وعده‌های دردسرساز

▪ پرده اول: پدرم را در کابینه راه نمی‌دهم. فامیل بازی در دولت من جایی ندارد. مردم را در همه ذخایر کشور از نفت تا صنایع سهیم می‌کنم. مدیران را عوض می‌کنم. قانون اساسی را به نفع حقوق زنان اصلاح می‌کنم. تبعیض‌ها را رفع می‌کنم. برای بی‌خانمان‌ها خانه می‌سازم. به همه کار می‌دهم تا دیگر معضل بیکاری نداشته باشیم. حل مشکل جوان‌ها مهم‌ترین اولویت من است. با آمریکا رابطه برقرار میکنم.
▪ پرده دوم: قانون اساسی را اصلاح می‌کنم. سهام نفت به مردم می‌دهم. نظارت استصوابی ‌و انحصار رسانه‌ای را لغو می‌کنم. آزادی بیان، رعایت حقوق شهروندی و حقوق اقوام را محقق می‌کنم. گشت ارشاد را جمع می‌کنم. شیوه‌های اداره کشور را تغییر می‌دهم. در دولت آینده هم به هیچ‌وجه فامیل‌بازی نخواهیم داشت.
پست‌های کلیدی را به بانوان تحویل می‌دهم. پول‌های گمشده نفت را پیدا می‌کنم. خدمت سربازی را تبدیل به یک سال می‌کنم. قصد دارم پیشنهادی بدهم که آمریکا خود برای تغییرات در رابطه با ایران پیشقدم شود. لیست اسامی ‌مفسدان اقتصادی در جیب کتم است.
دیالوگ‌های ۲ پرده فوق را خواندید؟ تفاوت این دو پرده در بیان دیالوگ‌هایش از سوی بازیگرانی متفاوت است. آنچه در پرده اول آمد، از سوی ثبت‌نام‌کنندگان در انتخابات ریاست جمهوری در ستاد انتخابات وزارت کشور عنوان شده بود و آنچه در پرده دوم، به تحریر درآمده، گوشه‌ای از وعده‌های انتخاباتی نامزدهای دهمین انتخابات ریاست جمهوری است.
نه تنها صحنه نمایش این دو پرده متفاوت است چه آن‌که پرده اول در وزارت کشور به نمایش درآمده و پرده دوم را روزانه در میتینگ‌های انتخاباتی مختلف در سراسر کشور شاهدیم بلکه بازیگران آن نیز تفاوتی از زمین تا آسمان دارند. بازیگران پرده اول افرادی‌اند که غالبا حداقل شرایط لازم هم برای کاندیداتوری نداشتند. برخی کم سن و برخی دیگر کم سواد بودند. اما بازیگران پرده دوم را رجال سیاسی ای تشکیل می‌دهند که هر یک از انبانی از تجارب مبارزاتی پیش از انقلاب و مدیریت سیاسی پس از انقلاب برخوردارند. اگرچه ظاهر دیالوگ‌ها با هم تفاوت چندانی نداشته و از یک جنس به نظر می‌رسند؛ اما آنچه در پرده دوم آمده از سوی کسانی مطرح شده که از بار حقوقی حرف‌های خود مطلعند و می‌دانند که در صورت تکیه زدن بر مسند قدرت باید ۴ سال تمام برای تحقق آن بکوشند تا به طرح شعارهای عوام‌فریبانه متهم نشوند.
این‌که چرا این همه وعده‌های رنگارنگ از سوی نامزدهای انتخابات مطرح می‌شود، ریشه در نفس و ماهیت این پدیده اجتماعی دارد. کارزار انتخابات، به بازار مکاره‌ای می‌ماند که هر دکه‌داری در آن مشتریان را به دکان خود فرامی‌خواند. نامزدهای انتخاباتی نیز در سخنرانی‌ها و تبلیغات خود تمام آنچه را در انظار عمومی ‌خوب و خوش و مورد نیاز است را در زمره شعارهای خود می‌گنجانند. شعارهایی که پس از تکیه زدن بر اریکه قدرت ممکن است فراموش یا انکار شوند.
● شعارهایی برای بازارگرمی
ارائه شعارهایی برای بازارگرمی ‌که تحقق آن در ید قدرت رئیس جمهور نیست، در سال‌های پسین بعد از پیروزی آنها، جملگی با این پاسخ مواجه می‌شوند که این مسائل از حیطه اختیارات من خارج است و یا من خواستم اما نگذاشتند یا نشد. پاسخ‌هایی که اگر چه ممکن است صادقانه و واقعی باشد، اما برای مردم قانع‌کننده نیست.
پرهیز از ارائه چنین شعارهایی، توصیه‌ای است که ناصحان هر دو جناح بر آن تاکید دارند. چه آن‌که سید محمد خاتمی، ‌رئیس جمهور سابق کشورمان در توصیه‌ای به تمامی‌ نامزدها، ارائه وعده‌های غیرقابل اجرا در انتخابات را جفا به مردم عنوان کرد.
به گفته وی، این‌که شعار و برنامه‌ای داده و با مردم تفاهم شود ولی نتوان کار کرد، این امر جفای به مردم است. اگر نمی‌توان این کارها را انجام داد بگذاریم کسی بیاید که بتواند کار کند. از سوی دیگر، سیدرضا اکرمی ‌عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز وعده‌های غیر قابل تحقق را «وعده‌های‌سر خرمن» می‌خواند و نامزدها را از بیان آن پرهیز می‌دهد. وی معتقد است شعارهای نامزدهای انتخاباتی باید طبق سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و برنامه ۵ ساله و قانونمداری باشد. با وجود تمامی ‌این توصیه‌ها نگاهی می‌اندازیم به آنچه که تاکنون از سوی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری دهم اعلام شده است:
● از اصلاح قانون اساسی تا سهام نفت
وعده‌هایی همچون اصلاح قانون اساسی، اعطای سهام نفت، حذف نظارت استصوابی، لغو انحصار رسانه‌ای، آزادی بیان، رعایت حقوق شهروندی و حقوق اقوام بخشی از شعارهای یکی از کاندیداهاست.
کروبی در سومین بیانیه انتخاباتی خود از ضرورت تغییر چند بند قانون اساسی خبر داد. اما او چگونه می‌خواهد قانون اساسی‌ای را که بر اساس اصل ۱۷۷ همین قانون، اصلاحش بامکانیسمی خارج از قدرت رئیس‌جمهور امکان‌پذیر است، به رفراندوم بگذارد؟
البته صادق جوادی‌حصار به عنوان یکی از اعضای شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در پاسخ به این‌که کروبی چگونه می‌خواهد به اصلاح قانون اساسی بپردازد، گفت: عنایت ایشان‌ به این است که این تعاملات با حاکمیت باید دوستانه و اعتمادآفرینانه صورت بگیرد. نباید به شکلی باشد که عده‌ای تصور کنند بحث براندازی نرم و تغییر ماهیت نظام و چنین مسائلی مطرح است. باید اطمینان و اعتماد تمامی ‌لایه‌های جامعه به این تغییرات جلب شود تا آنان با آرامش کامل این تغییرات را بپذیرند.
کروبی ‌شعار اعطای سهام نفت به مردم را نیز مطرح کرده است. شعاری که برگرفته از نگاه کارشناسان اقتصادی معترضی است که وابستگی بودجه‌های دولتی به نفت را از بزرگ‌ترین مشکلات نظام برنامه‌ریزی و بودجه‌نویسی کشور دانسته و با تاکید بر لزوم واگذاری این ثروت ملی به مردم معتقدند که به این ترتیب دولت در برابر مردم پاسخگو خواهد شد. این شعار اگر چه در نگاه اول کارشناسانه و موفق به نظر می‌رسد، اما مادامی که راهکار اجرایی آن مشخص نباشد، چیزی بیشتر از طرح تحول اقتصادی دولت نهم نخواهد بود. طرحی که دولتمردان اصولگرا با شعار آن روی کار آمدند و در آخرین سال از عمر خود لایحه آن را به مجلس فرستادند. لایحه‌ای که سازوکارهای اجرایی آن را نمایندگان مجلس نپسندیده و اعطای نقدی یارانه‌ها به مردم را تورم‌زا خواندند.
کروبی هم برای اعطای سهام نفت با همین مشکل احمدی‌نژاد مواجه خواهد بود. او یا در اجرای آن باید به همان شعار دوره پیشین خود یعنی هر ایرانی ماهانه ۵۰ هزار تومان یارانه نقدی بازگردد که باز هم تورم‌زاست و یا این‌که با توزیع سهام شرکت نفت، اقدامی ‌مشابه احمدی‌نژاد در توزیع سهام عدالت را تکرار کند که در نتیجه آن نه پول چندانی به مردم داده می‌شود و نه اختیار و ثروت نفت از دولت واستانده می‌شود.
● بیشترین وعده‌های دیپلماتیک
محسن رضایی آخرین نامزدی است که برای حضور در عرصه انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کرده است، به نوعی رکورددار ارائه وعده‌های دیپلماتیک در مقایسه با رقبایش است.
در حالی که دیگر کاندیداها با احتیاط درباره رابطه با آمریکا صحبت می‌کنند، رضایی از پیشنهاد برای برقراری این ارتباط سخن می‌گوید که کدام گام‌ها را ما برداریم و کدام را آمریکا. به گفته وی ایران می‌تواند در راهکار بحران مالی در مبارزه با تجارت مواد مخدر کمک کند و خواهان صلح و امنیت در خاورمیانه و ایجاد یک سیستم امنیت منطقه‌ای است. او در یکی از سخنرانی‌هایش گفته است: قصد دارم پیشنهادی بدهم که آمریکا خود برای تغییرات در رابطه با ایران پیشقدم شود. رضایی در حالی امیدوارانه درباره ایجاد رابطه با آمریکا سخن می‌گوید که هیچ تضمین متقابلی برای حسن نیت آمریکا در قبال ایران وجود ندارد. مضاف بر این‌که طراحی سیاست‌های خارجی نظام با اذن رهبری انقلاب صورت می‌گیرد و او حتی در صورتی‌ که رئیس جمهور شود هم نمی‌تواند بدون کسب موافقت مقام بالاتر به برقراری رابطه با آمریکا اقدام کند.
او وعده‌هایی در زمینه مسائل اقتصادی و اجتماعی نیز داشته است. از جمله آن‌که وی بارها اعلام کرده است که هیچ یک از کاندیداها را رقیب خود نمی‌داند، بلکه فقر، گرانی‌، ‌بیکاری و عقب‌ماندگی در کشور را رقیب جدی خود می‌خواند.
ارائه شعارهایی برای بازارگرمی که تحقق آن در ید قدرت رئیس‌جمهور نیست یکی از آسیب‌های تبلیغات ‌‌انتخاباتی استاین کاندیدای اصولگرا همچنین ادامه راه احمدی‌نژاد را مستقیم رو به پرتگاه دانسته و با اعتقاد بر این‌که اصلاح‌طلبان نیز می‌خواهند به گذشته برگردند، گفته است: من راه سومی ‌به نام توسعه ملی را پیشنهاد می‌کنم و برنامه‌ای را هم برای آینده با عنوان چشم‌اندازی برای ایران در سال ۲۰۲۵ آماده کرده‌ام. او رفع سوءمدیریت در داخل کشور، سیاست اسفناک اقتصادی و رفتار غلط در روابط بین‌الملل را در برنامه خود قرار داده است، اما پاسخ مشخصی برای چگونگی جبران عقب‌ماندگی‌ها از اجرای سند چشم‌انداز ۲۰ ساله ارائه نکرده است.
کوتاه کردن دوره سربازی و تغییر تعریف آن برایتبدیل شدنش به یک شغل، از جمله شعارهای رضایی در حالی که می‌دانیم هرگونه اصلاح قانون خدمت وظیفه باید بر اساس قانون مورد تایید فرمانده کل قوا نیز باشد. ریاست جمهوری عملا در این مورد هیچ اختیاری ندارد، اما او در پاسخ به این‌که چرا شعاری می‌دهید که در حیطه وظایفتان نیست، می‌گوید: روابط من با رهبری به‌گونه‌ای است که اگر این موضوع را با ایشان مطرح کنم، آن را بپذیرند.
● مرد سال‌های سکوت
«گشت ارشاد را تعطیل می‌کنم.» این پرسر و صداترین وعده انتخاباتی میرحسین موسوی در نخستین نشست خبری‌اش بود که به چالشی در تمامی ‌نشست‌های بعدی وی تبدیل شد.
او که بیشتر از دیگر نامزدان رقابت آتی ریاست جمهوری، تاکنون چندین بار در سخنرانی‌های خود تاکید کرده است که وعده‌‌ای نمی‌دهد که نتواند به آنها عمل کند چون معتقد است یا کسی نباید قول بدهد یا اگر قولی داد باید به آن عمل کند در حالی از حذف گشت‌های ارشاد سخن گفته است که به نظر بسیاری از صاحب‌نظران، این موضوع در حیطه وظایف رئیس جمهور نیست.
مطابق قانون اساسی، رهبری نظام می‌تواند با استفاده از حق تفویض برخی اختیارات خود، فرماندهی نیروهای انتظامی ‌را به وزیر کشور تفویض کنند. به این ترتیب، وزیر کشور به عنوان قائم مقام فرماندهی کل قوا در نیروی انتظامی‌خواهد بود. بر این اساس، وزیر کشور در امور مربوط به نیروی انتظامی‌ باید از رهبری انقلاب دستور بگیرد و به ایشان نیز پاسخگو باشد. این قاعده در مورد گشت‌های ارشاد نیز صدق می‌کند.
البته او در سخنرانیهای بعدی‌اش به تلطیف این موضع خود پرداخت و گفت: بسیاری از برخوردهایی که درقالب گشت ارشاد انجام می‌شود، برخورد با مصداق بداخلاقی نیست و بیشتر موضوع اختلاف سلیقه‌هاست. باید به مردم اعتماد کنیم که من گشت‌های ارشاد را در برابر آن می‌دانم.
همچنین موسوی اخیرا اعلام کرده است که درصورت انتخاب شدن لایحه‌ای را مطرح کند که در آن قدرت تهمت زنی دولت به اقشار مختلف محدود شود.
وی همچنین در نخستین سفر انتخاباتی خود به ایلام گفت که در ۴ سال گذشته میلیارد دلار درآمد نفتی به هدر رفته و کشور ویران شده است.
● وعده‌های بی‌پاسخ آقای رئیس
«احمدی‌نژاد به صورت مستقل وارد انتخابات ریاست جمهوری خواهد شد.» این نخستین وعده‌ای بود که نه از سوی احمدی‌نژاد که از سوی علی اکبر جوانفکر مشاور رسانه‌ای او در آستانه انتخابات مطرح شد. اما با اعلام حمایت اکثریت قریب به اتفاق گروه‌های اصولگرا رنگ باخت. این شعار برای آن ارائه شده بود تا این نامزد انتخابات ریاست جمهوری آتی با سربلندی اعلام کند که وامدار هیچ فرد، گروه و جریانی نیست.
اما اعلام حمایت برخی اصولگرایان منتقد به عملکرد او و دولتش این شائبه را در فضای سیاسی کشور آفرید که مصلحت سنجی‌ها پیشاپیش دولت دهم را وامدار خود کرده است. برخی بر این باورند که حمایت جمعیت رهپویان به دبیرکلی علیرضا زاکانی در ازای حذف اسفندیار رحیم مشایی از جمع معاونان رئیس جمهور است. چه آن‌که او تاکنون چندین بار از لزوم کنار گذاشتن وی از بدنه کابینه تاکید و ابراز امیدواری کرده است که در دومین دولت احمدی‌نژاد دیگر شاهد حضور وی نباشد.
فارغ از این مسائل در تبیین خط‌کشی‌های جدید انتخاباتی باید گفت که محمود احمدی‌نژاد در موقعیت ویژه‌ای به نسبت ۳ رقیب خود قرار دارد. اگر چه ۳ نامزد جدید در انتخابات ریاست جمهوری آتی با سبد سبد وعده‌های انتخاباتی‌ای به عرصه آمده‌اند که پس از پیروزی در انتخابات در محک آزمون راستی آزمایی افکار عمومی ‌قرار می‌گیرند؛ اما محمود احمدی‌نژاد در وضعیتی متفاوت از آنها قرار دارد و از هم‌اکنون در معرض این آزمون است. او باید به مردم پاسخ دهد که شعارهای انتخاباتی‌اش را در سال ۸۴ چقدر محقق کرده است.
یکی از پر سروصداترین شعار انتخاباتی او آوردن نفت سر سفره‌های مردم در مقابل شعار پرداخت ماهانه۵۰ هزارتومان یارانه کروبی ‌بود. او پس از انتخاب به سمت ریاست جمهوری، در کنفرانس مطبوعاتی خویش زمانی که در برابر سوال خبرنگاران درباره چگونگی یا چرایی توزیع نشدن پول نفت در بین مردم، باوجود مانور بسیار بر سر این موضوع در وعده‌های انتخاباتی قرار گرفت، به صراحت گفت که چنین وعده‌ای مربوط به او نبوده و روزنامه‌ها چنین سخنی را به وی نسبت داده‌اند.
احمدی‌نژاد در پیام آغاز سال جاری به‌عنوان سال پایانی دولت نهم، وعده اجرای طرح‌های بزرگ اقتصادی همچون هدفمندکردن یارانه‌ها و طرح تحول اقتصادی را داد. به نظر می‌رسد همزمان با پایان عمر دولت نهم و نزدیکی به ماراتن انتخابات ریاست جمهوری، وعده‌های رئیس‌جمهور هم آهنگ تندتری پیدا کرده است. او در قالب وعده‌های دولتی در سفرهای استانی عملا تبلیغات انتخاباتی خود را شروع کرد و طی هفته‌های اخیر در جمع اقشار و اصناف مختلف از تصمیمات بزرگ دولت خبر داد.
یکی دیگر از وعده‌های محقق نشده رئیس دولت نهم، شناسایی مفسدان اقتصادی و اعلام اسامی‌ آنهاست. او که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری نهم گفته بود «مشکل ما گروهی از مدیران هستند که کشور را مال خود و میراث خود می‌دانند»، «امتیازات ویژه‌ای در اختیار عده خاصی قرار دارد و میلیاردها ریال خرج دکورها و چیزهای بی‌حاصل می‌شود» و «سیستم مالی کشور مردم را به سمت دلالی سوق می‌دهد»؛ تنها چیزی که احمدی‌نژاد گفت این بود که فهرستی از مفسدان اقتصادی را در جیب خود دارد، اما کسانی اجازه افشای آن را نمی‌دهند.
برخلا‌ف برخی نامزدهای دیگر احمدی‌نژاد کمتر به سمت دادن وعده های جدید رفته است و لذا باید تداوم برنامه‌های قبلی او را ملا‌ک بررسی قرار داد.

عصمت بورونی

منبع : روزنامه جام‌جم