آنچه درباره غذا خوردن نمی‌دانستید

همان‌طور که ادب برای خودش آدابی دارد، غذا خوردن هم دارای آدابی است؛ آدابی که در هیاهوی زندگی شهری و سرعت حرکت متروها آن را گم کرده‌ایم. اغلب فراموش می‌کنیم که بخش مهمی از دوندگی‌های ما در زندگی برای به دست آوردن لقمه‌ای نان و چیدن سفره‌ای برای صرف غذا است. انگار وظیفه داریم فقط غذا را فراهم آوریم و بعد از آن کار را تمام شده فرض کنیم و بدون مراعات هیچ‌گونه آدابی به خوردن رو ‌آوریم. در صورتی که غذا خوردن هم برای خودش آدابی دارد. آدابی که پیشینیان ما آنها را رعایت می‌کردند. اما به مرور زمان در حال کنار گذاشتن آنها هستیم و زندگی شهری را بهانه این کار قرار داده‌ایم. اما اگر با خودمان روراست ‌باشیم، متوجه می‌شویم که در بسیاری مواقع یا آداب صحیح غذا خوردن را نمی‌دانیم و یا در این کار تنبلی و بی‌سلیقگی می‌کنیم...
اما به‌موقع غذا خوردن چه آدابی دارد؟ دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به این پرسش‌ها پاسخ گفته است. در هر کجا هم که لازم بوده از کتاب درخشان «کتاب مستطاب آشپزی» نجف دریا بندری کمک گرفته‌ایم.
● موقع غذا خوردن حرف بزنیم؟
اگر چه در فرهنگ غذاخوری و مکتب آشپزی ایرانی هزار حسن و نکته باریک‌تر از مو وجود دارد اما گاه باورهایی در این فرهنگ خودنمایی می‌کند که با زندگی امروز ما چندان سازگار نیست. یکی از این اعتقاد و باورهای نادرست این است که هنگام غذا خوردن به فرزند خود می‌گوییم «حرف نزن بچه، غذاتو بخور، آدم که موقع غذا خوردن حرف نمی‌زنه» شاید این جمله صدسال پیش کار برد داشته اما در زندگی امروزی که در بسیاری مواقع فرزند خانواده، پدر و مادر خود را فقط سر سفره غذا در کنار هم می‌بیند خیلی کارایی نداشته باشد. بنابراین در هنگام غذا خوردن با هم حرف بزنید و خاطرات خوبی را که در طول روز داشته‌اید با دیگران در میان بگذارید و آنها را نیز در خوشی‌های خود شریک کنید. یادتان باشد که تعریف‌ صحنه‌ تصادفی که امروز در خیابان دیده‌اید در هنگام صرف شام خیلی کار درستی نیست.
● با چه کسی غذا بخوریم؟
یک ضرب‌المثل می‌گوید که «مهم نیست که چه غذایی می‌خورید، مهم این است که با چه کسی غذا می‌خورید»، اگر چه ما اعتقاد داریم که «مهم است چه غذایی می‌خوریم» اما به بخش دوم این ضرب‌المثل هم اعتقاد داریم. دکتر کیمیاگر می‌‌گوید: «با کسی غذا بخورید که از مصاحبت با او لذت می‌برید. تحقیقات نشان می‌دهد هنگامی که ما از غذا خوردن لذت می‌بریم هورمون‌هایی در بدنمان ترشح می‌شود که جذب غذا را افزایش می‌دهد و استرس ما را کم می‌کند. سفره غذا، مقدس است. جایی است برای در کنار هم بودن و از مصاحبت با یکدیگر لذت بردن.»
دکتر در ادامه به نکته جالبی اشاره می‌کند: «غذا یک ابزار قوی جهت برقراری دوستی است. در بسیاری از مواقع بزرگ‌ترین قراردادهای سیاسی و اقتصادی سر میز غذا بسته می‌شود چون افراد در شرایطی که غذا می‌خورند، حال بهتری دارند و بهتر می‌توانند با دیگران تفاهم داشته باشند» فردی می‌گفت: «سر میز غذا، دخترم را از من خواستگاری کردند ومن هم تسلیم شدم بنابراین سفره غذا از همه نظر دارای برکت است و نباید سرسری از کنار آن رد شویم.»
● سفره را کجا پهن کنیم؟
به محیطی که در آن غذا می‌خورید، اهمیت بدهید. سفره غذا را باید در جایی پهن کنید که آرامش‌بخش و اشتها برانگیز باشد و شما را سرذوق آورد و باعث شود که شما از غذا خوردن لذت ببرید. کیمیاگر در این خصوص پیشنهادات خواندنی‌ای دارد:
▪ سفره را در نورگیرترین‌ جای ممکن پهن کنید. نور تاثیر شگفت‌انگیزی در تحریک اشتها و ایجاد روحیه نشاط در ما دارد.
▪ تابلوهای نقاشی به دیوار آویزان کنید. سفره را بهتر است در جایی پهن کنیم که چند تابلوی زیبا از مناظر طبیعت به دیوار آن آویزان باشد تا موجب شکل‌گیری آرامش درونی در ما شود.
▪ به موزیک ملایم گوش کنید. تحقیقات نشان می‌دهد که گوش دادن به موسیقی ملایم موجب ترشح هورمون‌هایی می‌شود که جذب غذا را افزایش می‌دهند.
▪ وقت کافی به غذا خوردن اختصاص دهید. غذا خوردن حداقل به زمانی ۳۰ دقیقه‌ای نیاز دارد. غذا خوردن یک فعالیت اجتماعی است و محور جمع شدن افراد محسوب می‌شود. آیا شما می‌توانید تصور کنید که در یک مجلس عروسی خبری از غذا نباشد؟اگر در عروسی غذا نباشد، لطف آن از بین می‌رود.
● چه ساعتی غذا بخوریم؟
غذا خوردن ما باید از یک نظم خاصی پیروی کند اما نه در حدی که باعث ایجاد وسواس شود. برای ساعت غذا خوردن باید یک دامنه‌ای در نظر بگیریم. صبحانه‌ را باید با فرصت بخوریم و هرگز آن را فراموش نکنیم. اگر هر روز ده دقیقه زودتر از خواب بیدار شویم، حتما فرصت مناسب برای صبحانه خوردن پیدا خواهیم کرد و اگر هم قرار است که صبحانه در محل کار خورده شود، بهتر است که این کار در سالن غذا خوری اداره صورت گیرد چون پهن کردن بساط نان بربری و پنیر روی میزکار اصلا خوشایند نیست. در مورد بهترین ساعت جهت خوردن شام هم دکتر کیمیاگر می‌‌گوید: «بین شام خوردن تا خوابیدن بهتر است یک ساعت و نیم تا ۲ ساعت فاصله باشد تا غذا از معده تخلیه شود.»
● سالاد قبل از غذا یا بعد از غذا؟
هیچ‌چیز نمی‌تواند سفره ما را به اندازه یک ظرف سالاد که با سلیقه‌ای خاصی تزیین شده است، زیبا کرده و اشتهای ما را برای غذا خوردن تحریک کند اما بهترین زمان مصرف سالاد چه هنگامی است؟
آیا سالاد را قبل از غذا بخوریم یا بعد از غذا؟ دکتر در این‌باره می‌گوید: «در این مورد قانون خاصی وجود ندارد. قانون قطعی در این زمینه این است که حتما همراه غذا سالاد مصرف کنیم.» وی در ادامه می‌افزاید: «سالاد معمولا به عنوان یک پیش‌غذا استفاده می‌شود چون برخی عقیده دارند که سالاد اشتها‌برانگیز است. از سوی دیگر عده‌ای هم سالاد را قبل از غذا می‌خورند چون عقیده دارند در این حالت غذای کمتری می‌خورند و کمتر چاق می‌شوند.» کیمیاگر یک توصیه دیگر هم در مورد سالاد خوردن دارد: «هرگز نباید سالاد را که معمولا سرد است روی غذای گرم ریخت چون باعث پژمردگی اجزای سالاد و برخی آسیب‌های غذایی به آن می‌شود. در ضمن سالاد خوب سالادی است که دارای گوجه‌فرنگی، حبوبات وسبزیجات تازه باشد. خوردن ماست و خیار را نیز فراموش نکنید.»
● هم‌زمان با غذا میوه بخوریم؟
بسیاری از خانواده‌ها عادت دارند که یک ظرف میوه هم روی سفره غذا قرار دهند و هم‌زمان با غذا خوردن میوه هم میل کنند. این کاری است که دکتر کیمیاگر به هیچ عنوان آن را تایید نمی‌کند چرا که خوردن میوه همراه با غذا باعث می‌شود که آنزیم‌هایی ترشح شود که جذب غذا را مختل می‌کند. در ضمن چون خود میوه‌ها دارای کالری هستند، بهتر است به عنوان میان‌وعده مصرف شوند.
● با غذا آب مصرف کنیم یا نه؟
حتما شما هم شنیده‌اید که می‌‌گویند بهتر است همراه با غذا آب نخورید اما دکتر کیمیاگر این موضوع را رد می‌کند و می‌گوید: «برخی‌ها در این مورد سخت‌گیری بی‌جا دارند. این افراد عقیده دارند که در اثر خوردن آب شیره معده رقیق می‌شود اما این دلیل خیلی منطقی نیست چون روزانه معده دو سه لیتر شیره ترشح می‌کند. بنابراین با غذاهای خشک آب خوردن در حد یک لیوان اشکالی ندارد. دلیل دوم این است که معده نباید سرد و گرم شود و این دلیل درستی است بنابراین اگر می‌خواهید همراه با غذا آب بخورید، آب خیلی سرد ننوشید و به یک لیوان آب خنک اکتفا کنید. خوردن نوشیدنی‌هایی مثل دوغ نیز توصیه می‌شود.»
● با غذا ماست بخوریم؟
با روش‌ها و کارهای خیلی ساده‌ای می‌توانید تغذیه سالم‌تری داشته باشید اما این کارها کدام‌اند؟ دکتر کیمیاگر می‌گوید: «خوردن سالاد و لبنیات و سبزی همراه غذا ضروری است. برخی می‌گویند لبنیات را همراه با غذا نخورید چون جذب آهن را کم می‌کند. اگر چه این موضوع درست است اما در مواقعی رخ می‌دهد که ما بی‌رویه ماست مصرف کنیم. خوردن حدود ۱۵۰گرم ماست با غذا اشکالی ندارد چون اگر همراه با غذا ماست نخوریم، معمولا فرصت دیگری برای این کار به دست نمی‌آوریم.» کیمیاگر تاکید ویژه‌ای هم بر سبزی خوردن، دارد و توصیه می‌کند همان‌طورکه برای هر کسی یک ظرف ماست اختصاص می‌دهیم باید یک بشقاب سبزی هم اختصاص دهیم چون وقتی سبزی را در یک ظرف بزرگ در وسط سفره قرار می‌دهیم دست خیلی از افراد به آن نمی‌رسد و از خیر آن می‌گذرند.

روزبه زعفرانی

منبع : روزنامه سلامت