ناصرالدین ابوالحسن امیر خسرو دهلوی

جنسیت: مرد
نام پدر: امیر سیف‌الدین محمود
تولد و وفات: (۶۵۱ -۷۲۵) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عارف و شاعر و موسیقیدان
از امراء قبیلهٔ لاچین از ترکان ختائی ماوراءالنهر ساکن کش بود. پدرش در روزگار حمله و استیلای مغول به هندوستان رفت ، و به خدمت
شمس‌الدین التتمش رسید و در سلک امراء او درآمد و مدتی سمت
امیر‌الامراء یافت. در قصبهٔ پیتالی ساکن شد و با دختر عماد‌الملک ازدواج نمود. در کودکی امیر خسرو به شرف دست‌بوس نظام‌الدین محمد دهلوی معروف به "نظام‌اولیا" از کبار مشایخ چشتیه رفت و از آن پس تا پایان حیات ارادت خود را نسبت به آن پیر حفظ کرد و خود در شمار بزرگان سلسلهٔ عرفای چشتیه درآمد. امیرخسرو در خدمت سلطان‌المشایخ با خواجه‌حسن دهلوی شاعر معروف و ضیاء‌الدین بن رجب برنی مؤلف تاریخ "فیروزشاهی" آشنائی یافت. در همان حال به تعلم علوم ظاهری نیز سرگرم بود ، در بسیاری از علوم متداول زمان آشنا گشت. چون به حد رشد رسید به دربار غیاث‌الدین بلبن راه یافت و بعضی از امراء امور مانند ملک چهجو را مدح گفت. سپس به خدمت پسر بزرگ غیاث‌الدین بلبن آمد. وی بعد از فوت غیاث‌الدین بلبن در ۶۸۶ق ملازم درگاه معز‌الدین کیقباد و سپس مقرب درگاه جلال‌الدین فیروز‌شاه خلجی شد و مانند پدر و برادر خود در زمرهٔ امرا درآمد و عنوان "امیر" گرفت و به "امیر خسرو" اشتهار یافت. در دستگاه سلاطین دهلی یعنی رکن‌الدین ابراهیم ، علاء‌الدین محمد ، شهاب‌الدین عمر ، قطب‌الدین مبارک‌شاه و تغلق‌شاه معزز و محترم بود. در سفر تغلق شاه نظام‌الدین اولیاء در گذشته ترک خدمت گفت و به دهلی رفت و در جوار قبر مرشد خود مقیم شد. هر چه داشت به بینوایان بخشید و بعد از شش ماه درگذشت. و در جوار نظام اولیاء به خاک سپرده شد. امیر از بزرگترین شاعران ایرانی هندوستان بود و به همین جهت به او لقب سعدی هندوستان دادند. وی علاوه بر اطلاعات وسیع از زبان‌های فارسی و عربی و ترکی به زبان هندی آشنائی داشت و در موسیقی ایرانی و هندی نیز ماهر و توانا بود. "دیوان" امیر خسرو شامل انواع شعر مثنوی‌های"پنج‌گنج" "ثمانیهٔ خسرویه" مثنوی هشت‌گانه؛ "اعجاز خسروی" در فن انشاء؛ "خزائن‌الفتوح" ، معروف به "تاریخ علائی".

منبع : مطالب ارسالی