در مقبولیت مردودیت یا مترودیت آن

● مقدمه:
چندی است که کارشناسان نظام آموزش وپرورش کشورمان با تهیه طرح حذف مردودی از مدارس کشور قصد دارند برخی مشکلات موجود از جمله هزینه های اضافی ،مشکلات روحی دانش آموزان مردودی،پیامدهای بین المللی واجتماعی آن ماننددرخشش ضعفهای نظام آموزش وپرورش وفشار افکار عمومی برای پاسخگویی به خانواده ها ومراکز علمی وخروج دانش آموزان مردودی از مدرسه را مرتفع سازند.ظاهراً بسیاری از کارشناسان وغیرکارشناسان هم با این نظر موافقند ودلایلی مبنی برمقبولیت این طرح بدست می دهند.متاسفانه این طرح هم مانند بسیاری ازطرحها وبرنامه هاسرانجام خوبی نخواهد داشت.زیرا به جامعیت آن توجهی نشده و برخوردی احساسی وعاطفی با این قضیه هم دور از ذهن نیست.همچنین به نقاط ضعف این برنامه وطرح توجه کافی نشده ونقاط قوت نظام سابق آموزشی از جمله جایگاه مثبت مردودیت ( البته نه به معنای خشن آن ومترادف با اخراج ودوری از تحصیل)دانش آموزان وفوایدآن ناگفته مانده است.
در نظام فعلی آموزش وپرورش ایران قاعده براین است که تمام دانش آموزان خوب درس می خوانندوهمه معلمان هم خوب تدریس می کنند. بنابراین معلمان هم باید خوب درس بدهند وهم نمره قبولی صددرصد بدهند. وهرمعلمی، درصد قبولی کمتری داشته باشد،معلم ناموفقی است وباید توبیخ گردد.متاسفانه نظام آموزش وپرورش، علت مردودی یا حتی تجدیدی دانش آموزان را تنها ضعف معلم در تدریس وارزشیابی وهمچنین علل عمدی مانندکینه توزیی وغرض ورزی معلمان نسبت به دانش آموزان یا مدیران ومسئولان می دانند وعلت اصلی مردودیت یا تجدیدی که ضعف دانش آموز وضعف سیستم آموزشی وپرورشی است را نادیده می گیرند و به هیچ عنوان هم به روی خود نمی آورند.اینچنین رویکرد نابخردانه وتنگ نظرانه ای به نظام ارزشیابی معلمان، قطعاً صدمات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت وکارایی وموفقیت آموزش وپرورش را زیرسئوال خواهد برد.بسیاری از معلمان برای درامان ماندن از بازخوردهای ادارات ، صرفاً با دادن نمرات قبولی به همه دانش آموزان حتی آنانکه در طول سال تحصیلی هیچ چیزی را یاد نگرفته باشد ،رضایت مدیران ومسئولان آموزش وپرورش را جلب خواهند کرد واحتمالاً هم لوح تقدیر نیز دریافت دارند.وکسانی که نمرات واقعی بدون غرض ورزی می دهند ،مورد بازخواست قرار می گیرند بدون توجه به اینکه دنش آموزان چیزی یادگرفته باشند یا نه.
● عوارض جانبی حذف مردودیت از مدارس:
حذف مردودی از نظام آموزش وپرورش نتایج وعوارض نامطلوب گوناگونی داردکه در اینجا ضروریست به بررسی آنها پرداخته شود.
۱)اخراج دانش آموزان از مدرسه به دلیل ضعف درتحصیل
به دلیل ممنوعیت مردودیت دانش آموزان، مدیران ومعلمان واحدهای آموزشی سعی خواهند کرد دانش آموزانی که مشکلات درسی متعددی دارندو احتمال می دهند که تجدیدی در چندین ماده درسی خواهند داشت اورا از مدرسه فراری دهند تا قبولی صددر صد در مدرسه به خطر نیافتد.وبدینسان موجبات توبیخ خود را فراهم ننمایند.چرا که در این سیستم دانش آموزانی پیدا خواهند شد که در تحصیل ویادگیری مشکل دارند ونمی توانند بسان سایر دانش آموزان معمولی در آن پایه تحصیل کنند.
۲)فارغ التحصیل دانش آموزانی بیسواد یاکم سواد
چنین رویکردی درنظام ارزشیابی دانش آموزان و بدون وجود گزینه های جبرانی وتقویتی برای دانش آموزان ضعیف، ماشاهد دانش آموزانی در مقاطع بالاتر خواهیم بود که توانایی خواندن ونوشتن ویادگیری پایینتری خواهند داشت.غلط املایی متعدد در دانش آموزان دبیرستانی بسیار مشاهده خواهد شدونحوه نوشتن آنان شبیه دوره ابتدایی خواهد بود.چون زبان و تفکر واندیشه با خواندن ونوشتن مرتبط است، توانایی یادگیری ذهنی وانتزاعی آنان نیز پایین تر از حد انتظار خواهدشد.واز لحاظ روحی وروانی نیز احساس کهتری وضعف وناتوانی ودر نتیجه بیسوادی خواهند نمود.
۳)ضعف بنیه علمی ودرسی افراد
در چنین وضعیتی، بنیه علمی دانش آموزان بخصوص در دوره ابتدایی کاهش پیداخواهدکرد.احتمالاَ اکثردانش آموزان اطلاعات کافی در زمینه های علمی خواهند داشت امانمی توانند از آنها به درستی استفاده کنند وبصورت مکتوب وقابل فهم ارائه دهندوآنها را بکارببندند.
در اینجا لازم است به نکته ای اشاره کنم که از بسیاری جهات حائز اهمیت است. برخی از دانش آموزان به لحاظ شناختی، روان شناختی ، فیزیولوژیکی وسنی در پایه ای که تحصیل می کنند مشکلات متعددی پیدا می کنند که با تجدید پایه تحصیلی ،آنها رفع می گردد.بطور مثال دانش آموزی را در نظر بگیرید که از لحاظ جثه وقد وقامت نسبت به سایر همسالان خود نحیفتر وکوچکتراست وهمچنین َدر زمینه درسی هم مشکلات فراوانی دارد.مانند کم هوشی ،عدم درک سریع مطالب درسی،کم توانی در خواندن،عدم تسلط کافی در نوشتن بخصوص در دوره ابتدایی ،کم توانی در بکاربستن موادآموزشی ،کم توانی در تجزیه وتحلیل اطلاعات و مفاهیم، بازده نامناسب در ارزشیابی هاو....این دانش آموز ممکن است از لحاظ روانشناختی هم مسائلی داشته باشد که به روند تحصیلی او لطمه وارد سازد مانند ترسوبودن وتوسری خوردن به علت کوچکی جثه یا سن، عدم اعتماد به نفس داشتن.برخی دانش آموزان در شرایطی قرار می گیرندکه ادامه تحصیل و یادگیری دیگر امکان ناپذیر جلوه می کند .مانند زمانی که از خویشاوندان او فوت می شوندویا مشکلات خانوادگی پیش می آید.و یا شرایط محیط مدرسه وکلاس درس برای فرد نامناسب می شود و یا با همکلاسیها ودوستان مشکل پیدا می کند که بهبود یادگیری وآموزش وادامه تحصیل مستلزم تغییر شرایط واصلاح وضع موجود است.
تجربه آموزشی وپرورشی نشان داده است که اگر اویکسال دیرتر به مدرسه برود یا درآن پایه مردود شود، وضعیت شناختی و روانی او بهتر می شود.زیرا:
۱) جثه او دیگر کوچکتر به نظر نمی رسد
۲) او احساس توانایی بیشتری می کند واعتماد به نفس او افزایش پیدا می کند
۳) دوستانش تغییر می کنند واو می تواند دوستان بهتری نسبت به سال قبل انتخاب کند
۴) با تکمیل ساختارهای مغزی وذهنی وحافظه ،فرایند یادگیری او بهبود پیدا می کند
۵) باتغییرشرایط احتمالاَ تاثیر مثبتی در روند یادگیری شکل می گیرد
۴)بی انگیزگی دانش آموزان نسبت به تحصیل وکسب علم ودانش
دانش آموزان به مرور وتجربه در می یابند که اگر درس بخوانند یا نخوانند بهرحال قبول خواهند شد.بنابراین انگیزه ایی برای تحصیل ومطالعه ویادگیری وتمرین وممارست دروس نخواهند داشت ویا کمتر خواهد بود.این مسئله در میان دانش آموزان باهوش وبااستعداد نمود بیشتری خواهد داشت .زیرا آنها به مرورمتوجه می شوند که فرق چندانی با دانش آموزان ضعیف وناآزموده ندارند.نمراتشان با آنها تقریبا یکسان است وزحمات شبانه روزی آنان در مطالعه وتمرین ویادگیری بی مورد بود.در نتیجه انگیزه در آنان روبه افول خواهد رفت.دانش آموزان ضعیف در درسها نیز هشدارها،پندها،فشارهای معلمان ومربیان را برای جبران عقب ماندگیها نادیده خواهند گرفت واعلام خواهند کرد که بلاخره و در هر صورت نمره قبولی را خواهیم گرفت.
۵)ناکارمدی کلاسهای درسی
از دیگرنتایج عدم مردودیت ناکارامد شدن کلاسهای درسی به علل مختلف از جمله بی انگیزگی دانش آموزان به تحصیل ویادگیری مواد آموزشی ومهارتی است.یکی از اصول آموزش وپرورش ارزشیابی است که میزان یادگیری وکم وکیف آنرا نشان می دهد وحتی برای یادگیری تکمیلی دانش آموزان نیز مهم است.اما در سیستم آموزش عمومی بدون مردودی، مربیان ومعلمان وارزشیابان از نمرات ساختگی که مبتنی بر قبولی دانش آموزان است استفاده خواهند کرد.بنابراین اگر مردودیت در کار نباشد دانش آموزان به ارزشیابی ها اهمیتی نمی دهند وکلاسهای درسی هم کارایی وبازدهی خود را از دست خواهند داد.
۶)افزایش مشکلات انضباطی و رفتاری دانش آموزان
با ناکارمد شدن کلاسهای درسی واز دست رفتن جایگاه واقعی ارزشیابیها و بی انگیزگی دانش آموزان برای آموختن وفهمیدن ،کلاسهای درسی به تفرجگاه کلاسیک ومحلی برای سرگرمی و وقت سرکردن وسربه سرگذاشتن تبدیل می شود.کنترل کلاسهای درسی از دست ناظمان ومدیران خارج گشته و رشته کلام معلم نیزاز بین می رود.موضوع اساسی مدرسه یعنی آموختن،فراگیری علم ودانش ،هنر وفن وانضباط واخلاق به خطر می افتد.
۷) عدم شناسایی دانش آموزان ضعیف وقوی وباهوش
یکی دیگر از نتایج اسفبار حذف مردودی ،عدم شناسایی دانش آموزان ضعیف وقوی است. چون سیستم آموزشی صرفاَ درصدبالای قبولی دانش آموزان آنهم نمرات ازرشی بالاتر را ملاک موفقیت معلمان ودانش آموزان قرار می دهد معلمان مجبورندیاتشویق می شوند نمرات قبولی عددی یاکیفی بالاتری بدهند. بنابراین فراگیران ضعیف نمرات بالاتری از دست معلمان خود نصیب خواهند برد.در این صورت کلاسها در هرپایه وضعیت بغرنجی ناشی از زیاد بودن فاصله سطح معلومات ،درک وفهم مطالب وانحراف معیار نمرات کلاسی بین دانش آموزان تیزهوش وضعیف خواهند داشت وکار تدریس را مشکل خواهدنمود.
تجارب ونمونه های فراوان تاثیر مثبت مردودیت برتحصیل وزندگی دانش آموزان
بایداذعان نمودکه گرچه مردودیت دارای عواقب ناگوار فردی واجتماعی فراوانی است.امابا مراجعه به خاطرات ،نکته نظرات وزندگینامه کسانی که در زندگی موفقیتهایی در زمینه های تحصیلی ،علمی،شغلی ومعرفتی کسب کرده اند به این نتیجه می رسیم که مردودیت{ البته نه به معنای منفی آن} برای بسیاری مثبت وسازنده بوده ودر زندگی آنان نقطه عطفی محسوب می شود.چه بسیار از زبان اولیاء ومربیان شنیده ایم که گفته اند" اگرمردود نمی شدم به خودم نمی آمدم"یا"وقتی مردود شدم تصمیم گرفتم خوب درس بخوانم"و....بنابراین برخلاف آنان که به شدت با مردودیت مخالفند وتمام مشکلات آموزش وپرورش وجامعه را در آن می بینند باید خاطر نشان ساخت که راهکار حذف مردودیت وکنار گذاشتن ارزشیابی عددی راهکار مناسبی نیست وآن به معنای پاک کردن صورت مسئله است .
در اینجا به چند نمونه از تجربیات شخصی افرادکه در پایه ای مردود شده اند اما تاثیر مثبتی در زندگی آنان داشته است اشاره می شود.
ـ غ.م دانش آموز سال سوم دبیرستان است ودر زمینه تحصیل ورفتار مشکلی ندارد ومیانگین نمرات اوبالای نوزده می باشد.معلمی که بار اول با او برخورد می کند احساس می کند که از دوران کودکی ، دانش آموزی موفق وزرنگ بوده اما با مراجعه به پرونده تحصیلی اش،متوجه می شودکه وضعیت او از دوران متوسطه بهبود یافته است . در دوره ابتدایی و راهنمایی میانگین نمرات او زیرچهارده بوده ودر سوم راهنمایی تکرار پایه داشته است.طبق اسناد موجود تکرار پایه برای او نقطه عطف ومرحله تکانش مثبتی محسوب می شود که در اظهارات خود او نیزکاملاَ مشهود است. او از این مرحله تصمیم می گیردخوب درس بخواند وسر کلاس به هنگام تدریس مطلب را یاد بگیرد. حتی تغییر دوستان در تحصیل او نقش زیادی داشته اند .گرچه اویکسال عقب افتاد امااین امر باعث شدشرایط به نفع اوتمام شود.
ـ مهدی دانش آموز سال دوم راهنمایی است. اواینک از لحاظ درسی رتبه سوم کلاس است ودر زمینه اخلاق ورفتار هم نمونه محسوب می شود .در زمینه قرائت قرآن از دو سال پیش اقدام به فعالیت کرده وامسال توانسته است رتبه اول را در منطقه بدست آورد.او وقتی که پا به دوره راهنمایی گذاشت دارای مشکلات فراوانی از جمله مسایل رفتاری وانضباطی وعدم موفقیت در تحصیل وضعف در یادگیری بود.وبه ناچار در پایه اول راهنمایی علی رغم توصیه های مکرر والدین ومربیان وتلاشهای دلسوزانه آنان مردود گردید.اما خوشبختانه اونه تنهااز ادامه تحصیل باز نماند بلکه به دانش آموزی درسخوان، با انگیزه ،مودب وبا اخلاق مدرسه تبدیل شدوانرژی خود را صرف مطالعه وتمرین وتوجه به تدریس معلمان نمود.
ـ غلامرضا از کسانی است که پس از مردودی در کلاس اول متوسطه به خود آمد وبه همراه دو تن از دوستانش به نامهای جاوید و محمود توانست مسیر ترقی و موفقیت را بپیماید . او تا اول متوسطه اصلاَ دانش آموز درسخوانی نبود ومیانگین نمرات اوکمتر از سیزده یا چهارده بود. پس از مردودی به همراه دوستانش تصمیم گرفتند با یگدیگر همکاری کنند با هم درس بخوانند وباهم در مراسمات ،مانندنماز جماعت وتفسیر قرآن و... شرکت نمایند.این تصمیم متهورانه موجب شد آنان در درسهایشان موفق شوند وپس ازگذراندن کنکور در رشته مورد علاقه تحصیل کنند وتا کارشناسی ارشد وحتی دکترا پیش بروند وشغل مناسبی را کسب کنند.(غلامرضا کارشناسی ارشد حقوق وکارمند شرکت گاز-جاوید برنامه ریزی شهری ومهندس یک شرکت ساختمانی-ومحمود دکترای علوم تربیتی واستادیار دانشگاه.
ـ قاسم به گفته خودش دانش آموز متوسط پایینی بود که توسری خور،ساکت، بی تحرک،ترسو، خجالتی ونفهمیدن درس درسر کلاس از جمله خصوصیات او به شمار می رفت.او تا اول راهنمایی چندان دانش آموز درسخوانی نبود وخیلی چیزها را نمی فهمید.تا اینکه به علت اشتباه نوشتن تاریخ شروع امتحانات ثلث سوم از دادن امتحان درس تاریخ باز ماند و این مسئله باعث از بین رفتن روحیه او درجریان امتحانات گردید و در اکثر درسها تجدید شد.اما او با وجود مشکلات ادامه تحصیل داد.گرچه در اوایل تکرار پایه برایش سخت به نظر می رسید اما بعدها متوجه شد که نسبت به گذشته فرقهایی کرده ودیگر توسری خوروخجالتی وساکت وبی تحرک نیست.واحساس توانایی بیشتری می کند.حتی در درک وفهم مطالب فرق کرده است.بنابراین اگرچه اویک سال عقب افتاد اما موجب شد او تغییرکند.
چنین مثالهایی بسیار است و پرواضح است که مردودیت آنچنانکه عده ای فکر می کنند حتماَ عواقب ونتایج سویی ندارد مگر اینکه از مردودیت وتجدیدی تفسیر ناثوابی داشته باشیم وبه معنای ترک تحصیل،افسردگی وسرخوردگی مفرط،ازبین رفتن اعتماد به نفس ،هدر رفتن سرمایه های مادی ومعنوی وبودجه های تخصیصی به آموزش وپرورش و زمینه سازی برای بزهکاری قلمداد کنیم.البته ممکن است چنین عوارضی داشته باشدکه در یک نظام آموزش وپرورش ناکارآمدکه امکانات راهنمایی ومشاوره ای منسجم وپی گیری کننده ای وجود ندارد، طبیعی است.تجدیدی ومردودی تاحدی دارای عوارض طبیعی است.مانند ناراحتی،اضطراب و....اما این موارد نباید مانع از ادامه تحصیل وازبین رفتن روحیه اعتماد به نفس شود.در این گونه مواقع بر والدین ومربیان است که نوجوانان وجوانان را راهنمایی کنند وبه سوی گرفتن تصمیمات مثبت هدایت نمایند.دانش آموزان باید بدانند که کوتاهی از جانب خودشان بوده و برای جبران آن تلاش نمایند. برای شروع مجدد هیچگاه دیر نیست.وپیروز آن کسی است که ازشکستها وناکامیها درس عبرت بگیرد وتجارب تلخ گذشته را تکرار ننماید.
گذشته از موضوعات مطرح شده فوق، مسایل دیگری هم هست که نباید نادیده گرفته شود وما سعی می کنیم در قالب چند نکته به آنها بپردازیم.
الف) برخی دانش آموزان که مشکلات عدیده یادگیری یا رفتاری ویا خاص دارند نمی توانند ادامه تحصیل دهند و در صورت تحصیل پی در پی مردود می شوند .و به ناچار از گردونه نظام آموزشی رسمی حذف می شوند.دلایل آن بسیار است که عمده ترینشان ضریب هوشی پایین،مشکلات خانوادگی وبیماریها وناهنجاریهای روانی ورفتاری می باشد.در نظامهای کارآمد آموزشی وپرورشی چنین دانش آموزانی مورد توجه ویژه قرار می گیرند وبصورتهای تخصصی تربیت می شوند تا سربار جامعه قرار نگیرند.شاید استعداد دانش آموزی در مشاغل مخصوصی شکوفا شود که نیازی به سواد کافی نباشد.گرچه با گذشت زمان نیاز به کسب مهارت پیشرفته ویادگیری بیشتر در همه شغلها وحرف اجتناب ناپذیر است وبرای همین دوره های آموزشی عمومی وتخصصی برای همه در طول زندگی امری لازم به نظر می رسد.
در صورتی که مردودیت حذف شود این دانش آموزان نمی توانند به موقع وارد شغل مخصوص خود شوند وما شاهد دیپلمه های کم سوادی خواهیم بود که نه می توانند ادامه تحصیل بدهند ونه کاری از دستشان بر می آید.دیگر آنها نمی توانند به عنوان مثال در تعمیرگاه یاکارگاهی به شاگردی بپردازندو شغل وحرفه ای را یاد بگیرند.
ب) با گذشت زمان باکاهش نرخ رشد جمعیت ودر نتیجه کاهش تدریجی تعداد دانش آموزان کشور،این امکان بوجود می آید که نظام آموزش وپرورش نخواهد دانش آموزان دیرآموز ویا دارای مشکلات گوناگون که احتمال مردودی آنان می رود را از دست بدهد. برای همین دست اندرکاران طرح حذف مردودی را داده اند تا آنان سر وسامان یابند واز گرایش آنان به شغلهای کاذب وبزهکاری جلوگیری کنند.اگر این موضوع واقعیت داشته باشد جای بسی امیدواری است .البته در کنار این طرح می بایست برنامه ها وطرحهای مفصلی در قالب سند ملی آموزش وپرورش وجود داشته باشد تا بتواند نتایج مثبتی در پی داشته وکارآمدی نظام آموزش وپرورش را افزایش دهد.
ج) مشکلات عدیده آموزش وپرورش صرفا با طرحا وبرنامه های ناآزموده ومقطعی حل نمی شود و نمی توان همه آن مسایل را با مثلاَ طرح حذف مردودی برطرف نمود. اغلب کارشناسان آموزشی همه ساله از آمارهای تکان دهنده مردودی و هزینه های آموزشی ناشی از آن سخن می گویند و این نکته ای است که متأسفانه مسئولان آموزشی در سطوح عالی، کمتر به پیامدهای اصلی آن توجه می کنند. مردودی بیش از یک میلیون دانش آموز در دوره های سه گانه تحصیلی و در طول سال، قابل توجه است، به عبارت دیگر از هر ۱۸ نفر دانش آموز، یک نفر مردود می شود. بنابراین هزینه سرانه آموزشی تحمیلی ناشی از مردودین در طول سال بر بودجه ملی، قریب ۱۰۰ میلیارد تومان می باشد.(۱)البته باید افزود این ارقام نمی تواندآمارهای واقعی مردودین را نشان دهدو عمق مسئله را بنمایاند.زیرا چه بسیار معلمان ومدیرانی که برای فرار از بازخواست، نمرات قبولی به دانش آموزان ضعیف ودرس نخوانده داده اند.
واقعا دلایل این حجم زیاد مردودی کدامند؟آیا این مردودی ها امری طبیعی است یا نشانگرضعف در سامانه آموزشی است؟یا روشهای ارزشیابی اشکال دارد؟ ویا دانش آموزان مشکلات عدیده دارند که از چشم مسئولان دور مانده است؟
پس به تحقیق ،برای پاسخگویی به این پرسشها چه باید کرد؟وچه راهکارهایی اندیشید؟ آیا با حذف مردودی همه دانش آموزان می توانند خوب یاد بگیرند و خوب بفهمند وخواسته های نظام آموزش وپرورش ونظام اجتماعی وخانواده و بازار کار را برآورده سازند؟قطعا مردودیِ بیش از حد دلایل متعددی دارد که باید به بررسی آنها پرداخت وآنها را برطرف کرد.نه اینکه کل نظام آموزشی را فدای طرحهایی نمودکه اصول وهدفهای اساسی آنرا به مخاطره می اندازد.
در هرصورت هر چیزی خرج دارد و برای تربیت انسانی واسلامی فرزندان این مرز وبوم باید هزینه زیادی متقبل شد.مسئولان وسیاستگذاران نباید نظام آموزش وپرورش را به چشم بنگاه تولیدی نگاه کنندکه مدام در صدد افزایش بهره وری وکارایی وافزایش تولید با کمترین هزینه هستند. برای تعلیم وتربیت مطلوبتر دانش آموزان باید بیشترین هزینه ها را صرف کرد ودر امر تربیت وآموزش دانش آموزان نباید دچار چانه زنی موجود در بازار و خساست شد.چه از ناحیه والدین وچه از ناحیه مربیان ومعلمان ومدیران مدارس وچه از طرف مسئولان عالی کشور.
راهکارهای کاهش مردودیت وطرحهای جایگزین:
به منظور کاهش حجم بالای مردودیت در سطح ملی واثرات نامطلوب مردودی و مدیریت آن باید از تجارب مختلف در این زمینه استفاده کردواز راهکارهای سازنده وموثر بهره جست که در ذیل به مواردی از آنها اشاره می گردد.
۱)بررسی علمی علل مردودی دانش آموزان در سطح ملی برای وتجزیه وتحلیل آن ودر نتیجه رفع مشکلات
۲)نظام آموزشی سالی واحدی مدارس متوسطه که دانش آموزان می توانند درصورت مردودی در یک یاچند ماده درسی در پایه بعدی ادامه تحصیل داده ودر ضمن به جبران آن بپردازند، نظام مطلوبی به نظر می رسدکه می تواند به دوره راهنمایی وحتی دوره ابتدایی تعمیم یابد.
۳)مدیریت علمی دانش آموزانی که تجدید یا مردود شده اندو هدایت صحیح آنان در مسیرادامه تحصیل توسط اولیاء ومربیان
۴)برخورد منطقی وعلمی{ نه برخورد احساسی وعاطفی } با پدیده مردودی وتلاش برای جبران کاستی ها وضعفهای دانش آموزان
۵)معطوف شدن توجه مسئولان به کیفیت و میزان یادگیری دانش آموزان وکارایی کلاسهای درس وعملکرد فراگیران وهمچنین آموزش دهندگان نه صرفاَ توجه به آمارها ی متعداد مردودین ومقایسه آنان .
۶)باتوجه به آمارهایی(۲) که حاکی از بیشتر بودن میزان مردودی در دوره ابتدایی است تاحدودی طبیعی به نظر می رسد.زیرا برای بسیاری از دانش آموزان بویژه مناطق محروم، یادگیریها وتمرینات وکار آموزشی در طول یک سال تحصیلی کافی نبوده ومردودیت امری ضروری به نظر می رسد.علل مختلف پایین بودن بازده آموزشی در دوره ابتدایی می تواند ناشی ازنرفتن کودکان به کلاسهای آمادگی ،بیسوادی والدین،نبود امکانات لازم آموزشی وفرهنگی وکمک آموزشی جانبی در خانواده ها ومدارس،عدم استفاده از مربیان کارآزموده وغیره باشد.بدین منظور باید طرحهای مفصلی برای این مناطق یا مدارسی ودانش آموزانی که چنین مشکلات یا کمبودهایی دارند تدارک دید.
۷)در صورت عملی شدن طرح حذف مردودی لازم است طرحها وبرنامه های جبرانی وتکمیلی مفصلی تدارک دیده شود تا یادگیری مطلوب دانش آموزان به مخاطره نیافتد.

یوسف زارع نبیلیان
مربی پرورشی مدارس منطقه خواجه آذربایجانشرقی
مآخذ:
(۱) محمد امیری: مقاله" در حاشیه طرح حذف مردودی از مدارس کشور"برگرفته ازسایت اینترنتی
(۲)آمارهای آموزشی نشان می دهد که طی سال گذشته(۱۳۸۶) ۵۶/۵ درصد دانش آموزان ابتدایی و ۵/۱۴ درصد دانش آموزان راهنمایی کشور مردود شده اند.