نحوه و شرایط برقراری حقوق بازنشستگی

به استناد اساسنامه سازمان بازنشستگی کشوری ، این سازمان موسسه ای بیمه ای ، دارای شخصیت حقوقی مستقل و وابسته به وزارت رفاه وتامین اجتماعی است که مسئولیت اداره امورصندوق بازنشستگی مستخدمان مشمول مقررات بازنشستگی کشوری را با رعایت مقررات استخدامی مربوط عهده دار است .
عمده مشمولین مقررات بازنشستگی کشوری عبارتند از :
۱) مستخدمین رسمی مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری .
۲) مستخدمین رسمی مشمول آئین نامه استخدامی اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی .
۳) قضات قوه قضائیه و دادگستری مشمول مقررات استخدامی قضات .
۴) مستخدمین رسمی (کادر سیاسی ) وزارت امورخارجه مشمول مقررات استخدامی وزارت امورخارجه .
۵) مستخدمین ثابت شهرداریهای سراسر کشور به استثناء شهرداری تهران .
۶) مستخدمین پیمانی دستگاههای اجرائی (متقاضی استفاده از مقررات بازنشستگی و وظیفه صندوق بازنشستگی کشوری).
۷) خویش فرمایان ( مستخدمین بازخریدی وزارت راه وترابری و ماده ۱۴۷ قانون برنامه چهارم توسعه) .
● صندوق بازنشستگی کشوری
پس از تصویب قانون استخدام کشوری در تاریخ ۳۱/۳/۱۳۴۵ به موجب ماده ۷۰ قانون مزبور اداره کل بازنشستگی با کلیه دارائی و موجودی صندوق بازنشستگی و اسناد و اوراق و بودجه وتعهدات خود از وزارت دارائی منتزع و تابع سازمان اموراداری واستخدامی کشور گردید و براساس اصلاحیه ماده مذکور از اول سال ۱۳۵۴ صندوق بازنشستگی کشوری به صورت موسسه ای مستقل وابسته به سازمان اموراداری و استخدامی کشور تشکیل گردید . با ادغام سازمانهای اموراداری و استخدامی کشور و برنامه وبودجه در تاریخ ۱۱/۱۲/۱۳۷۸و تشکیل سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ، صندوق بازنشستگی کشوری نیز یکی از موسسات تابعه این سازمان شد ، با تصویب قانون نظام جامع رفاه وتامین اجتماعی در تاریخ ۲۱/۲/۱۳۸۳ و به موجب تبصره ۲ ماده ۱۷ این قانون ، صندوق بازنشستگی کشوری از سازمان مدیریت وبرنامه ریزی کشور منتزع و تابع وزارت رفاه وتامین اجتماعی گردید و توسط سازمان بازنشستگی کشوری اداره می گردد.
● شرایط برقراری حقوق بازنشستگی
۱) مشمولین ق.ا.ک و مشترکین صندوق بازنشستگی کشوری :
مشمولین ق.ا.ک و مشترکین صندوق بازنشستگی کشوری در صورت دارا بودن شرایط زیر حق استفاده از حقوق بازنشستگی را خواهند داشت.
داشتن حداقل ۶۰ سال سن با هر قدر سابقه خدمت ( بند الف ماده ۷۴ ق.ا.ک و تبصره ۲ ماده ۲ قانون اصلاح مقررات مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ ) با درخواست مستخدم.
کلیه مسخدمین دارای ۶۵ سال سن با هر قدر سابقه خدمت ( ماده ۷۷ ق.ا.ک و تبصره ۲ ماده قانون اصلاح مقررات مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ )۲ توسط دستگاه مربوط به غیر از شاغلین در مشاغل تخصصی ( درصورت درخواست و موافقت دستگاه متبوع حسب ماده ۱۰ قانون اصلاح مقررات مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ )
مستخدمین مرد دارای حداقل ۵۰ سال سن و حداقل ۲۵ سال سابقه خدمت با درخواست مستخدم و موافقت دستگاه ذیربط ( بند الف تبصره یک ماده ۲ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸)
مستخدمین زن با حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت با درخواست مستخدم و موافقت دستگاه ذیربط ( بند ب تبصره یک ماده ۲ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی مصوب ۱۳/۱۲/ ۱۳۶۸ و قانون اصلاح بند ب تبصره ۱ ماده ۲ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی.
کلیه مستخدمین دارای ۳۰ سال خدمت توسط دستگاه مربوطه ( ماده ۲ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ )
جانبازان انقلاب اسلامی ، جنگ تحمیلی ، معلولین ، شاغلین مشاغل سخت و زیان آور حسب قانون نحوه بازنشستگی جانبازان مصوب ۰۱/۰۹/۱۳۶۷
مستخدمینی که به استناد احکام قطعی هیئتهای رسیدگی به تخلفات اداری به موجب بند ط ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۰۷/۰۹/۱۳۷۲ با تقلیل یک یا دو گروه بازنشسته می گردند ( زنان بابیش از ۲۰ سال و مردان با بیش از ۲۵ سال خدمت دولتی و بر اساس سنوات خدمت دولتی )
۲) مشترکین صندوق بازنشستگی شهرداریها :
مشترکین صندوق بازنشستگی شهرداریها در صورت دارابودن شرایط زیر حق استفاده از حقوق بازنشستگی را خواهند داشت.
داشتن ۶۰ سال سن با حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت ( بند الف ماده ۴۰ آئین نامه استخدامی شهرداریها مصوب ۱۳/۰۲/۱۳۶۸ هیئت وزیران )
کلیه مستخدمین مرد دارای حداقل ۵۰ سال سن و حداقل ۲۵ سال سابقه خدمت ( موضوع ماده قانون اصلاح مقررات بازنشستگی مصوب۲ ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ ) با درخواست مستخدم و موافقت شهرداری.
مستخدمین زن با حداقل ۲۰ سال سابقه خدمت ( موضوع قانون اصلاح بند ب تبصره ۱ ماده ۲ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی با درخواست مستخدم و موافقت شهرداری.
مستخدم دارای ۳۰ سال سابقه در صورت درخواست مستخدم ( موضوع بند ب ماده ۴۰ آئین نامه استخدامی شهرداریها ) و یا درخواست شهرداری ( حسب مفاد ماده ۴۴ آئین نامه )
کلیه مستخدمین دارای ۶۵ سال تمام سن توسط شهرداری ( حسب مفاد ماده ۴۵ آئین نامه)
مستخدمینی که به استناد احکام قطعی هیئتهای رسیدگی به تخلفات اداری به موجب بند ط ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۰۷/۰۹/۱۳۷۲ با تقلیل یک یا دو گروه بازنشسته می گردند ( زنان بابیش از ۲۰ سال و مردان با بیش از ۲۵ سال خدمت دولتی و بر اساس سنوات خدمت دولتی )
۳) قضات
با عنایت به بند ج و تبصره ۱ ماده ۲ قانون استخدام کشوری مبنی بر اینکه در هر مورد که برای تعیین تکلیف استخدامی قضات قانونی وجود نداشته باشد یا طبق قوانین مربوط تابع احکام عمومی قوانین استخدام کشوری شده باشند مشمول مقررات ق.ا.ک می باشند و نظر به اینکه در مورد بازنشستگی قضات قانون خاصی وجود ندارد ( مگر بعضی ازترتیبات خاص ) لذا آنها مشمول مقررات بازنشستگی قانون استخدام کشوری میباشند.
۴) اعضای هیئت علمی دانشگاهها
اعضای هیئت علمی دانشگاهها جز درمواردیکه ذکر میشود به موجب ماده ۴۳ آئین نامه استخدامی هیئت علمی دانشگاه مصوب سال ۱۳۴۸ از لحاظ بازنشستگی ووظیفه تابع قوانین و مقررات بازنشستگی ووظیفه مستخدمین رسمی کشوری می باشند.
دانشگاه مکلف است هر یک از اعضای رسمی هیئت علمی را که به سن ۶۵ سال تمام رسیده باشند بازنشسته کند . رئیس دانشگاه میتواند استثنائاً در مواردی که استفاده از خدمات علمی هر یک از اعضای هیئت علمی ضروری باشد تا ۷۰ سالگی از خدمات آنان استفاده نماید ( مفاد ماده ۳۶ آئین نامه استخدامی هیئت علمی )
بازنشستگی اعضای رسمی هیئت علمی که به امر تدریس اشتغال دارند با رعایت مقررات مربوط در پایان هر نیم سال تحصیلی امکان پذیرخواهد بود ( مفاد ماده ۳۸ آئین نامه استخدامی هیئت علمی )
با توجه به مفاد ماده ۳۵ آئین نامه استخدامی هیئت علمی دانشگاه مصوب دی ماه ۱۳۴۸ هیئت امنای دانشگاه تهران و به موجب ماده ۳۰ لایحه قانونی استخدام هیئت آموزشی دانشگاه مصوب ۱۸/۶/۱۳۴۲ ، استادان و دانشیاران و پزشکان بیمارستانی که قبل از رسیدن به سن ۶۵ سالگی تقاضای بازنشستگی نمایند یا دانشگاه ایشان را بعلت حذف ماده تدریس یا انحلال یک رشته بازنشسته نماید هرگاه سابقه خدمت آنان به سی سال نرسد حداکثر تا ۵ سال از دوران تحصیلات عالی آنان جزء خدمت رسمی محسوب می شود.
۵) کارمندان رسته سیاسی وزارت امور خارجه
وزارت امور خارجه مکلف است کارمندان رسته سیاسی را که بیش از سه برابر حداقل توقف لازم در یک مقام را داشته و به علت عدم موفقیت در دوره آموزشی تکمیلی یا عالی موضوع ماده ۳۵ مقررات تشکیلات استخدامی و انضباطی به مقام بالاتر نائل نشده یا نشوند و رسمی آنان بیش از ۲۵ سال باشد بازنشسته نماید (ماده ۴۵ مقررات تشکیلاتی ، ستخدامی و انضباطی وزارت امورخارجه مصوب ۰۲/ ۱۳۵۲کمیسیونهای امور استخدام و سازمانهای اداری ، دارایی و خارجه مجلس )
کارمندان رسته سیاسی وزارت امورخارجه که تا ۵۰ سالگی به مقام دبیراولی و یا ۶۰ سالگی به مقام رایزنی درجه یک نائل نشوند بازنشسته می شوند( تبصره ۱ ماده ۴۵ فوق الاشعار)
● مبانی محاسبه کسور بازنشستگی
▪ تعریف کسور بازنشستگی
کسور بازنشستگی ، درصدی از حقوق و مزایا است که حسب مقررات ذیربط ( مفاد مواد ۷۱ و ۷۳ ق.ا.ک و ماده ۷ قانون اصلاح مقررات بازنشستگی و وظیفه مصوب ۱۳/۱۲/۱۳۶۸ و ماده ۳۸ آئین نامه استخدامی شهرداریها ) برای تامین پوشش بازنشستگی و وظیفه مشترکین ( مستخدمین ) صندوق بطور ماهانه به صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق بازنشستگی شهرداریها حسب مورد پرداخت می گردد . درصدی از این وجوه توسط مستخدمین ( کارکنان ) و درصدی هم توسط کارفرمایان ( دستگاههای محل اشتغال کارکنان ) پرداخت می گردد .
▪ نرخ کسور بازنشستگی
نرخ کسور بازنشستگی ، نرخی ( درصدی ) است که با اعمال آن در جمع حقوق و مزایای مشمول کسر کسور بازنشستگی ، میزان کسور بازنشستگی مشخص می گردد . این نرخ علی الاصول بر مبنای محاسبات آماری تعیین و در مقاطع چند ساله با توجه به وضعیت مالی صندوقهای بازنشستگی مورد بررسی قرار می گیرد . نرخ کسور بازنشستگی در مورد مشترکین صندوق بازنشستگی کشوری در حال حاضر به موجب ماده ۱۲ قانون اصلاح پاره ای از مقررات مربوط به حقوق بازنشستگی مصوب ۱۳/۰۲/۱۳۷۹ و مصوبه شماره ۵۵۸۸۰/ت ۲۳۳۵۸ هـ مورخ ۰۷/۱۲/۱۳۷۹ هیئت وزیران از تاریخ ۰۱/۰۷/۱۳۷۹ برابر ۵/۲۲% میباشد که ۹% آن مربوط به مستخدمین ( کارکنان ) میباشد و ۵/۱۳% ( معادل یک برابر و نیم سهم کارکنان ) از آن مربوط به کارفرمایان (‌دستگاههای محل اشتغال کارکنان ) می باشد .
▪ مقرری ماه اول
مقرری ماه اول به وجوهی اطلاق می شود که در هنگام تبدیل وضعیت استخدامی ( آزمایشی به رسمی ) و یا افزایش حقوق و مزایا به شرح موارد ذیل از حقوق مستخدم برداشت و به صندوق بازنشستگی واریز می گردد .
به موجب ماده ۷۲ ق.ا.ک وزارتخانه ها و موسسات دولتی مشمول ق.ا.ک مکلفند حقوق و فوق العاده شغل اولین ماه کسانی را که دوره آزمایشی را طی کرده و به استخدام رسمی پذیرفته می شوند برداشت و به صندوق بازنشستگی کشوری بپردازند .
حسب مفاد ماده ۱۰۰ ق.ا.ک ، مبلغ ماه اول هرگونه افزایش حقوق و تفاوت تطبیق حقوق و فوق العاده شغل مستخدم بایستی به صندوق بازنشستگی کشوری پرداخت گردد .

منبع : بازار کار