درمان پوکی استخوان با ورزش

پوکی استخوان یکی از شایع ترین اختلالات متابولیک استخوان می باشد که پس از آرتریت دومین عامل مرگ ومیر در سنین بالا محسوب می شود. درهر دو جنس پس از ۵۰ - ۴۰ سالگی بافت استخوانی به آهستگی و با سرعت ۰/۵ تا ۰/۳ درصد در سال تحلیل می رود که در زنان یائسه میزان این تحلیل بالاتر می باشد. پوکی استخوان یک بیماری بی سر و صدا و با سیری پیشرفته و آرام می باشد که پس از پیشرفت، منجر به ظهور علائم و مشخصات تحلیل استخوانی می گردد. شایع ترین مشخصه این بیماری، شکستگی های خود به خودی در نقاط مختلف بدن است که باعث از کار افتادگی و ایجاد مشکلات بعدی برای این گونه بیماران می شود.
● ورزش درمانی
دو مکانیسم جداگانه یعنی فعالیت عضلانی و تحمل وزن در حفظ تراکم استخوان طبیعی اهمیت دارد. در افراد طبیعی و سالم که مدتی استراحت مطلق داشته اند، انجام تمرینات در وضعیت خوابیده و روی یک دوچرخه ثابت هیچ تاثیری در کاهش تحلیل کلسیم نداشته است. تحلیل مواد معدنی استخوان در فضانوردان در زمان سفرهای فضایی گزارش شده است. حتی در زمانی که برنامه شدید ورزشی را نیز اجرا نموده اند. تحمل وزن اگر چه مفید و لازم است ولی به تنهایی کافی نیست. بنابر این اعمال نیروی فشارنده کافی به استخوان و تحریک فعالیت عضلات مربوطه برای جلوگیری از تحلیل استخوانی لازم است. یعنی ترکیبی از فعالیت های تحمل وزن و تقویتی می تواند تراکم استخوانی را افزایش دهد ولی این ورزش ها، هم باید شدید بوده و هم باید به طور مداوم انجام شود که این برنامه شاید برای یک فرد جوان یا میانسال برای پیشگیری از پوکی استخوان در سنین بالا مفید و عملی باشد ولی اکثرا برای افراد مسن که دارای پوکی استخوان هم می باشند، غیرعملی می باشد. این بیماران اکثرا یک برنامه ورزشی آهسته و تدریجی شامل تمرینات هوازی و ورزش های ایروبیک را بهتر تحمل می کنند. به طورمثال پیاده روی به عنوان مطمئن ترین و عملی ترین فعالیت تحمل وزن برای افراد مسن توصیه می شود. به طور کلی در باره نقش ورزش در پیشگیری و درمان پوکی استخوان بایستی به موارد زیر توجه داشت؛
۱) فعالیت فیزیکی در سال های رشد به بالا رفتن بالقوه حد اکثر تراکم استخوان کمک می کند
۲) ورزش تاثیر استروژن یا دیگر درمان های دارویی را که برای پیشگیری از تحلیل استخوانی در خانم های یائسه به کار می رود بیشتر می کند ولی به تنهایی جایگزین خوبی برای آنها نیست
۳) ورزش علاوه بر اینکه می تواند تحلیل استخوانی وابسته به سن را در افراد مسن کاهش دهد، هدف های دیگری را هم دنبال می کند که عبارتند از افزایش قدرت، کاهش احتمال سقوط ، به تعویق انداختن ناتوانی و ضعف که با بالارفتن سن ایجاد می شود، کم کردن علائم بیماری و افزایش عملکرد و کیفیت زندگی
۴) یک برنامه ورزشی برای افراد مسن باید عملی و اختصاصی باشد، هر بیمار به اندازه کافی در باره ارزش برنامه ورزشی آموزش دیده و اهداف برنامه باید عملی باشد تا بیمار بتواند آن را شناخته و درک نماید. در این باره فیزیوتراپیست می تواند به خوبی این ارزش ها و اهداف را به بیمار آموزش دهد.
نتیجه برخی از تحقیقات پیرامون تاثیر ورزش بر پوکی استخوان:
دریک مطالعه ۹۰ مرد جوان سالم داوطلب شدند که به مدت ۵ هفته به طور مداوم در بستر استراحت کنند. در طول این مدت، خروج کلسیم ادراری آنها به سرعت افزایش یافت. در هفته دوم استراحت، خروج کلسیم ادراری تا میزان ۱۰۰ میلی گرم در روز افزایش یافت و این افزایش در حالی بود که افراد تحت مطالعه، ویتامین D نیز مصرف می کردند. در پایان هفته چهارم استراحت ، میزان کلسیم ادرار به ۲۰۰ میلی گرم در روز رسید و حجم مواد معدنی استخوان به میزان %۵ در ماه کاهش یافته بود. تلاش برای پیشگیری از وقوع پوکی استخوان از طریق تمرینات داخلی بستر، فشردن استخوان ها نیروی هیدرواستاتیک ، مصرف کلسیم و فسفر یا کلسی تونین بی فایده بود.
در یک مطالعه در باره تاثیر شرکت در عملیات ورزشی روی تراکم استخوانی، نیلسون و همکاران او به عنوان گروه آزمایش، حدود ۶۴ مرد ورزشکار را که در سطح ورزش های بین المللی شرکت می کردند انتخاب کردند. گروه کنترل شامل ۳۹ مرد در همان گروه سنی بودند که ۲۴ نفر آنها در تمرینات معمولی شرکت می کردند و ۱۵ نفر اصلا ورزش نمی کردند. ۲۵ نفر باقیمانده به ورزش های مختلفی از قبیل وزنه برداری، تنیس و... پرداختند. از روش تست سنجش تراکم استخوان برای ارزیابی دانسیته استخوان در انتهای تحتانی استخوان ران استفاده شد. نتایج حاکی از این بود که استخوان ران ورزشکاران به طور معنی داری دارای تراکم استخوانی بیشتری بود و در گروه ورزشکاران هر چه نیروی وارد بر اندام تحتانی بیشتر بود، تراکم استخوان هم بالاتر بود. وزنه برداران، دانسیته استخوانی بیشتری نسبت به قهرمانان پرتاب وزنه دارند و آنها نیز از دوندگان، دانسیته بیشتری دارند. تراکم استخوانی شناگران با گروه کنترل فرق چندانی نمی کند و در گروه کنترل هم آنهایی که تمرینات معمولی انجام می دادند، دارای دانسیته استخوانی بیشتری نسبت به افرادی که اصلا ورزش نمی کردند، بودند. مطالعه در باره تاثیر تمرینات روی دانسیته استخوان بازوی بازیکنان تنیس نشان می دهد که دانسیته استخوانی در بازوی غالب بیشتر از بازوی مغلوب است.

زیبا تقی زاده
کارشناس بهداشت عمومی

منبع : روزنامه رسالت