شهریه دانشجو خودکفایی دانشگاه

دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور یکی از مهم ترین شاخص های سطح علمی محسوب می شوند و با توجه به حضور سه میلیون دانشجو در دانشگاه های دولتی و خصوصی، جایگاه ویژه یی را در رشد و توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و علمی کشور پی ریزی می کنند اما این مهم نیازمند بودجه است؛ بودجه یی که صرف سرانه دانشجو، حقوق استادان و... می شود. اما یک سوال هنوز وجود دارد، به راستی هزینه واقعی یک دانشجو در دانشگاه های غیرانتفاعی، شبانه و پیام نور چقدر است؟ این شهریه ها براساس چه ضوابطی تعیین می شود و نظارت بر اخذ شهریه در این دانشگاه ها چگونه است؟
● شهریه های متفاوت
هزینه دانشجویی شامل هزینه های خرد و کلان است و مقدار آن به عوامل متعددی بستگی دارد و وضعیت و شرایط مختلف این عوامل را رقم می زنند. هزینه های دانشجویی در مقاطع، شرایط و دانشگاه های مختلف متفاوت است و هر کدام از دانشگاه ها اعم از غیرانتفاعی، شبانه و پیام نور هزینه ها و شاخص های خاص خود را دارند. به عنوان مثال دانشگاه پیام نور ضوابط مشخصی دارد چرا که زیرمجموعه وزارت علوم است و در بودجه سالانه کشور سهمی برای دانشگاه پیام نور در نظر گرفته می شود، بنابراین دانشگاه پیام نور هم از بودجه عمومی بهره مند می شود و هم از شهریه دانشجویی استفاده می کند. اما درباره دانشگاه شبانه با توجه به ظرفیت خالی این دانشگاه و همچنین تخصیص نیافتن اعتبار در بودجه کشور برای پر شدن ظرفیت آن، از دانشجویان این دانشگاه شهریه اخذ می شود که طبق برآوردهای انجام شده شهریه دانشجویان شبانه از پیام نور و حتی دانشگاه غیرانتفاعی نیز بیشتر است. سوال مهم اینجاست که درآمد این دانشگاه ها بر چه اساس و ضوابطی است؟ آیا اداره این دانشگاه ها به صورت هیات امنایی است و درآمد آنها براساس ضوابط مالی تعیین شده و شاخص های مورد نظر هزینه می شود؟ اما نکته یی که واضح و مبرهن است این است که دانشگاه های دولتی از آیین نامه های مالی و کاری تبعیت می کنند که در چارچوب قوانین آموزش عالی تعریف شده اند و باید طبق آنها عمل شود. هزینه دانشجویی در دانشگاه های شبانه و پیام نور براساس معیارهای مختلف و مقاطع گوناگون برآورد می شود و حتی در بحث هزینه دانشجویی، قدمت دانشگاه و دوری و نزدیکی آن به مرکز شهر هم برآورد و سنجیده می شود، همچنین در این بحث به توسعه یافتگی آن توجه و تعداد دانشجو به استاد هم در این آمار گنجانده می شود.
پس برآورد هزینه واقعی دانشجویی به سادگی صورت نمی گیرد. هزینه دانشجویی در دانشگاه های مختلف براساس یک مدل ریاضی سنجیده و مشخص می شود که به چه میزان اعتبار نیاز است و درآمدها باید در کجا هزینه شود. البته جزئیات این مدل ریاضی تاکنون مبهم مانده است. سوال اساسی در این بین شاید این است که چگونه بر اخذ شهریه های دانشجویی نظارت می شود؟ مسوولان وزارت علوم در این باره گفته اند نظارت بر هزینه ها و درآمدهای دانشگاه ها به طور دقیق صورت می گیرد. کارشناسان وزارت علوم معتقدند تاکنون اعتراضی درباره افزایش شهریه های دانشجویی دانشگاه های پیام نور و شبانه نداشته اند زیرا تعیین شهریه ها براساس مصوبات هیات امنای دانشگاه ها است و علاوه بر آن حسابرسی دانشگاه بر میزان دریافت شهریه ها نظارت دارد و در نهایت سازمان نظارت و بازرسی هم به این امر توجه و نظارت می کند.سوال دیگر این است که شهریه ها و دریافتی های دانشگاه شبانه بر چه اساسی اخذ می شود؟ آیا درآمدهای دانشگاه شبانه به عنوان یک درآمد اختصاصی در بودجه دانشگاه های دولتی در نظر گرفته می شود و این دانشگاه به هیات امنای دانشگاه های دولتی اعلام می کند در حال حاضر چنین درآمد اختصاصی را کسب کرده است و هیات امنا هم براساس نیازهای موجود آن را هزینه می کند؟ در اینجا منظور نحوه هزینه کردن درآمدها نیست. طبیعی است که دانشگاه ها در این بخش مشکلی ندارند، منظور نحوه تعیین شهریه و نظارت بر اخذ آن است. آنچه مسلم است و به گفته مسوولان، سرانه یک دانشجو ۹۰ برابر یک دانش آموز است ولی مشکل اینجاست که سرانه هر دانش آموز چقدر است؟
● هزینه هفت برابری دانشگاه های دولتی
در عین حال که پذیرش دانشجویان دولتی نسبت به دانشجویان خصوصی بسیار کمتر است، برخی کارشناسان می گویند سرانه دانشجویی در دانشگاه های دولتی چندین برابر دانشگاه های خصوصی است. در حال حاضر دانشجویانی که در دوره های روزانه و شبانه دانشگاه های دولتی پذیرفته می شوند نزدیک به ۱۰۰ هزار نفرند که حدود ۷۰ هزار نفر آنها در دوره های روزانه و ۳۰ هزار نفر هم در دوره شبانه مشغول به تحصیل می شوند. دانشجویان شبانه و پیام نور باید تمام شهریه خود را پرداخت کنند و تنها درصد بسیار کمی از شهریه آنها را دولت متقبل می شود.
سرانه دانشجویی که در دانشگاه های مربوط به وزارت علوم پرداخت می شود پنج تا هفت برابر سرانه یی است که یک دانشجو در دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی می پردازد و دلیل این افزایش سرانه ریخت و پاش هایی است که در سیستم دولتی وجود دارد، بنابراین اگر دولت دانشگاه های تابع خود را به بخش خصوصی واگذار کند قطعاً به نفعش خواهد بود. کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تصویب کرد ظرف پنج سال آینده کنکور را حذف کند اما وزارت علوم با حذف کنکور مخالفت کرد و دلیل مخالفت آن ناتوانی این وزارتخانه برای پذیرش کامل متقاضیان حضور در دانشگاه هاست اما پیش بینی می شود ظرف پنج سال آینده بخش خصوصی آزمون ورود به دانشگاه را حذف خواهد کرد و مردم هم بیشتر راغبند در دانشگاه های خصوصی تحصیل کنند زیرا این دانشگاه ها از امکانات و آزمایشگاه های پیشرفته تری نسبت به دانشگاه های دولتی برخوردارند. به هر حال ظاهراً سر درآوردن از شهریه های دانشجویی نیز با چالش بزرگی همچون قیمت واقعی خودروهای ساخت داخل مواجه است و از اسرار مکتوم است. با وجود آنکه تاکنون سعی شده به فرمول خاص یا ارقام مشخصی در این باره رسیده شود اما هنوز کسی موفق نشده. بنابراین این سوال مهم مطرح می شود که وقتی ملاک و رقم خاصی وجود ندارد، چگونه بر چیزی که وجود ندارد، نظارت می شود؟

فریبرز لطفی

منبع : روزنامه اعتماد