پاسداری‌ از ‌کودکان‌ در‌ فضای‌ اینترنت

اکثر آسیب‌هایی که به نوع بشر رسیده است نه به دلیل مضر بودن فناوری‌های نو که به دلیل استفاده نادرست از ابزار فناوری است. این آسیب‌ها نیز به دلایل بسیاری اتفاق می‌افتد که یکی از این دلایل ناآگاهی استفاده کننده از نوع مضرات است. این مضرات نیز انواع بسیاری دارد که در تمام جوانب زندگی نیز گونه‌هایی از آن یافت می‌شود که برای نمونه می‌توان آسیب‌های زیست محیطی خودروها را در زندگی شهری یا آثار این آلودگی‌ها را بر بدن یاد آور شد.
اما براستی در این میان مقصر کیست؟ طبیعتا فناوری‌هایی که برای رفاه زندگی ابداع شده و کاربردهای خود را نیز به اثبات رسانده‌اند در این میان مقصر نیستند و تنها کسانی که در این زنجیره باقی می‌مانند، حامیان و دست‌اندرکاران فناوری هستند، بعلاوه کاربران. کاربران باید به دستورالعمل سازنده یا حامی ‌هرنوع فناوری گوش فراداده و آنها را اجرا کنند و تولیدکنندگان نیز موظف به ایمن‌سازی هر چه بیشتر محصولات و خدمات خویش هستند که فناوری اطلاعات نیز از این قاعده جدا نیست.
فناوری‌ای که امروزه بسیاری یا به بیان بهتر تمام جوانب زندگی را به نوعی تحت تاثیر قرار داده فناوری اطلاعات است. این فناوری دارای جوانب، اشکال و کارکردهای گوناگونی است و به همین دلیل دارای اثراتی بر تمام جوانب زندگی خواهد بود و طبیعتا هر شخصی که دارای تماس بیشتر با این فناوری و قدرت دفاعی کمتر در مقابل اثرات آن باشد، بیشک دستخوش تاثیرات گوناگونی خواهد شد که برخی از آنها نیز مطلوب نیست. عمومی‌ترین نمود دنیای فناوری اطلاعات رایانه و اینترنت است که تقریبا در زندگی شهری نیاز و امری اجتناب ناپذیر است. در این میان و در شلوغی شهرها و زندگی روزمره کودکان بی‌شک آسیب پذیرترین قشر جامعه هستند و در دنیای مجازی نیز جز این نیست. دنیای مجازی که اینترنت بخشی از آن است، دارای مزایای بسیاری هم برای کودکان و خانواده آنها و هم برای جوامع است، اما در هر جایی که موجود آسیب‌پذیری باشد، موجودات آسیب رسان نیز حضور خواهند داشت که در دنیای اینترنت و کارهای آنلاین نیز آسیب‌های بالقوه‌ای نهفته است که اگر از آنها غافل باشیم، اثرات جبران‌ناپذیری بر کودک، خانواده و جامعه خواهد داشت. این آسیب‌ها آنقدر حساس و برای جوامع زیان آور است که اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) که هر سال شعاری را برای هدفمند کردن حرکت‌های فعالان امر ارتباطات جهان برمی‌گزید، بر آن شد تا بر خلاف سال‌های گذشته که شعارهایی درباره استانداردهای دنیای ارتباط انتخاب کرده بود، امسال شعار حفاظت از کودکان در برابر اینترنت را برگزیند و در پی آن نیز دبیر کل سازمان ملل و دبیر شورای مخابرات پیام‌های جداگانه‌ای ارائه کردند که بیانگر دیدگاه رئوس جامعه اطلاعاتی است.
در بخشی از پیام آقای بانکی مون، دبیرکل سازمان ملل اینچنین آمده است که:
روزجهانی مخابرات و جامعه‌ اطلاعات، یادآور پایه‌گذاری اتحادیه‌ بین‌المللی مخابرات در ۱۷ می ۱۸۶۵ و بزرگداشت نقش آن در پیوند دادن جهانیان به یکدیگر است. اینترنت در ۲ دهه گذشته، منبع جهان بی‌همتایی شده است که قلمرو دانش و سرگرمی‌ را در دل خود جای داده است و اکنون با بیش از ۶۰۰ میلیون نفری که در آسیا،۱۳۰ میلیون نفری که در آمریکای لاتین و منطقه‌ دریای کاراییب و ۵۰ میلیون نفری که در آفریقا از آن استفاده می‌کنند، ابزار روبه گسترش ارتباطات است. اینترنت تکیه‌گاه جوامع ماست که به گونه‌ای فزآینده، شبکه‌مند و هم‌پیوند می‌شوند‌، در اقتصاد جهان تحرک ایجاد می‌کند، بازرگانی و تجارت را تقویت می‌کند و در راستای بهداشت، تولید مواد غذایی و آموزش و پرورش یاری می‌رساند. با توجه به گام‌های بلندی که برداشته شده است، حراست از زیرساخت‌ها و سامانه‌های حیاتی اینترنت در برابر بزهکاران اینترنتی اهمیت فراوانی دارد.
شعار امسال پاسداری از کودکان در فضای اینترنت است. کودکان و جوانان از پرکارترین کاربران اینترنت و افزاره‌های همراه هستند و هنگامی‌که در پی اطلاعات و سرگرمی‌و ایجاد پیوندهای اجتماعی به گردش در فضای اینترنت می‌پردازند، در برابر سوءاستفاده‌ها نیز از آسیب‌پذیرترین‌ها هستند. اگر از کودکان پاسداری نکنیم زندگی نازنینشان در جهان پر از تباهی بزهکاران فضای اینترنت، بشدت به خطر می‌افتد.
حق آموزش و پرورش و دسترسی به اطلاعات و همچنین حق بازی کردن و سرگرمی، در پیمان حقوق کودک سازمان ملل به رسمیت شناخته شده است و در آن به حفاظت از کودکان در برابر تمام صورت‌های سوءاستفاده و تشویق به شرکت در کارهای خلاف قانون، نیز پرداخته شده است. وظیفه‌ ماست که تضمین کنیم مفاد این پیمان بدقت اجرا شود تا کودکان بدون نگرانی از آن که طعمه‌ متجاوزان بی‌وجدان شوند، به صورتی ایمن به اینترنت و دیگر منابع برخط دسترسی داشته باشند.جهان مجازی دارای امکانات جالبی برای تقویت کودکان است و به بالندگی‌شان کمک می‌کند تا در بزرگسالی افرادی خلاق و پربار باشند. اما نباید دام‌چاله‌هایی را که به کودکان، آسیب‌هایی عمری وارد می‌کنند، از نظر دور بداریم. با توجه به آن‌که جهان مجازی بسرعت رو به تحول است، از سیاستگذاران و سردمداران صنایع، مصرانه درخواست می‌کنم تا ابزارهایی برای ایمن‌سازی همگانی آن پیدا کنند.در پیام دبیر کل شانه‌هایی از بیم و امیدهایی برای آینده جوامعی است که قرار است به دست کودکان امروز ساخته شود.
آقای حمدون توره دبیرکل اتحادیه بین‌المللی مخابرات نیز در پیامی به مناسبت روز جهانی مخابرات و شعار امسال به نکاتی اشاره کرد که در جای خود قابل تامل است. در بخشی از این پیام این‌گونه آمده است که:
استفاده از فناوری بیشک ضامن سهولت زندگی بشر است، پس برای دستیابی به اهداف و جلوگیری از تخریب فکری نسل آینده باید دست به‌کار شویمفضای سایبر، مهد کودکی برای رشد فکری و گسترش افق‌های کودکان است. اینترنت چشمه‌ دانش و اطلاعات در عصر دیجیتالی و بستر پرورش دیدگاه‌های تازه و ابتکارهای نو است. اینترنت انبانی از تمام شگفتی‌ها و خوشی‌های جهان مجازی سرگرمی‌هاست که انسان می‌تواند با تلنگر انگشتی و با سهولتی که به جادو پهلو می‌زند، به گونه‌ای شعبده‌وار به هر آنچه به ذهنش می‌رسد، دست یابد. در فهرست انتخاب آن، آمیزه‌ای بیکران از فرهنگ‌ها، زبان‌ها، ادبیات، دانش و فناوری، موسیقی و تئاتر، بازی و ورزش و بسیاری چیزهای دیگر عرضه شده است.
اما فضای اینترنت چالش‌هایی هم دارد. کودکان و نوجوانان هنگامی‌که به فراخنای جهان اینترنت پا می‌گذارند، به گشت و گذار در اینترنت که می‌پردازند، درونمایه‌ دانشنامه‌وار آن را می‌نوشند، به مجموعه فیلم‌های درون اینترنت که دسترسی پیدا می‌کنند، به گپ‌سراهای اینترنتی که سر می‌زنند و پیوندهای اجتماعی که برقرار می‌کنند، در معرض خطر عناصری از اجتماع قرار می‌گیرند که در جهان واقعی از آنان پرهیز می‌کنیم. سه‌چهارم کودکان حاضرند در قبال دریافت کالا و خدمات درباره‌ خودشان و خانواده‌اشان اطلاعات بدهند و سالانه یک پنجمشان طعمه‌ سوءاستفاده‌گران می‌شوند.
روشن است که پاسداری از کودکان در فضای اینترنت وظیفه‌ ماست. به همین دلیل است که در اتحادیه‌ بین‌المللی مخابرات، طرح حفاظت آنلاین از کودکان (COP) را در دستور کار جهانی امنیت اینترنت قرار داده‌ایم. این کار در راستای الزام ما برای تقویت امنیت اینترنت و پی‌ریزی اینترنت ایمن و امن برای نسل‌های آینده قرار دارد. این موضوع را در اتحادیه‌ بین‌المللی مخابرات خیلی جدی گرفته‌ایم و شعار امسال روز جهانی مخابرات و جامعه‌ اطلاعات، پاسداری از کودکان در فضای سایبر است.این شعار نه تنها بر کارهایمان در آن روز، بل‌ که در سراسر سال و آینده نیز اثر می‌گذارد.
اینترنت برنامه‌های برخط و افزاره‌های همراه که همگرایی فزاینده‌ای دارند، منابعی جهانی‌اند که باید گذاشت تا در راستای منافع همگانی شکوفا شوند. باید بکوشیم در اینترنت محیطی ایمن، بهداشتی و سازنده برای کودکان ایجاد شود. باید از طریق وضع کردن قوانین ملی، تقویت ظرفیت‌سازی، افزایش آگاهی عمومی‌ و تقویت مسوولیت ملی در قبال اینترنت شبکه‌ای جهانی برای پاسداری برخط از کودکان ایجاد کنیم. تنها آن گاه است که می‌توانیم بگوییم جامعه‌ اطلاعات در دسترس همگان ایجاد کرده‌ایم و در آن به کرامت انسان ارج نهاده می‌شود و همگان می‌توانند از فرصت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره ببرند و به ترازهای بالاتری از رشد دست یابند.
با علم به این که عزم خود را جزم کرده‌ایم تا اینترنت را به فضایی ایمن برای کودکان تبدیل کنیم تا تمام کودکان بتوانند از قابلیت‌های فاوا به‌طور کامل استفاده کنند و تمام شهروندان این کره‌ خاکی بتوانند از حق خود برای دسترسی به اطلاعات، استفاده از اطلاعات و ایجاد و تشریک اطلاعات استفاده کنند، روز جهانی مخابرات و جامعه‌ اطلاعاتی در سال ۲۰۰۹ را گرامی‌می‌داریم. بیایید برای پاسداری از کودکان در فضای اینترنت و پیشبرد حق مسلمشان برای دسترسی به اطلاعات و دانش، در محیطی امن و ایمن عزم خود را جزم کنیم.
● مشکل اصلی
مشکل اصلی خانواده و جامعه ما برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی اینترنت راه حل غلطی است که در پیش می‌گیرند؛ چراکه بسیاری از افراد جامعه به جای شناختن محیط مجازی به کل آن را مضر دانسته و کودکان و اطرافیان را نیز از نزدیک شدن به آن منع می‌کنند. یا بسیاری اینترنت را مساوی چت و گفتگو‌های غیر اخلاقی یا استفاده‌های مبتذل می‌دانند که این دیدگاه آسیب‌های جدی را به افکار و شاخص رشد جامعه وارد می‌کند. پس بیاییم با دنیای مجازی به دید مثبت و سازنده بنگریم، اما مانند رد شدن از خیابان در این گذرگاه اطلاعات از خود مراقبت کنیم و این را نیز بدانیم که دور شدن از دنیای فناوری اطلاعات نتیجه‌ای جز محروم شدن از مزایا و عقب افتادگی علمی‌ و اجتماعی ندارد. پس ما نیز همصدا با دیگر دست‌اندرکاران دنیای ارتباطات بیاییم از کودکان در مقابل آسیب‌های احتمالی دنیای مجازی محافظت کنیم.

سعید نوری‌آزاد

منبع : روزنامه جمهوری اسلامی