تاثیر رژیم غذایی بر سنگ صفرا

درد سنگ‌های صفراوی از آن دردهایی است که می‌گویند خدا نصیب هیچ بنی بشری نکند! این درد از بالای سمت راست بدن شروع می‌شود و تا زیر سینه ادامه می‌یابد؛ درد طاقت‌فرسایی که بین چند دقیقه تا چند ساعت ممکن است طول بکشد و نفس آدم را ببرد! اگر شما هم این درد را کشیده‌اید یا دلتان نمی‌خواهد هیچ‌وقت به آن مبتلا شوید، این گزارش را بخوانید تا بدانید با چه‌جور رژیم غذایی می‌شود از پیدایش سنگ کیسه صفرا پیشگیری کرد یا درد آن را تخفیف داد...
اصلا سنگ کیسه صفرا چه جور بیماری است و چه طور به وجود می‌آید؟ این طور که دکتر سید ضیاءالدین مظهری، متخصص تغذیه و رژیم درمانی می‌گوید، علت درد چیزی نیست جز به حرکت درآمدن ذره‌های ریز شن‌مانندی که همین طوری به صورت طبیعی داخل کیسه صفرا جا خوش کرده‌اند و شاید ماه‌ها و سال‌ها هیچ دردسری هم به وجود نیاورند ولی ناگهان، به دلایل نامعلومی به هم فشرده و منقبض می‌شوند و نهایتاً شروع به حرکت می‌کنند.
این سنگ ریزه‌ها راه خروج صفرا را مسدود کرده و تا وقتی که سنگ ریزه به حرکت درآید و به بیرون کیسه صفرا رانده شود، این درد ادامه دارد. گاهی حتی کیسه صفرا عفونی می‌شود و باید با جراحی سنگ را خارج کرد یا حتی بعضی وقت‌ها پزشک مجبور می‌شود تمام کیسه صفرا را بیرون بیاورد. تازه این سنگ‌ها که اول خیلی ریزند، به مرور درشت‌تر می‌شوند و کم‌کم دردشان امان آدم را می‌گیرد.
● شیوع در خانم‌های چاق
اما اصلا چرا سنگ کیسه صفرا به وجود می‌آید و آیا می‌شود از بروز آن پیشگیری کرد؟ یک بخش قضیه، ارثی و ژنتیکی است و کاری‌اش نمی‌شود کرد. در ضمن، خانم‌ها بیشتر از آقایان دچار این بیماری می‌شوند. افراد سالمند هم در معرض خطر بیشتری قرار دارند اما یک سری عوامل قابل تغییر هم هستند مانند سبک زندگی و کیفیت تغذیه.
مثلا جالب است بدانید که چاقی یکی از عوامل تشدیدکننده سنگ کیسه صفراست. حذف یکی از وعده‌های غذایی به خصوص صبحانه و طولانی شدن فواصل بین آنها که با گرسنگی‌های مکرر و مداوم همراه‌اند، احتمال تشکیل سنگ صفرا را زیادتر می‌کنند. از طرف دیگر، پرخوری و زیاده روی در مصرف غذاهای پرکالری که باعث اضافه وزن و چاقی می‌شوند هم می‌تواند از علت‌های دیگر این بیماری باشد. دکتر مظهری می‌گوید: «اضافه وزن حتی در حد ۵ یا ۶ کیلوگرم در خانم‌ها خطر سنگ کیسه صفرا را تا دو برابر افزایش می‌دهد، چه برسد به خانم‌هایی که دچار چاقی درجه ۲ یا ۳ هستند که احتمال بروز سنگ کیسه صفرا در بین ایشان ۶ برابر می‌شود.»
● عاقبت رژیم نامتعادل
به غیر از اضافه وزن، کسانی که گرایش به مصرف چربی یا غذاهای سرخ شده با کلسترول بالا دارند نیز مستعد این بیماری هستند. دکتر مظهری به آنها که با وجود داشتن تری‌گلیسیرید بالا، هنوز هم ولع زیادی به خوردن شیرینی، شکلات، مربا و آب‌میوه‌های شیرین دارند، هشدار می‌دهد که این عادت بدشان را قبل از اینکه در دام سنگ صفرا بیفتند، ترک کنند.
در آن طرف طیف هم کسانی قرار دارند که سعی می‌کنند رژیم‌های غیرمتعادل لاغری بگیرند: «افراد چاقی که می‌خواهند با رژیم‌های کم‌کالری یکنواخت همراه با افزایش ناگهانی فعالیت‌های بدنی یا انجام ورزش‌های سنگین وزن‌شان را به صورت برق آسایی پایین بیاورند، در معرض خطر قرار دارند. رژیم‌های کم‌کالری و فاقد چربی باعث عدم تحرک کیسه صفرا و راکد ماندن محتویات آن به مدت طولانی شده و در نتیجه، تولید سنگ حتمی خواهد بود.»
یک عده هم هستند که دکتر مظهری به آنها می‌گوید رژیم‌گیرنده‌های حرفه‌ای. این افراد به خاطر رژیم گرفتن‌های منقطع، وزن‌شان مثل یویو بالا و پایین می‌رود. آنها هم جزو گروه‌های در معرض خطرند.
طرفدارهای پر و پا قرص قهوه هم یکی دیگر از گروه‌های مستعد ابتلا به کولیت صفرا هستند. به گفته دکتر مظهری قهوه ،چه با شکر و خامه و چه بدون هر دوی آنها، کیسه صفرا را تحریک می‌کند تا سنگ بسازد.
● سبزی بخور، آب بنوش
حتما تا حالا این سوال برایتان پیش آمده که چه کار می‌شود کرد تا به این بیماری پر دردسر مبتلا نشویم؟ دکتر مظهری یک سری دستورالعمل‌های تغذیه‌ای برای این موضوع دارد: «اولین کار استفاده به‌جا و متناسب از گروه سبزیجات است، چه به صورت خام در قالب انواع سالادهای ساده، چه به صورت مرکب و ترکیبی با غذاهای آب پز و بخارپز مثل آش، سوپ، خورش و بورانی‌ها. در ضمن، اگر چند قاشق مرباخوری روغن زیتون در تهیه غذاها و سس سالادتان استفاده کنید به شرط آنکه مازاد بر نیاز روزانه‌تان نباشد، به تحریک کیسه صفرا برای بیرون راندن مایع درون آن به داخل روده کمک می‌کنید و در این صورت با تخلیه مداوم و مرتب کیسه صفرا از انباشته و متراکم شدن مایع صفرا و کلسترول و کریستالیزه شدن آن جلوگیری می‌شود.»
اگر هم مشتری پروپا قرص گوشت‌های قرمز هستید، بهتر است این گوشت‌ها را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید یا به حداقل برسانید. همین طور بهتر است چربی‌های حیوانی یا روغن‌های گیاهی اشباع شده را کم کرده یا آنها را با روغن زیتون و روغن کنجد و هسته انگور جایگزین کنید.
دکتر مظهری، مصرف غذاهای تلفیقی از حبوبات، غلات و سبزیجات مختلف را به جای گوشت‌ها و چربی‌ها توصیه می‌کند. او می‌گوید: «تا جایی که امکانات هر فردی اجازه می‌دهد، بهتر است مقدار و دفعات استفاده از غذاهای آماده و فست فودها را کاهش دهد چرا که سرشار از چربی‌ و انرژی‌ بوده و مواد مغذی مورد نیاز بدن در آنها بسیار ناچیز است. همچنین افرادی که دارای اضافه وزن هستند، حتما باید اقدام به کاهش وزن کنند اما با رِژیم‌های متعادل و کاهش هفتگی بین ۲۵۰ تا ۷۵۰ گرم. اگر احساس می‌کنید توانایی حفظ وزن کاهش داده شده را به مدت طولانی ندارید و دوباره دچار افزایش وزن و سندرم یویوافکت می‌شوید، بهتر است همین وزن فعلی‌تان را حفظ کنید چون عوارض یویوافکت خیلی بیشتر سلامت کیسه صفرای شما را تهدید خواهد کرد.»
دکتر مظهری در آخر به همه افراد توصیه می‌کند بدون آنکه منتظر احساس تشنگی باشند روزانه چند لیوان آب خالص با دمای ۵ تا ۶ درجه در فاصله وعده‌های غذایی یا قبل از خوابیدن و یا در حالت ناشتا بنوشند تا احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا به حداقل ممکن برسد.

سارا هاشمی‌نیک

منبع : روزنامه سلامت