دانشگاه و چند نکته

از اهم وظایف و تکالیف ما درخصوص چشم انداز علمی کشور در نظام جمهوری اسلامی عبارت است از:
۱) پیاده کردن ایده های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در دانشگاه.
۲) استراتژی های علمی امام و رهبری در صدر برنامه های ما باید قرار گیرد.
۳) همیشه دغدغه تبیین و پیاده کردن این آرمان را در خود زنده نگه بداریم.
۴) همیشه این سؤال، فراروی ما باشد که دانشگاه در پیگیری مطالبات مقام معظم رهبری چقدر پیشگام بوده است؟
بدین منظور باید مولفه های اساسی این رویکردها را تبیین کرد از جمله اینکه دانشگاه اسلامی در نگاه حضرت امام یا کارکردهای اصلی آموزش عالی در نظام جمهوری اسلامی چیست؟ که می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
۱) تولید دانش
۲) انسان سازی
۳) تربیت نیروهای متخصص
۴) تربیت سیاسی
۵) برنامه ریزی در جهت خودکفایی
و همچنین انتظارات مقام معظم رهبری از محیط دانشجویی در تاریخ ۸۶.۷.۱۷ در دیدار با دانشجویان این گونه بیان شده است.
۱) پیشرفت علمی
۲) پیشرفت اندیشه سیاسی
۳) عمق (بخشیدن) به اندیشه دینی و ایمان دینی.
۴) عمق (بخشیدن) به معرفت دینی و روشن بینی دینی
۵) دست یافتن به قلمروهای جدید در زمینه های علم، سیاست و معرفت دینی با کمک راهنمایان.
۶) دانشگاه ها و محیط دانشجویی ما بایستی در همه عرصه ها پیشرفت های حقیقی و چشمگیری کند و این پیشرفت ها را ان شاءالله خواهد کرد.
اما به تعبیر حضرت امام دانشگاه غیراسلامی جز تهی نمودن مغز جوانان از استقلال و هموار کردن راه ورود چپاولگران و مستکبران و انحرافات، ارمغانی نخواهد داشت.
دراین خصوص نیز مقام معظم رهبری بطور صریح فرموده اند:
دانشگاه امروز ما اسلامی نیست و باید اسلامی شود و برای این منظور یک تحول عمیق، بنیادین، دلسوزانه، بلند مدت، برنامه ریزی شده و همه جانبه ضروری و اجتناب ناپذیر است.(۱)
از این رو مسئولان وزارت فرهنگ و آموزش عالی باید کسانی را که در سمت استاد دانشگاه با مقدسات نظام اسلامی مبارزه می کنند کنار بگذارند و به جای آنان افراد مومن و معتقد که ارزشها و آرمان های ملت مسلمان ایران را قبول دارند به کار بگذارند و این از رسالت های خطیر روسای دانشگاه هاست.
پس دانشگاه باید محل تئوریزه کردن اندیشه امام و مقام معظم رهبری برای راهبرد جامعه باشد. در این صورت است که تقویت روحیات و فضیلت هایی چون اشتیاق به خدمتگزاری، عدم وابستگی، نداشتن تعلق به مطامع دنیوی و مادی، ظلم ستیزی، طرفداری از مظلوم، با تئوریزه کردن اندیشه امام(ره) و مقام معظم رهبری به منصه ظهور خواهد رسید.
اما نکته قابل تامل اینکه جریان سکولار مشکلات ایران در توسعه را در وجود فرهنگ دینی می داند و جریان اسلامی شدن دانشگاه از منظر آنان یک حرکت ضد توسعه است. از این منظر مثلا در ایام نوروز که میلیونها نفر از مردم به زیارت حرم امام رضا (ع) می روند بخشی از این هزینه ها، تفریحی، ولی بخش عمده اش خرج گرایش های معنوی می شود! و این از نظر فیلسوفان توسعه غربی ضد توسعه است و باید مسافرت کنار دریا زیاد شود زیرا حساسیت مادی و شدت جریان روحی به دنیا ایجاد می کند و زیربنای توسعه در این است. زیرا جریان سکولار نیاز روحی را یک نیاز منفی می دانند.
مطالباتی که می توان از دانشگاه ها انتظار داشت:
۱) تولید علم:
در دولت اسلامی دیگر ما نباید مصرف کننده علوم غربی باشیم، نمیشه آنها تولید کنند و ما مصرف کنیم ما باید تولید جدید داشته باشیم مبتنی بر گرایش های بینش های بومی و ارزشی و این کاستی از مطالبات جدی مقام معظم رهبری است.
۲) تشریع گذشته علمی قابل دفاع:
ما گذشته قابل دفاعی در قلمرو علم و فناوری داشته ایم متاسفانه اطلاع دقیقی از این گذشته به دانشجو و جامعه منتقل نشده است تا اعتماد به نفس و احساس افتخار را در دانشجو زنده نگه دارد و باید با تسلط بر افتخارات علمی گذشته آینده درخشانی را فراروی خویش ترسیم کرد. چنانکه در گذشته نیز شاهد بودیم دشمن به قدری فعال است که حتی گاهی دستاوردهای گذشته ما را نیز بنام خود ثبت می کنند از این رو مسئولیت ما مضاعف می شود.
۳) بالا بردن آگاهی های سیاسی و افزایش بینش سیاسی در دانشگاه.
چنانکه مقام معظم رهبری در این خصوص می فرمایند: «استاد باید از جریانات جهان آگاه باشد. استاد مادر محیط کلاس به خاطر اثرگذاری اش باید این چیزها را بداند»(۲) استاد باید سیاست زده نباشد نه این که سیاست نفهمد، فقره قبلی که عرض کردیم لازمه اش دانستن سیاست است، اما سیاست دانستن و سیاسی بودن، غیر از سیاست زده بودن و سیاسی کار بودن است. سیاسی کاری بد است، باید بفهمند چه کار دارند می کنند اما این که مرتبه همه کارهایشان بر محور یک انگیزه سیاسی باشد، بسیار بد است، به خصوص وقتی که انگیزه های سیاسی جنبه های جناحی و شخصی و حزبی پیدا می کند، که این دیگر بد اندر بد می شود.»(۲)
چنانکه معظم له در این زمینه تاکید می کند که: البته بنده طرفدار حرکت سیاسی دانشجوها هستم... آن وقتی هم که بنده این حرفها را می گفتم در محیط سیاسی آن روز کشور خیلی طرفدار نداشت، اوقاتشان هم تلخ می شد که چرا من گفته ام لعنت به کسانی که تحرک سیاسی را در دانشگاه ها خواباندند و نابود کردند بنده ده، دوازده سال پیش در همین حسینیه این را گفتم من طرفدار حرکت سیاسی دانشجویان هستم.
۴) ایجاد مرکز I.S.I اسلامی.
ما در زمینه کارهای تحقیقاتی و درج مقالات علمی خود در مجلات I.S.I (مجلات پژوهشی معتبر بین المللی) گاهی دچار مشکلاتی می شویم... اصلا بعضی از مجلات I.S.I اصلا مقاله محقق ما را چاپ نمی کنند! چرا؟ به خاطر این که با مبانی آنها سازگار نیست. لذا این مقاله را چاپ نمی کنند! (این شیوه استالینستی است) حکومت استالین به پژوهشگاه های علمی خود می گوید من این نتیجه را می خواهم در بیاورید! علم آزاد نبود... اگر یک کاوش علمی نتیجه اش برخلاف اصول دیالکتیک درمی آمد، استالین این را قبول نمی کرد... بیائید روی ایجاد یک مرکز I.S.I اسلامی فکر کنید و در این خصوص با کشورهای اسلامی وارد مذاکره شوید... این هم بشود یک مرجع معتبر.
۵ ) تصعید اطلاعات و آگاهی های دانشجویان:
دانشجویان نسبت به واقعیت های کشور اطلاعات اندکی دارند و اگر این اطلاعات در اختیارشان قرار گیرد می توانند یک یاری دهنده در جهت حل معضلات و مشکلات گام های اساسی بردارند. به طوریکه دانشجو ضمن کسب تخصص های لازم در رشته خودشان تمام حوادث پیرامون خودشان و در کشورهای جهان اتفاق می افتد برای آنها قابل تجزیه و تحلیل باشد.
۶) فعالیت های فرهنگی، هنری، اجتماعی، سیاسی، علمی دانشجویان مورد توجه قرار گیرد.
۷) تمرین مدیریت:
انجام کلیه کارهای خدماتی مربوط به امورات دانشجویی به طوری که (کلیه فعالیتهای اجرایی، فکری و فیزیکی به دانشجویان واگذار شود) که خود ایجاد اعتماد به نفس و تجربه مدیریتی است و همچنین در ایجاد واقع بینی، شناخت مشکلات، درک بهتر مشکلات، همسازی بیشتر با دانشگاه و تقویت روحیه مشارکت جویی در نسل جوان را فراهم ساخته و آنها را واقع بین و مشارکت جو به بار خواهدآورد.
۸) دانشگاه به عنوان منبع فکر و نظر:
دانشگاه ها مرکز اصلی نظردهی باید باشد در نتیجه مراکز بیرون از دانشگاه ازطریق دانشگاه ها تغذیه می شوند نه اینکه دانشگاهها را تغذیه کنند دراین زمینه نیز نیازمند تحول جدی هستیم. یعنی فعالیت های دانشگاه باید آن قدر پربار باشد که تمام افراد جامعه دانشگاه را منبع ایجاد فکر و اطلاعات و به روز بودن همه مسائل فکری بدانند و از آنها نهایت استفاده را ببریم.
۹) فعالیت ها و سرگرمی های نقش آفرین و انگیزه ساز برای دانشجویان ایجاد کنیم.
● عملکرد و گفتمان دولت نهم
حاکم شدن گفتمان علمی و گفتمان خدمت بر پیکره اجرایی کشور و ویژه بر دانشگاهها در سرلوحه کاری دولت قرار گرفته است.
از نگاه دولت نهم توسعه کشور از مسیر توسعه علمی و به فعلیت رسیدن توسعه علمی می گذرد و ما در سند چشم انداز ۲۰ ساله بدون پیشرفت علمی نمی توانیم جایگاه واقعی خود را درجهان بدست آوریم.
براساس سند چشم انداز دانشگاهها، باید تا ۵۰ سال آینده به یکی از مراجع عمده علمی جهان تبدیل شویم. رسیدن به این اهداف بدون مجاهدت و تلاش شبانه روزی علمی میسر نیست و باید از راه میانبرحداکثر ۲۰ ساله به این چشم انداز برسیم. چنانکه مقام معظم رهبری تاکید دارند ما نباید برای همیشه شاگرد بمانیم بلکه باید به سمت استادی درعلوم مختلف حرکت کنیم.
۱) بطورکلی آموزش عالی در طول سه سال اخیر از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است. در زمینه پژوهش و تولید علم جمهوری اسلامی ایران در بین ۵۷ کشور اسلامی پس از ترکیه مقام دوم را دارا شده است.
۲) در زمینه هایی مانند تحقیقات هسته ای، دانش شبیه سازی، ساخت تسلیحات نظامی، نانوتکنولوژی دانش پزشکی، دانش هوا و فضا از جهش خوبی برخوردار بوده ایم.
پس مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری لازم است حرکت مضاعفی را در زمینه های علمی و در جهت جبران عقب ماندگی های تاریخی آغاز نموده و در جهت کاربردی کردن تحقیقات تلاش بیشتری را مبذول کنیم.
۲) افزایش کمی دانشجویان.
۳) ارتقای کیفیت هیئت علمی دانشگاه ها که در ۸۴، ۴۰ درصد مربی و ۶۰ درصد استادیار و بالاتر در کشور داشتیم اما در سال ۸۶ این نسبت به ترتیب به ۳۵ و ۶۵ درصد رسیده است که در جای خود قابل تحسین است.
۴) تعداد اعضای هیئت علمی دانشگاه ها از ۱۳۰۰۰ نفر در ۸ به ۱۸۰۰۰ در ۸۶ رسیده است.
۵) ایجاد معاونتی در ریاست جمهوری در جهت توجه به نخبگان و حمایت از آنها.
به عنوان مثال در استان آذربایجان غربی فقط در دانشگاه پیام نور. دانشجوی استان از ۲۷۰۰۰ نفر به ۴۵۰۰۰ نفر رسیده و از ۲۴ رشته به ۵۶ رشته، و درکارشناسی ارشد از ۴ رشته به ۸ رشته افزایش یافته است همین دانشگاه در سطح استان ۱۲ پروژه عمرانی دارند که ۶ تا تمام شده ۶ تا در حال اجراست ۴ واحد دانشگاهی در شهرهای شوط، فیرورق، سلماس و تازه شهر اضافه شده همچنین در ۲ سال تمام کلاس ها در سطح استان به پاورپوینت مجهز شده است.
در ضمن از محل مصوبات سفر ۱۰ میلیارد ریال به احداث ساختمان دانشگاه شهرستان های شاهیندژ و تکاب داده شده، ۶ میلیارد ریال نیز خود دانشگاه پیام نور تخصیص داده است.
همچنین از محل مصوبات سفر یک میلیارد تومان نیز به کل استان تخصیص داده شده که براساس محرومیت و تعداد دانشجو در سطح استان هزینه شده است.
دانشگاه صنعتی ارومیه، دانشکده پتروشیمی ارومیه، دانشگاه بین المللی امام خمینی پردیس مهاباد، پارک علم و فن آوری نیز از دیگر اقدامات اساسی دولت در این استان می باشد.
اما مخلص کلام اینکه در سطح دانشگاه با چهار آسیب جدی نیز روبرو هستیم که هوشیاری لازم دانشگاهها را می طلبد و آن این که: در حال حاضر با چهار فرآیند انحرافی مواجهیم که عبارت است از:
۱) با پدیده شوم جایگزینی آرمان ها مواجه ایم در این فرآیند دانشگاه استکبار ستیز باید تبدیل به دانشگاه استبکار پذیر شود.
۲) مکانیزم القاء توهم ستم جاری، در حالیکه استکبار خارجی و استبداد داخلی در ۱۲۵۷ با پیروزی انقلاب اسلامی سرنگون شد. اما همچنان دشمن به دنبال این است که جامعه را در این وضعیت وارونه توهم ستم جاری نگهداشته و از روحیه آرمانگرایی و عدالت جویی دانشجویان سوءاستفاده نماید.
۳) مکانیزم ایجاد شیفتگی غرب زدگی دربین نسل جوان:
۴) پدیده انتقال وارونه فناوری: که بنا به گزاش آنکتاد در سال ۱۹۹۰ ایالات متحده آمریکا، ۵.۱۰ میلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه کمک کرده است در همین سال حدود ۷۶۰۰ متخصص عالی رتبه مهاجراز مهندس و پزشک گرفته تا تکنیسین از کشورهای جهان سوم بدست آورد. هزینه تربیت و آموزش این تعداد از متخصصین بالغ بر ۲۴ میلیارد دلار برآورد می شود.
یعنی آمریکا علاوه بر اینکه در قبال کمک های اقتصادی خود، امتیازات سیاسی،اقتصادی، فرهنگی و نظامی قابل توجهی را از کشور وام گیرنده اخذ نموده رقمی در حدود نوزده میلیارد دلار بیش از کمک های اعطایی و از طریق مهاجرت متخصصان کشورهای در حال توسعه بدست آورده است.
در واقع این کشورهای جهان سوم هستند که به کشورهای صنعتی غرب، سرمایه، فناوری ارزشمند و متخصص صادرمی کنند تا رشد و توسعه اقتصادی آنها را ممکن سازند.
پس باید این مسئولان همیشه در فراروی ما قرار گیرند که چگونه دانشگاهی داشته باشیم تا درپیشگاه شهداء عزیز که با خون و تمام هستی خود از اصول و مبانی آن حراست کردند شرمسار نباشیم؟ به نظرمی رسد تنها راهکار توجه به فرمایشات و توصیه های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری است.

بیژن ذبیحی
پی نوشت:
۱- روزنامه رسالت ۸۴.۲.۲۶ صفحه .۷
۲) مقام معظم رهبری، ۱۷ دی ماه ۸۳ در دیدار با وزیر علوم و روسای دانشگاهها.

منبع : روزنامه کیهان