کشاورزی نوین در مسیر نوآوری

در دنیای بزرگ نویسندگان و مقاله نویسان رسانه‌ای جهان و به ویژه در زمینه‌های علمی و تحقیقاتی فیلیپ بریشر یکی از سرشناس‌ترین‌هاست. او چند سال پیش و در حالی که قدم‌های ابتدایی ایران پس از انقلاب در زمینه دانش‌های گوناگون و از جمله تحقیقات زیست فناوری در حال شکوفا شدن بود در گزارشی خواندنی و با عنوان ایران به پیشروی اصلی تحقیقات زیست فناوری تولید برنج تبدیل می‌شود، گام‌های بلند محققان داخلی در این زمینه را مورد ستایش قرار داده بود. جالب این‌که این گزارش از سوی بسیاری از رسانه‌های خبری جهان از جمله آسوشیتدپرس با استقبال مواجه شده و منتشر شده بود.
در این مقاله آمده است: دانشمندان هسته‌ای ایران توجه جهانیان را به خود جلب کرده و گویی بر سایر افق‌های علمی و تحقیقاتی ایرانی سایه افکنده‌اند، اما نمی‌توان زیست‌شناسان این کشور را نیز نادیده گرفت. آنها در قالب تلاشی شجاعانه دست به کار بزرگی زده‌اند که نتیجه‌ای جز ایجاد انقلابی بزرگ در صنایع کشاورزی جهان نخواهد داشت.
فیلیپ بریشر، برنج مهندسی ژنتیکی شده ایران را که با استفاده از تکنیک‌های نوین مهندسی ژنتیکی تولید می‌شود را در زمره یکی از مهم‌ترین دستاوردهای علمی و تحقیقاتی جهان در دوران معاصر و حتی ایران در چند دهه اخیر می‌داند و در این میان نباید این نکته را نیز از یاد برد که برنج یکی از غذاهای اصلی مردم در بسیاری از کشورهای جهان است. به نوشته وی، ایرانی‌ها چند سال پیش نخستین گونه برنج مهندسی ژنتیکی خود را در قالب فروش تجاری ارائه کردند تا رسما وارد این بازار جدید و در عین حال علمی بازرگانی شده باشند. این برنج و تلاش‌هایی که برای تولید آن صورت گرفته است، تحولی تاریخی در ایران به حساب می‌آید. از آن گذشته باید برنج مهندسی شده ژنتیکی ایران را به عنوان یکی از تاریخی‌ترین دستاوردهای زیست فناوری برشمر د که می‌تواند تحولی بزرگ در بازارهای جهانی این محصول ایجاد کند. از آن گذشته اشاره به این نکته نیز ضروری است که برای نخستین بار در جهان بوده است که گونه‌ای از برنج تولید شده با استفاده از تکنیک‌های نوین زیست فناوری پس از گذراندن مراحل قانونی به مرحله تولید و در نهایت فروش تجاری رسیده است.
البته تنها این ایران نبوده است که در سال‌های اخیر در زمینه تولید برنج‌هایی با کیفیت بهتر و ارزش غذایی بالاتر آن هم با استفاده از زیست فناوری در جهان مطرح شده است. در کشوری نظیر چین تلاش‌های قابل توجهی صورت گرفته است که نشان می‌دهد، برنج می‌تواند در آینده با تحولات قابل توجهی در بازار کشورهای مختلف جهان خرید و فروش شود. از تمامی این جنبه‌ها که عبور کنیم، نوبت به مقوله دیگری تحت عنوان نگاه منطقی به کشاورزان در کشورهای در حال توسعه و حتی فقیر جهان می‌رسد. از سال‌ها پیش همواره این نکته مطرح بوده است که کشاورزان در کشورهای فقیر جهان نظیر برخی مناطق آفریقایی باید از مزایای زیست فناوری و توسعه دانش تولید برنج‌های با کیفیت بهره‌مند شوند. آنچه که در کشوری نظیر ایران در زمینه تولید این نوع محصولات صورت می‌گیرد، بارقه‌های ارزشمندی از آغاز این بهره‌مندی است.
فیلیپ بریشر در بخش دیگری از گزارش خود ادامه می‌دهد: ایرانی‌ها همچون چینی‌ها که در مرحله تجاری‌سازی برنج مهندسی شده ژنتیکی خود قرار دارند، عمده تحقیقات مرتبط با این عرصه را در بخش دولتی و عمومی انجام می‌دهند تا خصوصی و به نظر می‌رسد در سایر کشورهای جهان نیز که تلاش‌هایی در این عرصه آغاز شده است، باید بخش دولتی و عمومی نیز وارد عرصه شود. در کنار تمامی این مسائل، توجه به جنبه‌هایی نظیر بهداشت و ایمنی این محصول از اهمیت حیاتی برخوردار است. با توجه به آن‌که این محصول در بسیاری از کشورهای جهان مورد مصرف قرار می‌گیرد، دانشمندان ایرانی آزمایشات بررسی ایمنی و سلامت بسیار پرهزینه‌ای برای محصول جدید خود در نظر گرفتند تا با خیالی آسوده مهر تاییدی بر آغاز تجاری‌سازی این محصول زده باشند.
تاکنون نیز نتایج این آزمایشات و نظارت‌های سرسختانه، امیدوارکننده نشان داده‌اند به طوری که دانشمندان ایرانی از رشد ۱۰ درصدی برداشت محصول برنج از اراضی کشت خبر داده‌اند. بر این اساس دانشمندان ایرانی توانسته‌اند به ازای هر آکر (معادل ۴۰۴۷ متر مربع) تا ۲/۲ تن برنج برداشت کنند. این درحالی است که در آمریکا و با استفاده از فوق مدرن‌ترین تکنیک‌های کاشت و برداشت برنج، از سطحی مشابه بالغ بر ۲/۳ تن برنج برداشت می‌شود. دانشمندان بر این باورند موفقیت محققان ایرانی در تولید برنج مهندسی شده ژنتیکی نشان روشن و عالی در این زمینه است که نشان می‌دهد می‌توان با تکیه بر فناوری‌های نوین، تحولی ریشه‌دار در محصولات غذایی و اولیه میلیاردها تن از مردم جهان ایجاد کرد. تنها سال ۲۰۰۵ برآورد شد بین ۵۰۰ تا یکهزار کشاورز ایرانی برنج مهندسی شده ژنتیکی از اراضی خود برداشت کردند و فقط از یک سال پس از این دوره تاریخی بوده است که فرآیند تجاری‌سازی این محصول آغاز شد. در این میان تجاری‌سازی این محصول نیز مباحث خاص خود را دارد.
در کشوری نظیر آمریکا، کشاورزان تا زمانی که مطمئن شوند برنج تولید شده‌شان که با استفاده از مهندسی ژنتیکی ارائه می‌شود، در اروپا و ژاپن بازار خوبی داشته باشد، کاری با زیست فناوری ندارند و این به این دلیل است که عمده محصول برنج تولید شده در این کشور صادر می‌شود اما بی‌شک باید قبول کرد تحولات اخیر در ایران و چین در زمینه تولید برنج مهندسی شده ژنتیکی فشارهای زیادی به دولت بوش وارد کرد تا برآورد کلی را در خصوص واردات این گونه از محصولات آغاز کند. جالب این است، کشوری نظیر آمریکا که مدعی پیشتازی در صنعت کشاورزی جهان است، هنوز مطمئن نیست چگونه با محصولاتی از این دست که در ایران و چین و برخی کشورهای دیگر تولید می‌شود، چگونه برخورد کند! به هر تقدیر ایران وارد باشگاه تولید کنندگان محصولات مبتنی بر مهندسی ژنتیکی شده و در آینده نیز باید منتظر تولیدات دیگری از این دست در این کشور بود.

منبع : روزنامه جام‌جم