هر شهروند یک خبر

روزنامه نگاری شهروندی تهیه اطلاعاتی است که پیش از این توسط روزنامه نگاران حرفه یی تهیه می شد. اما مردم بدون نیاز به روزنامه نگاران حرفه یی با استفاده از ابزارهای مدرن فناوری و با استفاده از گستره توزیع اینترنت می توانند این اطلاعات را منتشر یا در تهیه محتوای مورد نیاز رسانه ها و در جهت بالا بردن اعتبار اطلاعات به آنها کمک کنند. این اطلاعات ممکن است به صورت یک خبر کوتاه اما حیاتی باشد.
به طور مثال یک کاربر اینترنت در منطقه ماسوله استان گیلان خبر از رانش زمین و ناامن بودن مسیر منتهی به این منطقه می دهد. او ممکن است این خبر را به تنهایی در یک وب سایت یا یک وبلاگ منتشر کند یا این خبر را به یک وب سایت معتبر و پربیننده بدهد. در هرکدام از این دو روش این کاربر عادی عملی را انجام داده که پیش از این یک روزنامه نگار انجام می داده است.
در روش اول او تبدیل به منبع خبری می شود که کسی از آن اطلاع ندارد. او به دلیل مجاورت در منطقه ماسوله و دسترسی به اینترنت توانسته این خبر را پخش کند. ممکن است سایت های دیگر یا رسانه های محلی سایت او را ببینند و با او تماس بگیرند و از او جریان کامل ماجرا را بپرسند. در هر صورت این کاربر اینترنت دیگر یک کاربر عادی نیست، او کاری را انجام داده که امروزه به آن «روزنامه نگاری شهروندی» می گویند. ممکن است پس از این حادثه یکی از رسانه های محلی از او بخواهد تبدیل به خبرنگار این رسانه شود و هر زمان که رانشی در آن منطقه رخ داد، آن رسانه را باخبر کند. در این صورت کاربر عادی اینترنت به یک همکار رسانه یی تبدیل شده که می تواند به اعتبار این رسانه کمک کند. حالا دیگر رسانه مذکور نگران خبرهای بی اعتبار و شایعات پراکنده که هرازگاهی درباره رانش در منطقه ماسوله به گوش می رسد، نیست. او یک منبع مهم برای چک کردن خبرهای آن منطقه دارد. ممکن است این رسانه از این همکار رسانه یی بخواهد از رانش زمین عکسی تهیه کند و با اینترنت برایشان بفرستد.
حالا دیگر به طور تصویری نیز می توان از این مساله باخبر شد. ممکن است این کاربر که حالا او را «شهروند خبرنگار» می خوانیم با دوربین فیلمبرداری جزییات رانش زمین را تهیه کند و آن را در سایت یوتیوب قرار دهد. ممکن است این ویدئوکلیپ مورد بازدید بسیاری از کاربران قرار گیرد و رسانه های معتبر و خبرگزاری ها نیز به آن لینک دهند. بنابراین در این فرآیند، روزنامه نگاری شهروندی به معنی استفاده از همه ابزارها و فناوری های مدرن است که امروزه در اختیار بشر قرار گرفته است. محتوا و اطلاعات می تواند به صورت متن، صدا، تصویر و فیلم منتشر شود و گستره توزیع آن نیز فقط یک رسانه محلی در استان گیلان نخواهد بود. این محتوا می تواند در آن سوی کره زمین هم خوانده و شنیده شود.
ابزارهایی که این «شهروند خبرنگار» استفاده می کند در عین مدرن بودن، بسیار ساده و ابتدایی است. او از دوربین تلفن همراه خود برای ضبط تصاویر و گرفتن عکس استفاده کرده است بنابراین شهروندان خبرنگار لزوماً نیاز به دوربین های حرفه یی فیلمبرداری، دوربین های عکاسی حرفه یی با لنز واید ندارند. آنها با ساده ترین امکانات می توانند آنچه را که دیده اند، گزارش کنند. این مساله البته چالش های بسیاری را میان اندیشمندان حوزه رسانه و ارتباطات به وجود آورده است. برخی از آنها می پرسند آیا واقعاً «شهروند خبرنگار» آنچه را که دیده، گزارش می کند یا ممکن است دروغ را نیز چاشنی اطلاعاتش کند. روزنامه نگاران حرفه یی می آموزند اخلاق حرفه یی را رعایت کنند و در نهایت دقت و پس از حصول اطمینان از درستی خبر آن را منتشر کنند. اما آیا یک کاربر عادی اینترنت هم بدون این آموزش ها می تواند دقت و اخلاق را در انتشار خبرهایش رعایت کند. این مساله یی است که در ادامه این مطالب به آن خواهیم پرداخت اما آنچه مهم است، اتفاقی بزرگ در عالم روزنامه نگاری روی داده است.
حالا هر شهروند با در دست داشتن فناوری های مدرن قادر است تبدیل به یک خبرنگار شود؛ خبرنگاری که بی نیاز از هر رسانه یی می تواند تنها با وبلاگ خود به منشاء یک بحث در اینترنت تبدیل شود. ممکن است در بخش نظرخواهی وبلاگ او یک بحث مردمی میان کاربران شکل گیرد و کاربران این مساله را مطرح کنند که رانش زمین در منطقه ماسوله تا چه اندازه ممکن است بر اقتصاد گردشگری آن تاثیر گذارد. ممکن است از دل این بحث ها، بحث های بزرگ تری در مورد ماسوله شکل گیرد که حتی به شناساندن و معرفی آن نیز کمک کند. این اتفاقی است که به مدد اینترنت و فناوری های مدرن حاصل شده است چرا که یک روزنامه یا حتی یک رسانه صوتی و تصویری به تنهایی نمی تواند مباحثه یی جدی میان خوانندگان و مخاطبان را شکل دهد.
خوانندگان ممکن است هرکدام روزنامه خود را بخوانند و بینندگان نیز هر کدام از تلویزیون خود مشغول تماشا شوند. کمتر پیش می آید بحثی چندطرفه و چندگانه میان مخاطبان یک رسانه در مورد یک موضوع مشترک شکل گیرد. اما اینترنت بستری را برای مباحثه های گسترده و گوناگون به پهنه کره زمین آماده کرده و در این میان رسانه های سنتی نمی توانند به این مساله بی توجه باشند. آنها نیاز دارند مخاطبان خود را بیشتر کنند، چرا که مخاطب بیشتر به آگهی بیشتر و در نهایت به درآمدزایی بیشتر می رسند. بنابراین خواه ناخواه موضوع یا مبحث «روزنامه نگاری شهروندی» مورد توجه رسانه های سنتی و رسانه های جریان اصلی که سردمدار تولید اخبار و اطلاعات هستند، واقع شده است. مساله دیگری که در روزنامه نگاری شهروندی مطرح می شود، موضوع انحصار اطلاعات است. رسانه های سنتی به این مساله مفتخر هستند که مرکز اطلاعات تازه و بکر هستند. آنها با همین روش سال هاست توانسته اند مردم را به دور خود جمع کنند.
گرسنگی اطلاعاتی شهروندان هر روز صبح با روزنامه یی که کنار میز صبحانه قرار دارد، برطرف می شود، یا با برنامه های رادیو و تلویزیونی صبحگاهی و شبانگاهی، که با شعارهای آخرین خبر، اولین اخبار و تازه ترین اطلاعات درصدد جذب مخاطبان بیشتر هستند. آنها به مخاطبان خود فخر می فروشند که در هر زمینه یی ما از شما بااطلاع تر و آگاه تریم. بنابراین اگر می خواهید از اطلاعات تازه و بکر باخبر شوید، باید اینها را از ما بخرید. اما اکنون کالایی که خبر یا اطلاعاتی تازه و بکر نامیده شده بود، رقیب پیدا کرده است. رقیب او غول های بزرگ رسانه یی نیست. این رقیب کوچک، یک شهروند عادی است که در منطقه یی دورافتاده از شهر در حال شخم زدن مزرعه اش بوده است. اما برحسب تصادف متوجه شیئی شده که در مزرعه اش فرود آمده است. او از آن شیء عکس و فیلم می گیرد و آن را در اینترنت قرار می دهد. حالا این رسانه های بزرگ هستند که به این کشاورز خبرنگار نیاز دارند. آنها از او درخواست می کنند فیلم ها و عکس های بیشتری تهیه کند و به آنها بفروشد. اکنون دیگر جریان اطلاعات در انحصار غول های بزرگ رسانه یی نیست. اینترنت منبع عظیمی از اطلاعات و دانش را فراهم کرده که هر کاربری می تواند با دانش و وسع خود به این اطلاعات اضافه کند یا از آنها استفاده کند.حالا دیگر رسانه ها انحصار و کنترل اخبار را از دست داده اند و این به مدد «روزنامه نگاری شهروندی» و با استفاده از فناوری های مدرن از طریق اینترنت پدید آمده است.

مصطفی قوانلوقاجار
منبع؛ مدرسه همشهری

منبع : روزنامه اعتماد