ملا جلال‌الدین محمدبن سعدالدین اسعد صدیقی دوانی

جنسیت: مرد
تخلص: جلال و دوانی و فانی
تولد و وفات: (۸۳۰ -ح ۹۰۸ /۹۱۸) قمری
محل تولد: ایران - فارس - شیراز - دوان ازقرای کازرون
شهرت علمی و فرهنگی: حکیم ، فیلسوف ، فقیه ، متکلم ، مفسر ، قاضی ، شاعر
معروف به علامهٔ دوانی و مشهور به محقق دوانی. نسبتش به محمد بن ابی‌بکر می‌رسد. در دوان از قرای کازرون متولد شد. ابتدا نزد پدر دانش آموخت و سپس برای تکمیل معلومات خود به شیراز رفت و در خدمت ملامحی‌الدین انصاری (از اولاد سعد بن عباده صحابی) درآمد. دوانی مسافرتهایی به شیراز ، گیلان ، کاشان ، تبریز ، عراق و مدینه و مکه داشت. در شیراز اقامت گزید و سالها در مدرسهٔ بیگم به تدریس مشغول بود. بین او و امیر صدرالدین دشتکی شیرازی مناظرات و مباحثات حضوری و غیابی بسیار ، در زمینهٔ حکمت و کلام ، جریان داشتو شاگردان وی بیشتر از شاگردان صدرالدین دشتکی بودند. در دوران آق‌قویونلوها منصب قاضی‌القضاتی فارس را به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عهده داشت. علامهٔ دوانی در همهٔ علوم زمان خود تبحر داشت و شعر فارسی را نیز به خوبی می‌سرود. وی ابتدا شافعی مذهب بود و بعد مذهب شیعه را برگزیده و سپس رساله‌ای به نام "نورالهدایهٔ" نگاشت که بر تشیع او تصریح دارد ، و نیز حاشیهٔ او بر "تجرید" در جواب میرصدرالدین شیرازی در تفضیل ابوبکر بر علی (ع) ، مؤید تشیع اوست. او در این رابطه اشعاری نیز سروده است. دوانی صاحب بیش از صد تألیف به زبان عربی و فارسی در علوم مختلف دارد که برخی از آنها عبارت اند از: "انموذج‌العلوم" ، محتوی مسایلی از هر علم؛ "اثبات‌الواجب القدیم"؛ "اثبات الواجب الجدید"؛ رساله در "افعال العباد"؛ شرح بر متن "تهذیب‌المنطق" تفتازانی؛ شرح بر "العقائد العضدیه"؛ حاشیه قدیمه و جدیده و اجد بر "شرح‌التجرید" فاضل قوشچی یا "طبقات الجلالیهٔ"؛ "لوامع‌الاشراق فی مکارم‌الاخلاق" یا "الاخلاق جلالی"؛ "التوحید"؛ تعلیقه بر "الانوار لعمل الابرار" اردبیلی ، در فقه شافعی؛ "الجبر و الاختیار" یا "خلق‌الاعمال"؛ "التصوف و العرفان"؛ "تحفهٔ روحانی"؛ تفسیر چندین آیه و سورۀ قرآن از جمله سورۀ "اخلاص" و "کافرون".

منبع : مطالب ارسالی