بیماری برگشت محتویات معده به مری (سوزش سر دل یا ترش کردن)

بیماری برگشت محتویات معده به مری (Gastro Esophageal Reflux Disease) حالتی است كه در آن محتویات معده به داخل مری بر می گردد و سبب آسیب دیدن مخاط مری می شود.در حالت طبیعی بین مری و معده اسفنکتری وجود دارد كه اجازه ورود مواد غذایی و آب از مری به داخل معده را می دهد ولی از بازگشت این مواد به داخل مری جلوگیری می كند. مواد غذایی بازگشته از معده كه آغشته به اسید معده می باشند می توانند مخاط مری را آسیب رسانده و در صورت عدم درمان ممكن است عوارض متعددی به وجود آورد.
● شیوع بیماری برگشت از معده به مری
حدود چهل درصد مردم جامعه، حداقل هر ماه یك مرتبه ترش می كنند و سوزش پشت جناغ سینه پیدا می كنند. در كشورهای غربی ۷ تا ۱۰ در صد مردم این بیماری را به طور متوسط یا شدید دارند. تعداد زیادی از افراد جامعه بیماری آنها خفیف است و ممكن است به پزشك هم مراجعه نكنند. این بیماری چند برابر شایعتر از زخم معده است. بیماری برگشت معده به مری در سنین بالاتر از ۴۰ شایعتر است ولی زنان باردار بیشتر از بقیه افراد به این بیماری مبتلا می شوند.
● چه كسانی برگشت از معده به مری دارند؟
همه شیرخواران دچار برگشت محتویات معده به مری می باشند ولی با بزرگتر شدن شیرخوار بتدریج این حالت از بین می رود، به طوری كه افراد بزرگسال در حالت طبیعی برگشت از معده به مری ندارند یا بندرت دارند. افراد چاق و زنان حامله بیشتر از بقیه افراد در معرض این بیماری می باشند. كسانی كه شبها غذای چرب (مثلا پیتزا) می خورند و پس از مدت زمان كوتاهی با معده پر به رختخواب رفته و می خوابند در معرض این بیماری می باشند. افراد سیگاری و افرادی كه چای پر رنگ یا قهوه می خورند و یا افرادی كه مشروبات الكلی می نوشند نیز در معرض این بیماری می باشند. بستن كمربند سفت و پوشیدن گن نیز سبب برگشت مواد از مری به معده می شود.
● علت بیماری برگشت از معده به مری چیست؟
در بعضی از افراد اسفنکتر بین مری و معده شل شده و خوب عمل نمی كند. در چنین افرادی مخصوصا در حالت خوابیده كه شخص در حالت افقی قرار می گیرد، امكان برگشت محتویات معده به داخل مری وجود دارد.در گروه دیگری از بیماران اسفنکتر بین مری و معده خوب عمل می كند ولی گاهی بدون دلیل و بطور موقت شل شده و اجازه بازگشت محتویات معده را می دهد.در گروه سوم از بیماران اسفنکتر بین مری و معده سالم است ولی اختلاف فشار دو طرف آن زیادتر از معمول است. افراد چاق، زنان باردار و كسانی كه كمر بند صفت می بندند خانمهایی كه گن می پوشند در این گروه قرار می گیرند.برگشت غذا از معده به مری مخصوصا در هنگام زور زدن و یا دولا شدن برای بستن بند كفش یا بلند كردن چمدان سنگین بخصوص بعد از یك وعده غذای سنگین رخ می دهد و بیمار ممكن است آنرا به صورت ترش كردن (برگشت مواد به داخل دهان و سپس بلع كردن آن) و یا سوزش پشت جناغ (سوزش سر دل) احساس كند.
● علائم بیماری برگشت از معده به مری
علائم این بیماری عبارتند از ترش كردن و سوزش پشت جناغ سینه، سوزش قسمت بالای شكم كه حدود یك ساعت بعد از غذا خوردن شدیدتر می شود و با جویدن قرص آنتی اسید موقتا بهبودی می یابد از علائم دیگر این بیماری پر آب شدن ناگهانی دهان، صاف كردن صدا و یا هنگام بیدار شدن از خواب است. سرفه شبانه و بیدار شدن از خواب بعلت برگشت مواد ترش به داخل دهان و گاهی گوش درد و یا احساس یك لقمه در گلو در طول روز از علائم این بیماری است. بعضی از افراد ممكن است علائم چندانی نداشته باشند.
● عوارض بیماری برگشت از معده به مری
▪ عوارض تنفسی شامل حملات تنگی نفس و خس خس سینه شبیه به آسم، عفونت های تنفسی و سرفه مزمن
▪ زخم شدن مری (۵ در صد موارد)
▪ تنگ شدن مری در ۴ تا ۲۰ درصد موارد كه بصورت اشكال در بلع غذای جامد تظاهر می كند.
▪ مستعد شدن مری برای ایجاد سرطان چنانچه سالها بیماری ادامه یابد و معالجه صحیح صورت نگیرد مخاط مری تغییراتی پیدا می كند و مستعد تبدیل به سرطان از نوع آدنوكارسینوما می شود.
● پزشك چگونه بیماری برگشت از مری به معده را تشخیص می دهد؟
پزشك ابتدا با گرفتن شرح حال از بیمار و سپس با انجام اندوسكوپی و دیدن مخاط انتهای مری و نمونه برداری از آن به وجود بیماری و شدت آن پی می برد. با اندازه گیری pH قسمت انتهای مری كه بوسیله دستگاه مخصوص انجام می گیرد برگشت محتویات معده به مری را می توان ثابت كرد. گرفتن عكس با اشعه x از مری و معده ممكن است عوارض بوجود آمده را نشان دهد.
● درمان بیماری برگشت از معده به مری:
درمان شامل دو قسمت است.
۱) درمان غیر دارویی كه در حقیقت تغییر شیوه زندگی است و شامل:
▪ رژیم گرفتن و به وزن مطلوب رسیدن فرد چاق است.
▪ پر خوری نكردن و ترك سیگار.
▪ پرهیز از خوردن مواد غذایی چون: غذای چرب، چای پررنگ، قهوه، مشروبات الكلی، پرتغال و آب پرتغال، آب گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی، ترشی جات، فلفل، سیر، پیاز خام، نعناع و عرق نعناع و بالاخره هر غذایی كه بیمار را ناراحت می كند.
▪ باز كردن كمربند، نپوشیدن گن یا كلیه بند و شال و غیره
▪ دراز نكشیدن پس از فاصله پس از صرف غذا (تا ۳ ساعت پس از صرف غذا دراز نكشد.)
▪ جویدن آدامس
▪ خوابیدن روی سطح شیبدار. بطوریكه پایه تخت در قسمت سر حدود ۲۰ سانتیمتر بالاتر از پای تخت باشد. بدیهی است استفاده از متكای بلند فایده ای ندارد بلكه آرتروز گردن را تشدید می كند و هرگز توصیه نمی شود.
۲) درمان دارویی:
پزشك معالج اسید معده را با داروهایی نظیر رانیتیدین یا امپرازول مهار می كند و ممكن است از داروهایی كه تخلیه معده به داخل روده را تسریع می كند هم استفاده كند ( مانند سیزاپراید یا متوكلوپراماید)به طور کلی دوره درمان این بیماری ۴ تا ۶ ماه است و ممكن است بیش از یك سال هم طول بكشد. عود این بیماری پس از بهبودی كامل نیز بسیار زیاد است.
● مشكلات درمان بیماری برگشت از مری به معده
مشكلات عمده درمان عود بیماری است و اكثرا عود به علت عدم رعایت توصیه های انجام شده غیر دارویی بیمار است. تغییر شیوه زندگی و تغییر عادتهای یك فرد بسیار مشكل است. ترك سیگار خود، هفت خوان است. كم كردن وزن در یك فرد چاق، هفت خوان دیگری است كه پیش روی بیمار است. عادت كردن بیمار با وضع جدید غذا خوردن، و حالت جدید خوابیدن كار ساده ای نیست. به طور كلی، بیمارانی موفقند كه بتوانند هر چه سریعتر خود را با این توصیه ها وفق دهند و دستورات دارویی را بطور دقیق رعایت كنند و چشم امید به رحمت الهی داشته باشند.

منبع : اطلاعات پزشکی رسانیک