آندوسکوپی دیگر ترسناک نیست

پیشرفت‌های اخیری که در روش‌های آندوسکوپی دستگاه گوارش دیده می‌شود، توانایی‌های تشخیصی و درمانی متخصصان گوارش را بالا برده است. از سویی، کاملا مشخص است که تحمل کافی بیمار برای انجام موفقیت‌آمیز یک آزمون ایمن و همکاری وی برای پیگیری بعدی بیماری و درمان کامل و با نتیجه مناسب، لازم است. به همین دلیل آندوسکوپیست‌ها انواع داروهای سداتیو و آنالژزیک را برای انجام بهتر آزمون و راحتی بیشتر بیمار در حین انجام آندوسکوپی امتحان می‌کنند...
امروزه بیشترین توجه روی انتخاب رژیم دارویی مناسب برای آرام‌سازی بیمار و پایش کافی آنها در طی انجام آزمون است. به تازگی فعالیت‌هایی برای تعیین اینکه کدام بیماران و چه روش‌هایی به آرام‌سازی عمقیق‌تر نیاز دارند تا شرایط ایده‌آلی از درمان به دست آید، انجام می‌شود. در نهایت، ساخت وسایل تشخیصی خاصی که بیشتر از سوی بیمار پذیرفته شود و از سویی، هزینه و خطر آرام‌سازی بیمار را هم کم کند نیز مورد توجه قرار گرفته است.
● دلایل منطقی
آندوسکوپی بدون نیاز به سداتیو بیمار، به دلایل مختلفی مزایای قابل بحثی دارد. اول اینکه، به طور معنی‌داری خطر هیپوکسمی و تضعیف سیستم تنفسی را در بیمار کم می‌کند. دوم، طول مدت انجام آزمون و دوره نقاهت و به دنبال آن، هزینه‌های اضافه وارد آمده بر بیمار و سیستم‌های درمانی را کاهش می‌دهد. سوم اینکه این دستگاه‌ها به بیمار امکان می‌دهد تا بدون تاخیر به سر کار خود باز گردد که به این ترتیب، هزینه‌های غیرمستقیم آندوسکوپی نیز کم می‌شوند. گذشته از آن، مطالعات چندی حاکی از پیامدهای مناسب و رضایت‌بخش این آزمون‌ها هستند، مانند انجام موفقیت‌آمیز و کامل انواع آندوسکوپی، رضایت بیمار و موافقت آنها برای انجام مجدد آندوسکوپی‌های بدون نیاز به داروهای سداتیو، در آینده (اگر لازم باشد). در بسیاری از کشورها، آندوسکوپی‌ فوقانی (و البته کمتر، کولونوسکوپی) اغلب بدون تزریق داروهای سداتیو انجام می‌شوند. در مقابل، آندوسکوپی بدون سداتیو در‌‌ آمریکا زیاد مورد پذیرش و قبول بیماران نیست.
● آندوسکوپی فوقانی
گزارش‌های چندی از تحمل خوب بیمار با آندوسکوپی فوقانی بدون سداتیو که از وسایل استاندارد با قطر بیش از ۷ میلی‌متر استفاده شده، منتشر شده است. هر چند برخی عقیده دارند اگر بیماران با این روش راضی باشند، پس حتما رضایت آنها پس از گرفتن آرام‌سازی نیز بیشتر خواهد بود. استناد آنها به کارآزمایی‌های بالینی متعددی است که انجام شده که میزان رضایتمندی بیماران پس از آرام‌سازی، بیشتر بوده است. به نظر می‌رسد در نهایت این تشخیص ما باشد که آندوسکوپی بدون سداتیو را برای بیمارانی انتخاب کنیم که به صورت برنامه‌ریزی شده تحت آندوسکوپی فوقانی تشخیصی قرار می‌گیرند و نسبت به نحوه انجام آزمون‌ نیز نگرانی خاصی ندارند. همچنین افرادی که مایل‌اند سریع‌تر به کار خود بازگردند یا بیمارانی‌ که از داروهای سداتیو واهمه دارند و یا در معرض خطر بالای عوارض قلبی عروقی داروهای سداتیو هستند، از این روش‌ها بیشتر سود می‌برند و آن را به خوبی نیز تحمل می‌کنند.
مهم‌ترین مانع در استفاده گسترده‌ از آندوسکوپی‌های بدون سداتیو، پذیرش پایین بیمار است و دلیل اصلی آن هم، پیش‌داوری‌های قبل از آندوسکوپی و ترس از ناراحتی و تحریک رفلکس gag است. تا زمانی که این عقاید باقی باشند یا تا استاندارد شدن روش‌های آندوسکوپی بدون سداتیو، مشوقی برای بیماران وجود ندارد تا روش‌های جدید را بپذیرند.
● آندوسکوپ‌های فوق باریک
آندوسکوپ‌های فوق باریک می‌توانند تحمل بیماران را در انجام آندوسکوپی‌ فوقانی بدون سداتیو بالا ببرند. محدوده قطر این وسایل از ۱/۳ تا ۶ میلی‌متر است که به آن اجازه می‌دهد از راه بینی یا داخل دهان عبور کند. با این وسایل می‌توان تمامی اقدامات تشخیصی را که وسایل کنونی انجام می‌دهند، به کار بست و حتی می‌توان فورسپس‌های بیوپسی اطفال را برای گرفتن نمونه بافتی از داخل آنها عبور داد. اندازه کوچک اسکوپ‌ها در شرایط ویژه بسیار کمک‌کننده هستند، مانند تنگی‌های سخت مری. مطالعات مختلف رضایت بیشتر بیماران را برای انجام آندوسکوپی با این سری وسایل نسبت به آنچه در روتین انجام می‌شود، نشان می‌دهند. به هر حال باید پذیرفت که به دلیل اندازه کوچک این وسایل نسبت به آندوسکوپ‌های استاندارد، تا حدودی حساسیت کمتری در تشخیص ضایعات، دارند، هر چند از نظر اختصاصیت در یک ردیف قرار می‌گیرند. شاید راه دهانی، قابل انجام‌تر باشد و نسبت به گذراندن از راه بینی، بهتر تحمل شود.
● کولونوسکوپی
مطالعات مختلف، تحمل خوب بیماران را در انجام کولونوسکوپی‌، حتی بدون سداتیو یا همراه با سداتیو (اگر در حین انجام آزمون احتیاج شود) نشان داده‌اند. البته مطالعات بیشتر برای تعیین بیمارانی که گزینه مناسب‌تری برای انجام کولونوسکوپی بدون سداتیو با با سداتیو (البته هر زمان که لازم شد) هستند، باید انجام شود، ولی شاید موارد زیر از این روش سود بیشتری ببرند:
۱) بیماران مسن‌تر،
۲) بیمارانی که استرس عصبی ندارند،
۳) مردان
۴) نبود سابقه درد شکمی. اطلاعات به‌دست آمده می‌گویند که ارزیابی‌های قبل از انجام آزمون از نظر سطح اضطراب بیمار و خصوصیات دموگرافیک وی، به آندوسکوپیست برای انتخاب مناسب‌تر بیماران کمک می‌کند. همچنین آموزش بیمار، احساس راحتی وی را در حین انجام آزمون بیشتر می‌کند که راهی است برای انجام آزمون بدون سداتیو.
● دلایل اقتصادی
پذیرش بیشتر آندوسکوپی‌های بدون نیاز به سداتیو، تاثیر قابل توجهی روی هزینه و کارآیی واحدهای شلوغ آندوسکوپی دارد. هزینه‌های داروها، به خودی، قسمت کوچکی از هزینه‌های استفاده از سداتیو را تشکیل می‌دهند.
کاهش بسیار در هزینه های کلی با انجام آندوسکوپی بدون سداتیو، می‌تواند پایه راهنماهای بالینی را دگرگون کند. به عنوان مثال، در راهکارهای کنونی عنوان شده برای تعیین اینکه بهترین زمان برای پیشنهاد انجام آندوسکوپی فوقانی به یک بیمار مبتلا به دیس‌پپسی، چه موقعی است، به هزینه آن بستگی دارد. همچنین در تعیین هزینه – اثربخشی غربالگری بدخیمی‌های کولورکتال با استفاده از کولونوسکوپی، به خصوص اگر نسبت به دیگر روش‌های تشخیصی سنجیده شود، به طور ویژه به هزینه‌ آن، همراه با استفاده از داروهای سداتیو (البته به مجرد نیاز به آنها در حین انجام آزمون) بستگی دارد که اگر هزینه کمتر باشد، حتما مقبولیت بیشتری پیدا خواهند کرد.
به هر حال، مادامی که آندوسکوپی‌های بدون سداتیو کارایی را بیشتر کنند و غربالگری‌های انجام شده با آندوسکوپ را قابل دسترس‌تر سازند، تاثیرات آنها روی تحمل بیمار نسبت به انجام این غربالگری‌ها و روش‌های پیگیری، نامشخص هستند.

منبع: Up To Date, ۱۷.۱
دکتر شادی کلاهدوزان

منبع : هفته نامه سپید