ابوعبدالله محمدبن یحیی بن عبدالله ذهلی نیشابوری

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۱۷۲ -۲۵۸) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: حافظ و محدث
معروف به امام اهل حدیث خراسان و عالم اهل مشرق و ملقب به شیخ‌الاسلام. چون حدیث زهری را جمع‌اوری و تنقیح کرد به زهری یا دهلی مشهور شد و علی بن مدینی او را وارث زهری خطاب می‌کرد. در نیشابور از حفص بن عبدالله و حفص بن عبدالرحمان و همطبقه او ، و در اصفهان از عبدالرحمان بن مهدی حدیث نوشت و در کوفه و بصره و بغداد و مکه و مدینه و مصر و شام و جزیره از عالمان و محدثان بسیاری حدیثها آموخت تا اینکه به ریاست علمی نیشابور رسید و رفعت مقامش در نیشابور همچون جلالت احمد حنبل در بغداد و مالک در مدینه بود. خلق بسیاری از وی نقل حدیث کرده‌اند که پیشگامان حدیث همچون سعید بن ابی مریم ، ابوجعفر نفیلی و عبدالله بن صالح و محمد ین اسماعیل بخاری و سعید بن منصور ، صاحب "السنن" ، و ابوزرعه و ابوحاتم و ابوعیسی ترمذی و ابن ماجه و نسائی در "سنن" خود و ابن خزیمه و محمد بن عبدالرحمان دغولی و ابوبکر زیاد نیشابوری از این دسته‌اند. زنجویه گوید که از مشایخ خود شنیده: حدیثی که مورد تأیید محمد بن یحیی نیست قابل اعتنا نمی‌باشد. ابوحاتم رازی و ابن خزیمه او را امام اهل زمانه خوانده‌اند. ابن ابی داوود وی را امیرالمؤمنین در حدیث میداند. ذهلی به سنت تمسک داشت و لذا گفتار بخاری در مسألهٔ خلق قران را ناپسند دانست و بر او نبخشید و او را از نیشابور راند و بخاری از روی کدورت در سی و چهار حدیثی که از وی نقل کرده ، اسم وی را پنهان کرده است. از آثار وی: "الزهریات" ، در دو مجلد.

منبع : مطالب ارسالی