عبدالرزاق بیگ مفتون دنبلی آذربایجانی

جنسیت: مرد
نام پدر: نجف‌‌قلی‌خان
تخلص: مفتون
تولد و وفات: (۱۱۷۶ -۱۲۴۳) قمری
محل تولد: ایران - آذربایجان‌غربی ‌ - خوی
شهرت علمی و فرهنگی: ادیب ، مورخ ، عالم ، مفسر و نویسنده ، عارف و شاعر
هنگامی که کریم‌خان زند برای اطمینان خاطر از جانب امراء آذربایجان اولاد آنان را گروگان گرفت ، پدر مفتون ، او را به جای برادرش ، در ده سالگی به شیراز فرستاد ، وی چهارده سال در شیراز بود و در این مدت به تحصیل علم و معرفت و کسب فضل و دانش پرداخت. بعد از وفت کریم‌خان و تسخیر شیراز به دست علیمردان‌خان زند ، گروگان‌‌ها از آنجا به اصفهان برده شدند و پس از فوت علی‌‌مردان‌خان ، در ۱۱۹۹ق ، آقا محمدخان ، آنان را آزاد نمود و اجازه داد تا به آذربایجان بازگردند. وی به نظم و نثر فارسی و عربی مسلط بود و به هر دو زبان شعر می‌گفت. در انواع شعر نیز به قصیدهٔ مثنوی بیشتر تمایل داشت. او در ۱۲۴۱ق به زیارت عتبات عالیات و بیت‌الله‌الحرام رفت و پس از بازگشت در تبریز درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. از آثارش: "مآثر خاقانی" ، در تاریخ قاجاریه؛ "مآثر سلطانیه" یا "مآثر سلطانی" ، مبنی بر مآثر سلطنت فتحعلی‌شاه ، از زمان جلوس تا ۱۲۴۱ق؛ "حدائق‌الجنان" ، در سرگذشت خودش در شیراز و شرح حال شعرا و فضلای آن شهر ، همراه شمهای از احوالات کریم‌خان زند؛ گنگارستان دارا" ، در شرح حال شعرای دورهٔ فتحعلی شاه؛ "تجربهٔ الاحرار و تسلیهٔ الابرار" ، در شرح حال عده‌ای از علماء و معاریف و شعراء معاصر خود؛ شرح "مشاعر" ملاصدرا؛ ترجمهٔ "عبرت‌نامه" (بصیرت نامه) از ترکی به فارسی؛ "حقایق‌الانوار" ، در شرح حال شعراء عرب و عجم ، به فارسی؛ "حدائق‌الادبا" ، شامل منشآت و مطارحات شعرای عرب و عجم ، به فارسی؛ "حدائق الادبا شامل منشآت و مطارحات شعرای عرب و عجم ، به فارسی؛ مثنوی "نازو نیار"؛ مثنوی "همایون‌نامه" در احوال مختار ثقفی ، مثنوی دیگری در بحر رمل؛ "ریاض الجنهٔ" ، در تاریخ سلسلهٔ دنابله؛ "روضهٔ الآداب و جنهٔ‌الالباب" ، در شرح حال شعراء عرب ، به عربی؛ "دیوان" شعر. گویند مفتون در تألیف تاریخ "زینهٔ التاریخ" با میرزا رضی ، متخلص به بنده ، مشارکت داشته است.

منبع : مطالب ارسالی