرمود: او چهل سال بر پدرش گریه کرد، در حالی‌که روزها روزه می گرفت و شب ها شب زنده داری می کرد و هنگامی که زمان افطار فرا می رسید و یکی از غلامانش برای او غذا می آورد و عرض می کرد: ای مولای من! میل کنید؛ حضرت می فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا تشنه شهید شد، و همین طور این کلام را تکرار و گریه می کرد تا این که غذا و آب با اشک چشمش مخلوط می شد و این وضعیت همچنان ادامه داشت تا این که خدای خویش را ملاقات کرد و به دیدار حق شتافت.(۲)
۲) عزاداری امام باقر(ع): در کتاب «نهضه الحسین» (ص ۱۵۲) آمده است با آمدن محرم، حزن و اندوه در اهل بیت نبوی(ع) ظاهر می گشت و آنان از شعرا می خواستند تا برای جدشان- امام حسین(ع)- مرثیه سرایی کنند.(۳)
همچنین در کامل الزیارات ابن قولویه آمده است که امام باقر(ع) در روز عاشورا به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرموده، و در خانه خویش مجلس عزا اقامه می کرد و ... (۴)
۳) عزاداری امام صادق(ع): درباره عزاداری امام صادق(ع) نیز روایات زیادی وارد شده است که از شاعران درخواست می کرد برای جدش مرثیه سرایی کنند و آنان را بر این امر مقدس تشویق می کرد و اهل بیت او از پس پرده به مرثیه سرایی شاعران گوش می دادند و گریه و ناله می کردند.(۵)
۴) عزاداری امام موسی کاظم(ع): در این باره امام رضا(ع) می فرماید: هنگامی که محرم فرا می رسید، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می رسید و این روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می فرمود: عاشورا روزی است که جدم حسین(ع) را شهید کردند.(۶)
۵) عزاداری امام رضا(ع): دعبل خزایی می گوید: در ایام دهه محرم به محضر آقا و مولای خود، علی بن موسی(ع)، در مرو شرفیاب شدم و آن حضرت را در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند، محزون یافتم. وقتی حضرت مرا دید فرمود: مرحبا بر تو دعبل! مرحبا بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می کند؛ سپس حضرت مرا در کنار خودش جای داد و فرمود: ای دعبل! دوست داری شعر بخوانی؛ زیرا این روزها ایام غم و اندوه بر ما اهل بیت و روز شادی دشمنان ما، به ویژه بنی امیه است؛ سپس برخاست و پرده ای بین ما و اهل بیتش زد و آنان را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدش حسین(ع) گریه کنند؛ آن گاه رو به من کرد و فرمود: ای دعبل! مرثیه بخوان! تو یاور ما و مرثیه سرای ما هستی، تا زمانی که زنده ای.(۷) در این هنگام دعبل مرثیه سرایی را آغاز کرد.(۸)
۶) عزاداری در زمان چهار امام دیگر: در آن زمان ها عزاداری گاه سیر صعودی و گاه سیر نزولی داشته است؛ مثلا در زمان امام جواد(ع)، تا حدی امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان معتصم ادامه داشت؛ اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار بود.(۹) در این دوران نیز عزاداری در ایام محرم نسبت به ماه ها و ایام دیگر بیشتر بود.
با توجه به بررسی سیره امامان معصوم(ع)، عزاداری سیدالشهدا در طول سال در مناسبت های ویژه برپا بود، ولی در ایام محرم، مجالس سوگواری هر روز برپا می شد و برخی از آنها، مانند امام سجاد(ع)، در ایام محرم سیاه پوش نیز بودند.(۱۰)

پی نوشت:
(۱) - تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، السید صالح الشهرستانی، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، ص۱۱۸، بیروت: دارالزهراء، چاپ اول، ۱۴۱۹قمری و مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۱۶۶.
(۲) - المجالس السنیه، سید محسن امین، بیروت: دارالتعارف، چاپ ششم، ۱۳۹۸قمری، ج۱، ص۱۵۵.
(۳) - کامل الزیارات ابن قولویه قمی ، ص ۱۱۱-۱۱۴، تهران: چاپ صدوق، چاپ اول، سال ۱۳۷۵شمسی.
(۴) - ر ک: تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، السید صالح الشهرستانی، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، ص۱۲۰، و المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.
(۵) - تاریخ سیدالشهدا، عباس صفایی حائری، ص۵۶، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ اول، سال ۱۳۷۹شمسی و امالی صدوق، مجلسی، ص۲۰۵.
(۶) - تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، همان، ص۱۳۲ و امالی صدوق، ج۲، ص۱۱۱.
(۷) - بحارالانوار، ج۴۰، ص۲۵۷.
(۸) - بحارالانوار، ج۴۰، ص۱۵۷.
(۹) - بحارالانوار، ج۴۰، ص۱۳۶-۱۳۷.
(۱۰) - سیاه پوش در سوگ ائمه نور، علی ابوالحسنی، منذر، ص۱۲۷ و ص۱۲۸، قم: مؤلف،چاپ اول، سال ۱۳۷۵شمسی و برای آگاهی بیشتر رجوع کنیدبه: مناقب ابن شهر آشوب، ج۴، ص۱۶۶ و امالی صدوق، مجلسی، ج۶، ص۲۰۵.

منبع : شبکه خبر دانشجو