سالروز شاه شدن داریوش بزرگ پدر ناسیونالیسم ایرانی (در این روز ۲ اکتبر)

طرز نشستن، لباس داریوش بزرگ ، صندلی و چوبدست او نشانه تمدن عظیم و پیشرفته ایرانیان در ۲۵ قرن پیش است كه جهان را شگفت زده كرده است. باید دید كه چه عواملی ما را به قهقرا برده است و در صدد جبران برآمد
داریوش هخامنشی پسر ویشتاسپ از بزرگان پارس در نخستین روز از جشنهای مهرگان( پس از تطبیق با تقویم میلادی؛ دوم اكتبر) در سال ۵۲۲ پیش از میلاد، شاه ایران شد.
در دوران حكومت ۳۶ ساله داریوش بزرگ، قلمرو ایران از دره سند ( Indus) تا سواحل لیبی در افریقا، و از شمال دریای مرمره ( Thrace در اروپا ) تا كوههای پامیر در آسیا شامل همه خاورمیانه امروز، آسیای میانه، قسمتی از آسیای جنوبی، قفقاز ، مصر و قسمتی از سودان بود كه به استانهای متعدد (ساتراپی) تقسیم شده و مستقیما زیر نظر حكومت مركزی و بر پایه قوانین واحد اداره می شدند و به آن قسمت كه سه طایفه ایرانی در آن سكونت داشته، دارای نیاكان و فرهنگ مشترك بوده و آیین های نوروز را گرامی داشته و یكسان برگزار كرده اند "ایران زمین" گفته اند(مادها از « ری » به سمت غرب و شمالغربی از جمله كردها و آذری ها، پارسها از منطقه ری به جنوب تاجزایر خلیج فارس و از شرق تا آن سوی هندوكش و انتهای بدخشان، و پارتها در شمال شرقی).
مصر ساتراپی ششم ایران بود.
كوروش بنیادگذار كشور ایران بوده است، ولی ناسیونالیسم ایرانی با داریوش بزرگ به دنیا آمده است. كوروش، جهانی فكر می كرد و یك جامعه مشترك المنافع متساوی الحقوق به مركزیت " ایران زمین " به وجود آورده بود و مداخله در امور داخلی اعضای اتحادیه را روا نمی داشت.
داریوش بزرگ در كتیبه هایی كه از او باقی مانده اند با ستایش اهورا مزدا (خدا) كه زمین و آسمان و بشر و شادی ها را آفریده است ، شاهی خود بر این سرزمین پهناور را كه مردان خوب و اسبان خوب (مقصود ارتش خوب) دارد از عنایات او دانسته است و در یكی از كتیبه هایش از اهورا مزدا خواسته است كه " ایران زمین " را از آفت دروغ و بلای خشكسالی در امان دارد.
از كارهای مهم داریوش ایجاد آبراهی میان دریای سرخ و رود نیل بود كه خلیج فارس را به دریای مدیترانه متصل سازد. كار مهم دیگر او دستور ساختن تخت جمشید بود كه شاه نشین ایران زمین باشد ( پایتخت اداری ایران شهر شوش بود) . ایجاد یك سپاه همیشه آماده در مركز كه تا رسیدن سایر واحدهای ارتش از شهرستانها و نقاط دور دست کشور ، بتواند در برابر هر گونه تهاجم ناگهانی ایستادگی كند اقدام مهم دیگر او بود. ضرب سكه زر و سیم، مخصوصا سكه های طلای تقریبا خالص موسوم به دریك ـ داریك ـ در سال ۵۱۵ پبش از میلاد ابتكار مهم داریوش اول بود. تاسیس پستخانه، دادگاه، كودكستان و دبستان ( منحصر به پسران) و وضع قوانین و تعرفه مالیاتی و ایجاد یك نیروی دریایی در خلیج فارس چند نمونه دیگر از كارهای داریوش بزرگ به شمار می آید. آمریكاییان ۲۳ قرن بعد هنگام تاسیس پستخانه دولتی (فدرال) این كشور همان شعار داریوش را بر سر در آن حك كردند كه باد و باران مانع كار چاپارها نخواهد شد. داریوش میان شوش و ساحل مدیترانه نوعی جاده آسفالته كشیده بود كه اخیرا قسمتی از آن به دست آمده است. اقدام نظامی بی سابقه داریوش انتقال ۲۴ هزار سوار و پیاده با كشتی از شرق مدیترانه به ساحل آتن در یونان (۸۰۰ كیلومتر مسافت) بود.
داریوش كه با آتوسا دختر كوروش بزرگ ازدواج كرده بود در سال ۴۸۶ پیش از میلاد درگذشت و پسرش خشایارشا نوه كوروش بر جای او نشست که سیاست پدر را عینا دنبال کرد. داریوش در نقش رستم مدفون شده است.
برخی مورخان شاه شدن داریوش را ۱۶ مهر (هشتم اكتبر)، آخرین روز آیین های مهرگان (روز اصلی مهرگان) نوشته اند. در آن زمان مراسم مهرگان شش روز ادامه داشت. آیین های مهر (جشن های مهرگان) پس از نوروز مهمترین اعیاد ملی ایرانیان بوده است.
از زمان داریوش بود كه مدارس، پس از آیین های مهرگان آغاز بكار كرده اند كه این رسم از طریق یونان به سراسر جهان منتقل شده است. گرچه در بعضی كشور به ملاحظات اقلیمی ،مدارس چند روز جلوتر آغاز بكار می كنند. هدف اصلی از مدارس در ایران عهد هخامنشی عمدتا تدریس اخلاقیات، تندرستی، سواری و تیراندازی و سرانجام انتخاب مستعدترین كودكان برای خدمت در ارتش بود. به نوشته مورخان رومی (به نقل از یونانیان) ، آموزگاران ایرانی در دبستانها به كودكان می آموختند كه اقتدار و عظمت وطن و حفظ تمدن آنان بستگی به آن دارد كه دوست و متحد باشند و ارتشی شكست ناپذیر داشته باشند.
روزهای ماه در ایران باستان دارای نام خاص بودند كه روز شانزدهم هر ماه روز مهر بود. بنابراین روز مهر در ماه مهر (شانزدهم) مهمترین روز آیین های مهرگان بوده است. آیین های مهر (جشن مهرگان) پس از نوروز مهمترین اعیاد ملی ایرانیان بوده است كه نوروز با بهار و شكوفه و نوید بركت آغاز می شد و مهرگان به خاطر پایان جمع آوری محصول و آغاز شش ماهه شبهای طولانی تر و سرما.
مهرگان آیین های سپاسگزاری به درگاه خداوند بوده است كه آن همه نعمت ارزانی داشته و نیز تحكیم دوستی و محبت میان ایرانیان. در ایام مهرگان مهمانی های بزرگ برپا می شده و پذیرایی با انواع میوه رسم بوده ولی به درستی معلوم نیست كه از چه زمان پذیرایی با آش رشته مرسوم گردیده است. همچنین به درستی روشن نیست که از چه زمان " روز مهرگان " را به چهاردهم مهر ماه منتقل کرده اند و چرا؟ .

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز