بهاءالدین ، محمد شیخ بهائی

جنسیت: مرد
نام پدر: حسین بن عبدالصمد عاملی
تخلص: بهائی
تولد و وفات: (۹۵۳ -۱۰۳۰ /۱۰۳۱) قمری
محل تولد: بعلبک
شهرت علمی و فرهنگی: عالم ، فقیه ، مفسر ، متکلم ، ریاضیدان ، ادیب ، شاعر امامی
معروف به شیخ‌الاسلام والمسلمین و مجدد دین و رأس قرن یازدهم. در کودکی به همراه پدر در عهد شاه‌طهماسب ، به ایران آمد. وی در محضر پدر خویش ، شیخ حسن ، شاگرد شهید ثانی ، و عبدالله‌بن شهاب‌الدین یزدی و محمدباقر یزدی و ملاعلی مذهّب و ملا افضل و اعتماد‌الدین محمود کچایی به فراگریری علم مشغول شد تا اینکه در تفسیر ، فقه ، اصول ، ادبیلات ، رجال ، حکمت ، کلام ، تاریخ ، طب و ریاضیات و سایر علوم سرآمد شد ، عهده‌دار منصب شیخ‌الاسلامی گشت و امور شرعی یکسره به او محول شد. سپس او از این شغل کناره گرفت و سالیانی به سیاحت پرداخت. به هرات و آران و آذربایجان و تبریز و مصر و شام دمشق و عراق و حلب و فلسطین و بیت‌المقدس و سرندیب و حجاز و مکه و مدینه و دیگر شهرها مسافرت‌هاکرد ، و در اثناءاین سفرها گاه به مباحثات علمی - مدهبی نیز می‌پرداخت. سرانجام به ایران بازگشت و همراه شاه‌عباس پیاده از اصفهان به مشهد رضوی رفت. شیخ بهائی احادیث شیعه را از پدر و میرداماد روایت کرده است ، مقدسی نیز به واسطهٔ دوازده تن محمد محمد نام پس‌در پی از محمد بن اسماعیل بخاری نقل کرده است. شیخ بهایی آنی از تعلیم و تربیت فروگذار نبود و در حوزهٔ درس خویش شاگردانی همچون فاضل جادب ن سعدالله ، ملاحسن‌علی شوشتری؛ ، سیدحسین کرکی ، ملاخلیل قزوینی ، محمدخلیل قاینی ، میرزا رفیع‌الدین نایینی ، شیخ‌زیثن‌الدین بن محمد سبط شهید ثانی ، ابن ابی جامع ، شیخ علی بحرانی ، شیدماجد بحرانی ، ملامحسن فیض کاشانی ، ملاصدرا ، محمدبن حسین ساوجی ، میرزا رفیع‌الدین طباطبائی ، ملاشریف‌الدیت محمد رویدشتی ، شیخ محمود جزایری ، ابن خاتون ، محقق سبزواری ، مجلسی اول ، ملامحمدصالح مازندرانی تربیت کرده است. وی کتابخانهٔ بزرگی گرد آورده است که از جمله چهارهزار کتابی بود که شیخ علی منشأ ، پدر همسرش از شهرهای هند به ایران آورده بود. شیخ بهایی تمام این کتب را بر دانشجویان وقف کرد. شیخ بهائی در اصفهان درگذشت. جنازهٔ‌او به مشهد رضوی منتقل شد و درجوار حرم مطهر دفن کردند. در "ریحانهٔ‌الادب" نود و سه اثر دیگر وی با شرح مختصر ذکر شده است. از آثاروی:‌"حبل المتین فی اِحکام اَحکام‌الدین"؛ "مشرق‌الشمسین و اکسیرالسعادتین"؛ در فقه استدلالی؛ "الاربعین" یا "الاربعون حدیثا"؛ "جامع عباسی" به فارسی ، در فقه؛ "الکشکول"؛ "المخلاهٔ"؛ "زبدهٔ‌الاصول" یا "الزبدهٔ ، در اصول فقه؛ "فوائد‌الصمدیهٔ" ، در نحو؛ "مفتاح‌الفلاح فی عمل الیوم‌و اللیلهٔ"؛ رساله "الهلالیهٔ"؛ "اثبات‌الفلاح الانوار الالهیهٔ"؛ "الاثنی عشریات"؛ "اسرار البلاغهٔ"؛ "تهذیب‌البیان" یا "التهذیب" ، در نحو؛ حاشیهٔ "من لایحضره‌الفقیه"؛ حاشیه "خلاصهٔ‌الاقوال"علامه حلی" ، حاشیه "کشاف" زمخشری؛ حاشیه "تفسیر" بیضاوی؛ "خلاصهٔ‌الاحساب" ، در ریاضیات؛ "تشریح‌الافلاک" ، در علم هیئت؛ "الاسطرلاب"؛ "بحرالحساب"؛ "الوجیزهٔ" ، در درایهٔ ، به نام "درایه‌الحدیث"؛ مثنوی‌های: "نان و پنیر" ، "شیر و شکر" ، "طوطی‌نامه" ، "نان و حلوا" ، یا "سوانح‌الحجاز" ، "الزهرهٔ".

منبع : مطالب ارسالی