آنچه به دست آورد، آنچه از دست داد

۵۰ سال پس از به قدرت رسیدن فیدل کاسترو، سوال در مورد انقلاب کوبا این نیست که آیا این انقلاب توجیه پذیر بود یا نه، بلکه این است که آیا واقعاً ارزشش را داشت؟ بر اساس شواهد موجود، جواب یک «نه» آشکار است.
نظری اجمالی به کوبای امروز نشان می دهد گرچه کشور فقر مفرط موجود در دوران دیکتاتوری باتیستا را ریشه کن کرد، اما اکثر مردم همچنان دارای استاندارد زندگی پایین تر بوده و فرصت پیشرفت شخصی پنج دهه پیش را ندارند.
درآمد سرانه کوبایی های امروز از بیشتر کشورهای امریکای لاتینی پایین تر است. کوبایی ها تلویزیون، تلفن، کامپیوتر و اتومبیل های کمتری را در مقایسه با اکثر کشورهای منطقه داشته و از نظر درصد افراد متصل به شبکه اینترنت در امریکای لاتین در مقام آخر قرار دارند، حتی پایین تر از هائیتی.
گرچه کوبا در برخی از موارد مانند سوادآموزی و مرگ و میر اطفال پیشرفت داشته اما در دیگر موارد حتی قابل اشاره هم نیست. به عنوان مثال، کوبا دارای یکی از بالاترین شاخص های خودکشی در قاره امریکا است.
● برخی از شاخص های قطعی
بر اساس گزارش سال ۲۰۰۸ توسعه انسانی سازمان ملل متحد ۸/۹۹ درصد مردم بزرگسال کوبا باسواد هستند؛ یک درصد بیشتر از ترینیداد و توباگو. مرگ و میر اطفال در کوبا شش در هزار است که این رقم کمی پایین تر از شیلی است. این امر کوبا را تبدیل به کشوری می کند که بالاترین درصد افراد باسواد و کمترین میزان مرگ و میر کودکان را در منطقه دارا است.
با این حال، بر اساس سالنامه آمار سال ۱۹۵۷ سازمان ملل متحد کوبا در آن زمان در میان چهار کشور برتر امریکای لاتین با بالاترین درصد باسوادها و بالاترین مصرف کالری و همچنین دارای پایین ترین شاخص مرگ و میر اطفال بوده است. به بیان واضح تر کوبا در زمینه سوادآموزی سه امتیاز بالا رفته و در زمینه مرگ و میر اطفال جایگاه سابق خود را حفظ کرده است.
در زمینه درآمد سرانه، گزارش توسعه انسانی سازمان ملل- منبع آماری مورد علاقه کوبا- نشان می دهد که درآمد سرانه کوبا سالانه شش هزار دلار است، گرچه این آمار دارای علامت «ہ» بوده که نشان می دهد محاسبه متعلق به دولت کوبا است.
همین امر در مورد شاخص فقر نیز رخ می دهد. کوبا در بخش هایی که به نفعش هستند مانند بخش بهداشت متدهای آماری بین المللی را اعمال می کند، اما در بخش هایی که دارای رتبه خوبی نیست این متدها را انکار می کند. در جدول سازمان ملل قسمتی که مربوط به درصد فقر مردم در کوبا است، خالی است.
کارملو مسا لاگو استاد اقتصاد دانشگاه پیتسبورگ که از مدت ها پیش یکی از تحلیلگران جدی اقتصاد کوبا است، می گوید؛ نه سازمان ملل و نه هیچ موسسه بین المللی نمی دانند میزان فقر و درآمد سرانه کوبا چه مقدار است، چون فیدل کاسترو دستور داده کشورش متدولوژی خاص خود را استفاده کند. آمار دولت کوبا قابل اطمینان نیستند و بنابراین باعث می شود همگان از این آمار با علامت «ہ» استفاده کنند نه به صورت مطلق.
بر اساس اذعان رسانه های رسمی کوبا می توان تاکید کرد دستمزد میانگین کوبایی ها حدود ۲۰ دلار در ماه است که این موضوع نشان می دهد میانگین درآمد سالانه حدود ۲۴۰ دلار است.
حتی اگر کسی بخواهد اطلاعات مشکوک دولت کوبا مبنی بر درآمد سرانه شش هزار دلار را قبول کند که البته در این درآمد دولت کوبا سوبسیدهای غذایی، آموزش و بهداشت را نیز شامل کرده، این کشور در امریکای لاتین در مقام ۲۱ و بسیار پایین تر از آرژانتین، مکزیک، برزیل و حتی پایین تر از جمهوری دومینیکن، سورینام و بلیس قرار می گیرد.
برخی موسسات دیگر آماری را ارائه می کنند که کوبای امروز را بیشتر در تاریکی قرار می دهد.
در حالی که در سال ۱۹۵۹ کوبا در امریکای لاتین در درصد خانواده های دارای تلویزیون در مقام اول قرار داشت، امروز تنها ۷۰ درصد از خانواده های کوبایی تلویزیون دارند. در همین حال و بنابر شاخص های جهانی توسعه سال ۲۰۰۸ بانک جهانی همین رقم در آرژانتین ۹۷ درصد، مکزیک ۹۳ درصد، ال سالوادور ۸۳ درصد و جمهوری دومینیکن ۷۶ درصد است.
در ضمن و بنابر آمار بانک جهانی در رابطه با تلفن تنها ۹ درصد از کوبایی ها به تلفن ثابت دسترسی داشته و تنها یک درصد دارای تلفن همراه هستند و این یکی از پایین ترین درصدها در منطقه و حتی پایین تر از هندوراس است.
بدتر از همه اینکه تنها دو درصد از کوبایی ها به اینترنت دسترسی دارند؛ در مقایسه با ۲۷ درصد کاستاریکا، ۱۰درصد گواتمالا و هفت درصد هائیتی.
دولت کوبا در مشکلات اقتصادی خود تحریم بازرگانی ایالات متحده را مقصر می داند. این تحریم در شکل فعلی خود سیاستی افسارگسیخته است بنابراین دارای سوراخ های فراوانی است تا بتوان به این شکل سطح زندگی کوبا را با آن توجیه کرد. در حال حاضر ایالات متحده صادر کننده اصلی مواد غذایی به کوبا بوده و بسیاری از کالاهای امریکایی از طریق کشورهای ثالث به کوبا وارد می شوند.
کوبا به مانند یک پارک کودکان است که در آن همه امکان ادامه بقا را دارند. اما این دولت کوبا است که تصمیم می گیرد چه کسی می تواند درس بخواند، چه کسی می تواند کار کند، مردم چه چیزهایی را می توانند بخرند و اینکه آیا می توان به خارج از کشور سفر کرد یا نه.
گانک سانچس گوارا، نوه چه گوارا که تا سال ۱۹۹۲ در کوبا زندگی می کرد و پس از آن به مکزیک رفت، می گوید؛ این انقلاب تخریب شده، غذا نیست، آزادی نیست. مردم می گویند مقصر تحریم امریکا است اما این موضوع یک افسانه است، یک داستان کودکانه است.
وی تاکید کرد اگر پدر بزرگش الان زنده بود و او این حرف ها را به او می گفت، احساس غرور می کرد چون وی هرگز نمی توانست قبول کند سرنوشت این انقلاب به اینجا ختم شود.
تعجب انگیز نیست که هر خبرنگاری که از کوبا می آید یک چیز را می گوید؛ این کشور در زمان متوقف شده و در انتظار است که تغییری به وجود بیاید.
شاید دلیل آمار خودکشی ۸/۲۴ در هر ۱۰۰ هزار نفر میزان بالای ناامیدی باشد که در کوبا وجود دارد. در اوایل دهه ۹۰ کوبا بالاترین میزان خودکشی را در منطقه داشت، اما امسال این جایگاه چهار امتیاز پایین تر آمده است و بعد از گویان، اروگوئه، ترینیداد و توباگو قرار دارد. (سازمان بهداشت جهانی)
مقامات دولتی اذعان می کنند بسیاری از کوبایی ها به خاطر کمبود مواد غذایی شکایت اما اعلام می کنند اکثر جامعه از انقلاب حمایت می کنند. این موضوع به سه دلیل مشکوک است؛ اول چون بسیاری از کوبایی ها خلاف آن را می گویند. قبلاً خیلی ها با ترس این موضوع را اعلام کردند. دوم چون بر اساس یک همه پرسی انجام شده به صورت مخفی در کوبا مشخص شد ۷۰ درصد از مردم بین ۱۹ تا ۴۹ سال مایل به داشتن یک رژیم دموکراتیک هستند. سوم و مهم تر از همه چون رژیم کوبا دارای ماشین همه پرسی بسیار کارآمدی است. اگر حکومت کوبا مطمئن بود می تواند در انتخابات آزاد برنده شود و مردم کوبا به خاطر دستاوردهای انقلاب احساس غرور می کنند، این انتخابات را خیلی وقت پیش انجام می داد. اگر انجام نداده به این خاطر است که می داند بازنده خواهد بود.
بنابراین بهبود برخی از شاخص های اجتماعی ارزش پایین آوردن استاندارد زندگی در کوبا را داشته است؟ مطمئناً خیر. دیگر کشورها مانند شیلی و کاستاریکا فقر را به مقدار بسیار زیادی پایین آورده اند.
در کوبا تقریباً ۱۰ درصد از مردم به خارج از کشور رفته اند، هزاران خانواده از هم پاشیده شده اند و ده ها هزار نفر در تلاش برای ترک کشور در آب ها مرده اند.
از سوی دیگر باید قربانیان خشونت سیاسی را هم در نظر داشت. ۲۰۷۷ کوبایی در جنگ های آنگولا، موزامبیک، اتیوپی و دیگر کشورهای آفریقایی جان خود را از دست داده اند.
همچنین موسسه آرشیو کوبا که مقر آن در نیوجرسی است مدارکی را جمع آوری کرده که بنابر آنها نشان داده می شود از سال ۱۹۵۹ به بعد ۸۲۷۳ نفر در کوبا اعدام شده، بدون محاکمه به قتل رسیده اند یا سر به نیست شده اند.
بهایی را که کوبایی ها به خاطر آزادی های اساسی ازدست رفته پرداخته اند بسیار گران بوده است. در حال حاضر بیش از ۲۰۰ زندانی سیاسی در کوبا وجود دارد که ۲۹ نفر از آنها روزنامه نگارانی هستند که در بهار سال ۲۰۰۳ به زندان رفته اند.
● نتیجه
حکومت کوبا برخی از شاخص های اجتماعی را بهبود بخشیده اما بسیاری از کشورهای امریکای لاتینی همین کار را بدون قربانی کردن آزادی اساسی و با بهایی بسیار کمتر انجام داده اند. این احتمال وجود دارد که برای کوبایی ها انقلاب توجیه پذیر باشد، اما ارزشش را نداشته است.

فرهاد عبادی
منبع؛Cuba source, Net for Cuba

منبع : روزنامه اعتماد