دسته جمعی دعا کنیم

یکی از مهم ترین مسائلی که برای هر فرد در طول زندگی مطرح می شود چگونگی برقراری ارتباط مستمر او با خداوند است. نمازهای روزانه و نیز سایر نمازهای مستحب یکی از مهم ترین راه های برقراری این ارتباط است.
دعاکردن هم یکی دیگر از راه های مرتبط شدن با خداست. وقتی انسان دلش می شکند و می خواهد بسیار صمیمی و بی ریا و با کلماتی خودمانی و صمیمانه حرف های دلش را به خدایش باز گوید. همان زمانی که اشک ها بر گونه سرازیر می شود و حرف ها از دل می جوشد و به سوی خداوند اوج می گیرد. روزهای عزیز و گران قدری که در آن به سر می بریم برای ما فرصت ارزشمندی را پدید آورده تا دعا کنیم و آلودگی های دل خویش را به آب توبه و دعا بشوییم. مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم شرایط استجابت دعا و موارد مربوط به آن را به طور اجمالی عنوان کرده که خواندن آن در این ایام دل را صفا می بخشد.
● جایگاه و ارزش دعا در اسلام
دعا در لغت به معنای طلب، درخواست و تقاضاست و در اصطلاح به اظهار نیاز و خواهش بندگان به درگاه خدای قادر متعال گفته می شود. ارزش و اهمیت دعا در فرهنگ اسلامی، از سفارش های قرآن و معصومین (ع) معلوم می شود. این تاکید بسیار زیاد، نشانگر جایگاه ویژه دعا در اسلام است، تا جایی که رسول گرامی (ص) فرمودند: دعا مغز عبادت است. همچنین امام باقر (ع) فرمودند:
در نزد خدا هیچ چیز بهتر از این نیست که از او سوال و از آن چه نزد اوست درخواست شود.
● آداب دعا
دعا همچون عبادات دیگر آداب و مقررات ویژه ای دارد که در صورت انجام آن، نتیجه بهتر و مطلوب تری به دست می آید. برخی از آن آداب عبارت است از:
الف ) حال دعا داشتن
دعاکننده باید با تمام وجود متوجه ذات مقدس خدا باشد و از غیر او به کلی دل بکند و هیچ امیدی به دیگران نداشته باشد.
دیگر این که در کارهای نیک پیشقدم باشد با بیم و امید به دعا بنشیند. قرآن مجید می فرماید: خاندان زکریای پیغمبر با چنین حالتی خدا را می خواندند: «به درستی که آن ها در کارهای خیر پیشگام بودند و با حالت امید و ترس، ما را می خواندند و برای ما خاشع بودند.»
توجه قلبی نیز از شرایط دعاست که داعی باید با توجه کامل و از ته دل خدا را بخواند. علی (ع) فرمودند:
خداوند بزرگ، دعای دلی را که غافل و مشغول باشد نمی پذیرد.
همین طور به جا و نیکوست که انسان هنگام دعا و مناجات دست های خویش را به سوی آسمان بالا برد چنان که نقل شده است که رسول خدا (ص) هنگام دعا و مناجات دست هایش را بالا می برد.
امام صادق(ع) درمورد حکمت این کار فرمودند: «هرگاه بنده دست هایش را به سوی خدا بالا برد، او حیا می کند که آن ها را خالی برگرداند.»
استعمال بوی خوش، صدقه قبل از دعا و انگشتر عقیق به دست داشتن نیز از آداب دعا شمرده شده است.
ب ) رعایت زمان دعا
گرچه درهای رحمت الهی، همواره به سوی بندگانی که صادقانه و مخلصانه او را می خوانند، باز است و خداوند، به آنان وعده پاسخ داده است، اما امامان معصوم (ع) به بعضی از زمان ها و اوقات، عنایت بیشتری داشته اند و احتمال استجابت در آن مواقع خاص را بیشتر دانسته اند. از آن جمله ماه مبارک رمضان به ویژه شب های قدر، روز عرفه، روزهای عیدفطر، قربان، غدیر، و شب های جمعه است. امام باقر(ع) فرمودند:«خدای بزرگ در هر شب جمعه از اول تا آخر شب از بلندای عرش ندا دهد که آیا بنده مومنی نیست که امشب مرا برای دین و دنیای خویش بخواند تا او را اجابت کنم؟»
امام صادق (ع) فرمودند:به هنگام نیمروز، درهای آسمان و بهشت گشوده می شود و حاجت های مهم برآورده می شود.
همچنین رسول اکرم (ص) دعا در ماه مبارک رمضان را مستجاب می دانستند .
ج )توجه به مکان دعا
جای دعاکردن نیز در چگونگی استجابت دعا نقش دارد. مکان هر چه مقدس تر باشد دعا به استجابت نزدیک تر است. مانند: مکه معظمه، مدینه منوره، مشاهد مشرفه امامان، مساجد، امامزاده های معتبر، مزار گلگون شهدا و ...
امام رضا(ع) درباره دعا کردن در شهر مقدس مکه فرمودند: «هیچ کس در این کوه ها (مکه) نایستاد (و دعا نکرد) مگر این که مستجاب شد. اما دعاهای مومنان در امور آخرتشان و دعای کفار در امور دنیاشان به اجابت می رسد.»
در جوار قبر رسول خدا(ص) نیز دعا به اجابت می رسد. همچنین کنار مرقد مطهر سیدالشهدا حسین بن علی (ع) از مکان هایی است که دعا مستجاب می شود.
● اسباب و عوامل اجابت
علاوه بر آداب ظاهری دعا، عوامل دیگری نیز در استجابت دعا موثرند.
الف ) قطع امید از غیر خدا
قطع امید از غیر خدا، عزم دعاکننده را در توسل به پروردگار و مبداء هستی قوی تر می کند و او با خلوص بیشتری خواسته های خود را از درگاه خدا طلب می کند.
امام صادق(ع) در این باره فرمودند: «هرگاه یکی از شما اراده کرد که هرچه از خدا بخواهد به او بدهد باید از همه مردم ناامید شود و جز به خدا امیدوار نباشد.
اگر خداوند این حالت را در قلب دعا کننده یافت هرچه از او درخواست شود عطا می کند.»
ب ) دسته جمعی دعاکردن
از دیگر عوامل موثر در اجابت دعا، گروهی بودن آن است و این نشانه اهتمام اسلام به جمع و اجتماع است. یکی از حکمت های آن، این است که هر چه افراد، بیشتر باشند، هر یک به سهم خود و نسبت به خصایل نیکویی که دارند، نظر پروردگار را جلب و دعا را به هدف اجابت، نزدیک تر می کنند. امام صادق (ع) فرمودند:
«هرگاه امری پدرم را محزون می کرد، زنان و کودکان را جمع و دعا می کردند و آن ها آمین می گفتند.»
ج)واسطه قرار دادن اهل بیت(ع)
انسان غیرمعصوم، به طور معمول، مرتکب گناه و اشتباه شده، بدین وسیله در درگاه الهی خجل و روسیاه است. از این رو، اگر اولیای مقرب درگاه خدا را واسطه قرار دهد به خاطر آن ها دعا به اجابت نزدیک تر می شود. در میان امت اسلامی هیچ کس از پیامبر و خاندانش نزد خدا محبوب تر نیست. خداوند، خود فرموده است:«محبوب ترین و گرامی ترین بندگانم نزد من محمد و علی، حبیب و ولی من هستند، هرکس به وسیله آن دو و خاندان پاکشان از من چیزی بخواهد، خواسته اش را رد نمی کنم.»رسول اکرم(ص) نیز فرمودند:
مرا در اول، وسط و آخر دعا قرار دهید.
● موانع اجابت
همان طور که عواملی موجب تسریع در اجابت دعا می شود، عللی نیز مانع اجابت دعا می شود.
الف ) گناه
گناه، دشمن دیرینه و خطرناک انسان و دورکننده او از نعمت های مادی و معنوی است و مانع بزرگی در مسیر کمال او محسوب می شود.دعای فرد گنهکار به اجابت نمی رسد و ناله هایش خریدار ندارد.
امام باقر(ع) فرمودند:«انسان گاهی حاجتی دارد و از خدا طلب می کند و خداوند ضمن قبول آن انجامش را به وقت مناسبی وا می گذارد، ولی بنده در این مدت مرتکب گناه می شود. خداوند به مامور اجابت دعا امر می کند: خواسته اش را اجابت نکن و او را از این لطف محروم نما که خشم ما را برانگیخت و شایسته بی اعتنایی شد.» شخصی خدمت رسول خدا(ص) آمد و گفت: دوست دارم که دعایم مستجاب شود، حضرت به وی فرمود: خوراک خود را پاکیزه کن و غذای حرام نخور.
ب ) تقاضای امر محال و یاغیر جایز
اجابت دعا از جانب خدای سبحان پس از حصول شرایط در صورتی است که آن چه از خدا خواسته ایم شدنی و ممکن باشد و نامشروع نباشد. به عبارت دیگر، دعا در مسیر مصلحت خلقت انجام گیرد و دعای انحرافی نباشد. از حضرت علی (ع) سوال شد: کدام دعا گمراهی است؟ فرمود: دعا کردن و خواستن کارهای نشدنی و غیرممکن.
ج) به مصلحت نبودن
توانایی و قدرت خدا در انجام خواسته بندگان، مورد تردید نیست، ولی گاهی اوقات بنده چیزی را می خواهد که به مصلحت او نیست، درحالی که خود نمی داند و خداوند که به همه جوانب زندگی اش آگاه است، به دلیل لطفی که به بندگانش دارد، آن دعا را مستجاب نمی کند: «چه بسا چیزی بر شما ناگوار و ناخوشایند باشد، درحالی که خیر و صلاح شما در آن است (و شما نمی دانید) و همچنین شاید چیزی را دوست بدارید که ضرر شما در آن باشد و خدا آگاه است و شما بی خبرید.»
د)مهیا نبودن شرایط و زمان اجابت
مناسب نبودن زمان و شرایط از جمله موانع اجابت دعاست. چه بسا شخص دعاکننده، گمان کند که خواسته اش رد شده و ناامید شود، درحالی که نباید قطع امید کند. امام صادق(ع) فرمودند:مومن دعا می کند و خداوند اجابت آن را تا روز جمعه عقب می اندازد.

منبع : روزنامه خراسان