ذوب‌آهن اصفهان در گذر زمان

شاید آن روزی که اولین تلاش‌ها برای تاسیس ذوب‌آهن آغاز شد و رویای دیرین ایرانیان از زمان سلسه قاجار به ثمر نشست، در ذهن هیچ کس نمی‌گنجید که روزگاری این غول دشت طبس به این نقطه برسد و چندین دهه تلاش بی وقفه را که آثار هر روزش بر پیکر آهنین آن باقی است پشت سر گذارد.
هرچند در ابتدای کار، کارشناسان روس، ظرفیت ۵۵۰ هزار تن را برای ذوب‌آهن در نظر گرفتند؛ اما با اجرای طرح‌های توسعه و احداث کوره شماره۲، که سال ۶۲ به اتمام رسید بر ظرفیت تولید آن افزوده شد و تا سال ۱۳۶۷ با خرید دو دستگاه ماشین ریخته‌گری مدرن از کشور ایتالیا و نصب آن این کارخانه به ظرفیت اسمی خود یعنی یک میلیون و نهصد هزار تن رسید و در ادامه با تلاش کارشناسان خود موفق شد بیش از ظرفیت اسمی خود یعنی بیش از ۲/۲ میلیون تن در سال تولید کند که با توجه به ظرفیت موجود و تلاش و همت والای سخت کوشان شرکت سهامی ذوب‌آهن در سال ۸۶ تولید محصولات نهایی به ۲۵۷۴۸۹۸ تن رسید و با اجرای طرح توازن ظرفیت چدن تولیدی به ۶/۳ میلیون تن در سال خواهد رسید و همچنین مطالعات طرح ارتقاء به ظرفیت تولید ۵ میلیون تن، مراحل پایانی خود را می‌گذراند.
حکایت ذوب‌آهن در این چند دهه عمر ثمر بخش خود شباهت شگرفی با زندگی و سرنوشت ایرانیان داشته است. این کارخانه با تولد خویش اولین شعله‌های صنعتی شدن را در سرزمین ایران روشن کرد و مایه امیدواری شد که با حرارت خود کوره‌ صنعت ایران را بر افروزد.
ذوب‌آهن، همپای همه ایرانیان در انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ پیروز شد و با اعزام کارکنان خود و ساخت قطعات مورد نیاز پا به پای رزمندگان از خاک میهن دفاع کرد، شهید و جانباز داد و به انتظار آزادگان خود نشست. در سال‌های بازسازی پس از جنگ به سازندگی پرداخت و با نیروی انسانی متخصص و ورزیده خود در احداث و پشتیبانی صنایع مختلف به خصوص صنایع فولادی سراسر کشور نقش مهمی ایفا کرد و فرهنگ صنعتی را توسعه داد به گونه‌ای که لقب مادر صنعت فولاد ایران را از آن خود کرد. ضمن این که با افزایش ظرفیت تولید و افزایش تنوع محصولات و بهبود کیفیت محصول به شهرت جهانی دست پیدا کرد.
همزمان با تدوین سند چشم‌انداز ۲۰ساله ایران به موفقیت‌هایی همچون، احداث کارخانه فولادسبا، اجرای طرح توازن، پیاده‌سازی ERP، دریافت گواهینامه‌های مختلف از جمله اشتهار به سرآمدی و تقدیرنامه چهار ستاره تعالی سازمانی و گواهینامه‌های مدیریت کیفیت و زیست‌محیطی، کسب عنوان صادرکننده نمونه و گسترش صادرات به کشورهای اروپایی، حضور در بورس فلزات و چندین رکورد تولیدی دست یافت. در واقع به اوج کیفیت محصول و در آستانه رشد ۶۰‌درصدی تولید قرار گرفته است.
آینده این مادر صنعت نیز آنچنان که در طرح‌های توسعه آن رقم خورده، همپای سند چشم‌انداز ۲۰ ساله ایران با توسعه ایران و سرنوشت ایرانیان پیوند ناگسستنی دارد. آینده‌ای که می‌تواند با تأکید بر علم، کارشناسی، فن‌آوری، کارگروهی، تعهد به کار، مدیریت صحیح، مشارکت کارکنان در مدیریت و... توسعه همه جانبه و پایدار را برای ذوب‌آهن و ایران رقم بزند.
● طرح‌های توسعه
مطالعات اولیه طرح جامع افزایش تولید محصولات ذوب‌آهن اصفهان تا سقف ۸ الی ۱۰ میلیون تن توسط کارشناسان شوروی سابق و متعاقب آن مطالعات تکمیل توسط شرکت نیپون استیل انجام گرفت و ماحصل آن طرح‌های توسعه سبا و توازن در دستور کار ذوب‌آهن قرار گرفت که طرح سبا سال ۸۲ به بهره‌برداری رسید و عملیات اجرایی طرح توازن نیز از اوایل سال۸۲ آغاز گردید و پیش‌بینی می‌گردد این طرح در اوایل سال ۸۸ به بهره‌برداری برسد.
پروژه ذوب‌آهن: کار‌های اجرایی احداث ساختمان واحد‌های مختلف کارخانه از سال ۴۶ آغاز و با ایجاد کارگاه‌های کک‌سازی، آگلومراسیون و کوره بلند شماره یک در نیمه اول دی ماه ۵۰، بهره‌برداری از مجتمع با تولید چدن آغاز شد.
▪ مرحله اول توسعه: تولید محصولات فولادسازی و مهندسی نورد در دی ماه ۱۳۵۱ کار‌های ساختمانی و اجرایی طرح توسعه برای رسیدن به ظرفیت یک میلیون و نهصد هزار تن فولاد در سال با احداث کوره بلند شماره ۲ و توسعه بخش‌های مختلف آگلومراسیون، کک‌سازی، فولاد سازی، نورد و... شروع گردید و عملیات ساختمانی کمپلکس چدن در سال ۱۳۵۷ به اتمام رسید.
لیکن به دلیل اشکالات موجود در طراحی ماشین‌های ریخته گری مداوم روسی، فولادسازی گلوگاه و محدود کننده تولید بود که در همین رابطه با خریداری دو دستگاه ماشین ریخته گری مدرن از کشور ایتالیا و نصب آن از سال ۱۳۶۷ بهره‌برداری کامل از کمپلکس فولاد تا مرز ظرفیت اسمی در سال ۱۳۶۹ انجام پذیرفت. اگر چه دوران جنگ تحمیلی در ذوب‌آهن اصفهان نیز همچون دیگر صنایع، روند رسیدن به اهداف توسعه در حد مطلوب نبود ولی پس از پایان جنگ این کارخانه با به کارگیری امکانات خود توانست به مرز تولید ۲ میلیون تن یعنی بیش از ظرفیت نصب شده تجهیزات خود برسد. در ادامه به دنبال انجام یک سری مطالعات بازسازی جامع و همه جانبه با تکیه به توانمندی‌های موجود نیروهای متخصص با حدود ربع قرن تجربه، سال۱۳۷۴ به عنوان شروع دوران بازسازی اعلام و سعی شد ضمن استفاده از ظرفیت بازسازی با کمترین هزینه و اتلاف وقت اقدام به افزایش ظرفیت‌های تولید واحد‌ها نموده، به تنوع محصولات اضافه کرده، و همچنین کیفیت آنها را بهبود دهند که حاصل آن رسیدن به ظرفیت تولید ۲/۲ میلیون تن تولید در سال بوده است.
▪ فولاد سبا: عملیات طرح توسعه سبا جهت تولید ورق به ظرفیت ۷۰۰ هزار تن و قابل توسعه تا ۸/۲ میلیون تن، با مبادله قرارداد با شرکت دانیلی(۸/۸/۷۵) و پس از تهیه و دریافت اولین نقشه اجرایی از تاریخ ۳۱/۲/۷۶ آغاز گردید که در ۱۴/۵/۸۲ با حضور ریاست محترم جمهوری رسما به بهره‌برداری رسید. و طبق سیاست‌های ایمیدرو در سال ۱۳۸۵ به فولاد مبارکه واگذار گردید.
▪ طرح توازن: به منظور توازن بخش‌های مختلف خط تولید ذوب‌آهن اصفهان و افزایش ظرفیت تولید از ۹/۱ میلیون تن به ۶/۳ میلیون تن در سال و مقاطع فولادی به ۷/۲ میلیون تن طرح توازن در دستور کار شرکت قرار گرفت که شامل بخش‌های زیر می‌باشد.
۱) کوره بلند شماره۳ : با حجم ۲۰۰۰ متر مکعب و ظرفیت ۴/۱ میلیون تن چدن مذاب در سال
۲) آگلومراسیون: با سطح پخت ۲۰۴ متر مربع و به ظرفیت ۴/۲ میلیون تن آگلومره در سال
۳) کک‌سازی: باطری کک‌سازی شماره ۳ با ظرفیت ۹۰۰ هزار تن کک در سال
۴) نیروگاه: ایجاد دو واحد نیروگاه به ظرفیت ۵۵ مگاوات برای هر واحد
۵) واحد‌های جانبی: توسعه انبار مواد خام و سیستم انتقال مواد، بازسازی و توسعه دیگ‌های اوتیلیزاتور و سیستم تصفیه گاز مربوط به توسعه نیروگاه مرکزی، توسعه کمپرسور خانه هوای فشرده، توسعه تصفیه خانه‌های فیزیکی و شیمیایی و احداث پمپ خانه مرکزی، توسعه شبکه انتقال سیالات و برق و آتش نشانی و مخابراتی و کلیه شبکه‌های ارتباطی و انرژیک چهار واحد فوق.
طرح توازن
الف) طرح بهینه‌سازی ظرفیت تولید (پروژه جذب چدن)
▪ هدف : بهینه‌سازی ظرفیت تولید و توسعه زیر سقفی بخش‌های فولادسازی و نورد و در نتیجه افزایش ظرفیت سالانه تولید مقاطع از ۷/۲ به ۵/۳ میلیون تن در سال و فولاد خام از ۹/۲ به ۷/۳ میلیون تن در سال، مطالعه و اجرای آن از محل درآمدهای داخل شرکت به تصویب سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(IMIDRO) رسیده و مراحل اجرایی آن از اواخر سال ۱۳۸۷ شروع خواهد شد.
این طرح شامل ۴ پروژه به شرح زیر می‌باشد:
الف) تکمیل واحد فولادسازی (احداث واحد گوگردزدایی چدن مذاب، بهینه‌سازی روش‌های تولید در بخش کنورتور و نصب واحد ریخته‌گری)
ب) تکمیل واحد نورد ۳۵۰
ج) تکمیل واحد نورد۵۰۰
د) تکمیل تاسیسات زیربنایی
ب) طرح ۵ میلیون تن
▪ هدف : توسعه بخش‌های تولیدی شرکت و افزایش ظرفیت سالانه تولید مقاطع و رسیدن به ظرفیت ۵ میلیون تن در سال می‌باشد. این طرح در حال حاضر مراحل بررسی و مطالعات فنی و اقتصادی آن را طی میکند و پیش‌بینی میشود مراحل اجرایی پروژه کوره بلند از نیمه دوم سال ۸۷ و بقیه پروژه‌ها از سه ماهه دوم سال ۸۸ شروع و پس از ۳۶ ماه به پایان برسد.
این طرح شامل ۶ پروژه به شرح زیر می‌باشد:
الف) احداث واحد آگلومراسیون وانبار مواد خام
ب) احداث واحد کک‌سازی
ج) احداث واحد کوره بلند
د) احداث واحد فولادسازی
و) احداث واحد نورد
ه) تاسیسات جانبی
● فعالیت‌های زیست محیطی در ذوب‌آهن
با توجه به حجم قابل ملاحظه مواد ورودی به کارخانه شامل انواع زغال سنگ، کک، سنگ‌آهن، سنگ منگنز، سنگ‌آهک و کمک‌های ذوب‌های مختلف در طراحی کارخانه پیش‌بینی تجهیزات پالایش آلاینده محیط (آب، هوا، خاک) از قبیل نصب سیستم‌های تصفیه بر روی منابع آلاینده هوا، شامل الکتروفیلترها، اسکروب‌ها، مولتی سیکلون‌ها و بگ‌فیلترها ایجاد و تثبیت سیکلهای گردشی آب، به کارگیری سیستم‌های تفکیک و تصفیه فاضلاب به محیط و استفاده مجدد از ضایعات ومواد ناخواسته و بازیافت محصولات فرعی مد نظر بوده که پس از اجرای موارد مذکور، این مجتمع به بهره‌برداری رسیده است.
با تاسیس مرکز خدمات صنعتی، طب کار و بهداشت محیط از بدو عملیات ساختمانی و اجرایی نیز عملیات شناسایی، اندازه‌گیری و بررسی عوامل زیان آور محیط کار ناشی از فعالیت‌های تولیدی و خدماتی در سطح شرکت تحت کنترل بوده است که این امر کماکان ادامه دارد.
با هدف انسجام و استمرار بخشیدن کنترل جنبه‌های زیست‌محیطی و حصول اطمینان از کاهش و کنترل پیامدهای زیست محیطی مربوط به فعالیت‌ها نسبت به تشکیل واحد محیط زیست در سال ۷۴ اقدام نموده و با استفاده از مزایای بهره‌وری سبز (GP) اقدام به استقرار نظام مدیریت زیست محیطی نموده و موفق به کسب گواهینامه ۲۰۰۴:۱۴۰۰۱ISO از شرکت DNA هلند در سال ۸۱ گردیده که پس از اتمام سه سال گواهینامه پیرو اقدامات انجام شده در جهت ارتقای سیستم، این شرکت موفق به اخذ گواهینامه مطابق استاندارد ۲۰۰۴:۱۴۰۰۱ISO در اردیبهشت ماه سال ۸۴ گردیده است.طرح‌های بازسازی و بهسازی شامل طرح‌های است که عمدتا به منظور بازسازی، تکمیل و یا توسعه خط تولید و کارگاه‌های خدماتی وابسته آن، بهینه سازی و ساماندهی محیط صنعتی کارخانه و ایجاد محیط مناسب کاری از لحاظ بهداشتی و ایمنی، بهبود شرایط حمل و نقل در کارخانه و نهایتاً ایجاد سلامتی جسمی و روانی به عنوان رکن اصلی توسعه کمی و کیفی تولید، طرح‌ریزی و اجرا می‌گردد.
نقش ذوب‌آهن اصفهان در طول ۳۰ سال گذشته ( در منطقه و کشور )
ذوب‌آهن اصفهان در طول ۳۰ سال گذشته حدود ۴۵ میلیون تن فولاد خام ۴۷ میلیون تن محصول نهایی تولید کرده و در احداث زیربناها، بازسازی‌ها، آبادانی و توسعه کشور سهم و نقش به سزایی داشته است و بطور خلاصه نقش این شرکت بزرگ به شرح ذیل بیان می‌گردد:
۱) اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم (به ازای هر نفر شاغل در حدود ۳۰ نفر).
۲) ارتقای سطح آموزش
۳) رشد شبکه راه و ترابری و مشارکت در توسعه بنادر
۴) رشد ارتباطات و رسانه‌های عمومی
۵) تعامل با نهاد، سازمان و اداره‌های منطقه و استان
۶) احداث و گسترش دانشگاه‌ها، همکاری و همیاری با دانشگاه‌های منطقه و کشور
۷) پرداخت مالیات به دولت، عوارض شهرداری، آموزش و پرورش.
۸) بیمه کردن کارکنان و خانواده‌های آنها
۹) ایجاد فرصت و بستر لازم برای خانواده‌های کارکنان جهت آشنایی با صنعت فولاد
۱۰) راه‌اندازی پالایشگاه قطران زغال‌سنگ
۱۱) حضور در نمایشگاه، همایش و دوره‌های تخصصی داخلی و بین‌المللی
۱۲) برقراری و گسترش ارتباطات دانشگاه و صنعت
۱۳) ارائه خدمات کارآموزی به وزارت علوم و خدمات نو و بازآموزی به شرکت و سازمانهای منطقه و کشور
۱۴) پرداختن به امور تحقیق و توسعه و سرمایه گزاری در فرآیند و محصولات جدید (فولادهای میکرو آلیاژی، اچ بیم، کاشی سرامیکی ضد سایش و اسید)
۱۵) ایجاد شرکت‌های اقماری خدماتی از قبیل تکادو، احیای سپاهان، قائم رضا و دهها شرکت زیرمجموعه و ساخت و ساز و ایجاد شهرک‌های صنعتی
۱۶) احداث، راه‌اندازی و واگذاری واحدهای جدید فولادسازی (فولاد خراسان، ذوب‌آهن میبد، فولاد کردستان، فولاد سبا و طرح قائم)
۱۷) عضویت در انجمن‌های علمی و صنفی و سهیم بودن تاسیس انجمن، پژوهشکده و شهرک‌های علمی و تحقیقاتی و پارک‌های فن‌آوری
۱۸) برگزاری همایش و سمینارهای علمی و تخصصی در شرکت
۱۹) پیشتاز در امر کمک و امدادرسانی به آسیب دیدگان حوادث غیرمترقبه
۲۰) ایجاد باشگاه فرهنگی و ورزشی جهت گسترش ورزش همگانی و قهرمانی
۲۱) احداث و گسترش فضای سبز به میزان ۱۸۰۰۰ هکتار و حفظ اکوسیستم منطقه (کاشت ۲/۲ میلیون اصله درخت)
۲۲) ایجاد مهد کودک و پیش دبستانی برای رفاه حال فرزندان کارکنان
۲۳) معرفی، آشنایی و گسترش زبان روسی و تربیت و تامین مترجمین مورد نیاز شرکت و کشور
۲۴) ابداع فرآیندهای جدید و انتقال دانش فنی به واحدهای دیگر کشور
۲۵) تشویق دانش‌آموزان و دانشجویان فرزندان کارکنان و بازنشسته
۲۶) برگزاری برنامه‌های فرهنگی، اجتماعی و فعالیت‌های شادی بخش و انتشار تمبرهای یادبود
۲۷) تاسیس نهادهای خیریه و تعاونی مصرف و مسکن
۲۸) انتشار ماهنامه فولاد و هفته نامه آتشکار
۲۹) توسعه پایدار با رعایت قوانین و شاخص‌های بین‌المللی و مشارکت در تهیه استانداردهای ملی
۳۰) تامین مواد اولیه برای شرکت‌های پایین دست (سیمان، تارابگین، الکترود سازی، پیچ و مهره‌سازی، کشاورزی و قطران).
۳۱) صادرات برخی از محصولات فولادی
۳۲) خانه‌سازی در منطقه و ارائه وامهای مسکن و بازسازی
۳۳) گرفتن امریه برای پست‌های مورد نیاز شرکت
۳۴) تامین برق کارخانه از گازهای فرآیند کک‌سازی و کوره بلند (۱۱۵ مگاوات نصب شده و ۱۱۰ مگاوات در حال احداث است)
۳۵) تعامل با مشتریان و فروشندگان و مشارکت در آبادانی و بازسازی کشور
۳۶) مصرف قراضه در فرآیند تولید فولاد (تا ۱۵درصد )
۳۷) مصرف بهینه انرژی، آب، نسوز و مواد در فرآیند تولید پایش و کاهش انتشار گاز Co۲ و گرد و غبار
۳۸) رسیدگی به شکایات و رضایت‌مندی مشتری و ذینفعان
۳۹) ایجاد سایت اینترنتی، شبکه تلویزیونی، ERP و اتوماسیون اداری و بهره‌برداری بهینه از آنها
۴۰) مستندسازی مدارک، برنامه‌ها و رویدادهای مهم صنایع فولاد و ذوب‌آهن
۴۱) ارائه خدمات اعزام نیرو و فنی در ۸ سال دفاع مقدس

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد