آنچه باید درباره روده تحریک پذیر بدانیم رام کردن روده های سرکش

با توجه به اعمال دستگاه گوارش، هیچ کس نمی تواند اهمیت لزوم برخورداری از یک دستگاه هاضمه خوب و سالم را انکار کند. برخورداری از یک زندگی با نشاط، همراه با موفقیت درفعالیتهای اجتماعی بستگی به وجود دستگاه گوارشی سالم دارد، بدون تردید بروز عوارضی نظیر اسهال، یبوست، زخم معده و اثنی عشر، کولیت «آماس یا التهاب کولون» آپاندیسیت، هپاتیت «آماس بافت کبد» آرامش را از زندگی شخص سلب می نماید. دراین گزارش سعی نموده ایم به یکی از اختلال های شایع دستگاه گوارش یعنی سندرم روده تحریک پذیر بپردازیم.
● روده تحریک پذیرچیست؟
در بعضی افراد عملکرد روده بزرگ دچار اختلال می شود. دراثر این اختلال روده بزرگ که جزء بخشهای پایانی سیستم گوارش بدن محسوب می شود، آرامش خود را از دست داده، دچار انقباض های ناگهانی و نامنظم می شود. این اختلال که علائم ناخوشایند و آزاردهنده ای را برای فرد مبتلا به دنبال دارد، به زبان علمی سندرم روده تحریک پذیر یا اصطلاحاً «IBS» نامیده می شود.
افرادی که IBS دارند دستگاه گوارششان به طور غیر عادی به برخی مواد غذایی واکنش نشان می دهد که منجربه علائمی مانند دل پیچه، احساس نفخ و بزرگی شکم، سرو صدای روده و یبوست یا اسهال متناوب می شود. از سوی دیگر علائم این اختلال، زمانی که این افراد در شرایط پرتنش، استرس زا قرار می گیرند نیز تشدید می شود. بنابر این IBS اختلالی است که کنترل آن نیازمند کنترل شیوه زندگی است.
● چه کسانی استعداد ابتلا به IBS دارند؟
گزارش ها دلالت براین موضوع دارد که زنان و دختران بیش از مردان مستعد ابتلا به این اختلال هستند. شاید دلیل این موضوع را بتوان در روحیه ظریف تر و حساس تر آنها جستجو نمود. چرا که بنابر تجربیات بالینی اثبات شده در دنیا، عموم مبتلایان به این اختلال افرادی زودرنج، وسواسی و حساس هستند. البته باید افراد عصبی را نیز به این مجموعه اضافه نمود. یافته های علمی نشان می دهد که علی رغم آنکه IBS سن و سال نمی شناسد ولی ابتلای آن در میان جوانان و زیر ۴۰ سال بیشتر است.
● علت چیست؟
هنوز علت دقیق این اختلال به خوبی شناخته نشده است. ولی براساس اجماع تئوری های مختلف می توان گفت مشکل در اعصاب یا عضلات سیستم گوارشی می باشد. البته این اختلال موجب التهاب و تغییرات دربافت روده با افزایش خطر سرطان روده و مقعد نمی شود. تنها مسئله این است که سیستم خوب کار نمی کند. و برای تبیین دلیل این خوب کار نکردن دلایل مختلفی طرح شده است که محور همگی آنها بر مدار این تئوری است که احتمالاً اعصاب روده در افراد مبتلا به IBS فوق العاده فعال هستند. به قدری که مقدار نرمال دفع گاز یا حرکات روده بیش از اندازه و به طور دردناک احساس می شود.
● تغییر اجابت مزاج
تغییر اجابت مزاج یکی از مهمترین علائم ناخوشایند سندرم روده تحریک پذیر است. الگوی تغییر اجابت مزاج شامل اسهال، یبوست، یا یبوست و اسهال به طور متناوب می باشد. در واقع برخی مبتلایان دچار دوره یبوست و برخی دیگر دچار دوره اسهال می شوند. اسهال معمولاً در روز اتفاق می افتد، و اغلب موارد صبح یا بعد از خوردن رخ می دهد. بگونه ای که این موضوع اغلب با حس فوریت دفع همراه است. در سندرم روده تحریک پذیر اسهال شبانه رخ نمی دهد، و در صورت مشاهده آن، احتمال ابتلاء به بیماری دیگری را باید بررسی نمود. اما یبوست ممکن است روزها تا ماهها طول بکشد که اغلب همراه با احساس دفع ناقص مدفوع می کنند.
● تشخیص علمی IBS
از آنجا که IBS یک بیماری محسوب نمی شود و هیچگونه ناهنجاری ساختاری در روده ها وجود ندارد نباید گفت که هیچ آزمایشی نیز برای تشخیص IBS نیاز نیست. تشخیصIBS بیشتر براساس تاریخچه است که فرد از بیماری خود ارائه می دهد. البته ممکن است آزمایشات و عکسبرداری های مختلفی از سوی پزشک برای رد بیماری های دیگر که علائمی شبیه IBS دارند، توصیه شود. بنابراین در صورتی که تشخیص پزشک بر ابتلا به IBS حکایت دارد، هیچ نیازی به درخواست انجام آزمایشات مختلف، عکسبرداری های گوناگون و یا آندوسکپی نیست.
● درمان دارویی:
IBS یک اختلال حرکتی است که بدنبال آن فرد با اختلال ترشحی مواجه می شود اما هیچ بیماری یا ناهنجاری ساختمانی در روده به وجود نمی آورد. درست است که IBS ممکن است باعث شود کیفیت زندگی فرد دچار خدشه شود یا از فعالیتهای اجتماعی بازبماند، اما با رعایت و کنترل مواردی که سبب تشدید علائم می شوند. می توان کیفیت زندگی مبتلایان را افزایش داد. البته قطعا در این مسیر درمان دارویی نیز به کمک می آید که باید با پیروی از دستور پزشک به دقت دنبال شود.
● رژیم غذایی
پیروی از یک رژیم غذایی مناسب که در آن از مواد غذایی تشدید کننده علائم IBS پرهیز شده است، یکی از اصولی ترین راه های کنترل این اختلال است. برخی غذاها که باعث تشدید علائم IBS می شوند شامل مواد لبنی (معمولا دستگاه گوارش این افراد درمقابل لاکتوز شیر واکنش نشان می دهد)، حبوبات و سبزیجات خانواده کلم (بدلیل نفاخ بودن این مواد)، ادویه جات (بدلیل محرک بودن) است. همچنین این افراد باید از پرخوری تندخوری، استعمال سیگار، جویدن آدامس خودداری کنند.
● پرهیز از استرس
اضطراب، آشفتگی روحی، فشار عصبی و افسردگی منجربه تشدید علائم روده تحریک پذیر می شود. آموختن شیوه های کنترل استرس می تواند دومین گام مثبت به سوی کنترل علائم آزاردهنده این اختلال باشد. البته در موارد نادری مراجعه به روانپزشک و استفاده از داروهای ضد اضطراب یا افسردگی نیز ضرورت می یابد.
● امیدواری
خوشبختانه IBS یک بیماری نیست، یک اختلال شایع در دنیا است که بیش از ۱۰درصد مردم به علائم آن گرفتارند درست است که IBS دردناک، دست وپاگیر و گاه باعث شرمندگی است. اما آنچه که باعث رفع کلیه نگرانی ها می شود. آن است که IBS به هیچ وجه پیشرونده نیست و به هیچ یک از بیماریهای مزمن تبدیل نمی شود و اگر کنترل صحیح و مستمری نسبت به عوامل تشدید کننده آن صورت پذیرد، بسیاری از تداخلات آن با فعالیت های اجتماعی قابل حذف شدن است.

گردآوری: سعید اویس

منبع : روزنامه مردم سالاری