۹ آبان ـ ۳۱ اکتبر ـ روزی که به دوران سلطنت قاجارها بر ایران پایان داده شد

در پی یك رشته تظاهرات چهار روزه در تهران و شهرهای دیگر كه تظاهركنندگان درخواست خلع قاجاریه از سلطنت را كرده بودند، نهم آبان ۱۳۰۴ (۳۱ اكتبر ۱۹۲۵ میلادی و روزی چون امروز) مجلس شورای ملی طرح نمایندگان را مبنی بر خلع قاجاریه تصویب كرد كه متن طرح با جمله «به منظور تامین سعادت ملت ایران ...» آغاز شده بود.
نمایندگان در همین جلسه سردار سپه، ژنرال رضاخان پهلوی، را با لقب «والاحضرت اقدس» به عنوان رئیس موقت كشور تعیین كردند و كار اصلاح قانون اساسی و تعیین تكلیف قطعی ریاست كشور را برعهده مجلس موسسان قرار دادند. در این جلسه دكتر مصدق نماینده تهران با دادن سمت ریاست موقت كشور به سردار سپه به دلیل سابقه قلدری او مخالفت كرده بود و اصولا سپردن چنین مقامی را به یك نظامی به مصلحت ندانسته بود. با وجود این مخالفت، این طرح فوری فقط پنج رای مخالف داشت. قبلا هم دولت با بازگشت سلطان احمد شاه كه در اروپا بود به وطن، مخالفت كرده بود. میان مردم شایع كرده بودند كه با خلع قاجاریه، نظام جمهوری در ایران روی كار خواهد آمد.
در همین روز اندكی پس از رای گیری در مجلس، جریان به سفارتخانه ها اعلام شد و بوذرجمهری شهردار وقت تهران تلفنهای كاخ گلستان ( میدان ارگ ــ ۱۵ خرداد ) محل اقامت محمد حسن میرزا ولیعهد را قطع و پس از اخراج زنان احمدشاه و خانواده سلطنتی از آنجا درها را مهر و موم كرد.
بعدا شهربانی (پلیس تهران) درباریان را بازداشت و دولت با تامین پنج هزار تومان هزینه، محمد حسن میرزا را روانه اروپا كرد. احمد شاه كه در فرانسه بود پس از آگاه شدن از خلع قاجاریه؛ به عمل مجلس اعتراض كرد، ولی تا آن زمان بسیاری از دولتهای دولت موقت تهران را به رسمیت شناخته بودند و برای احمدشاه و همراهانش راهی جز درخواست پناهندگی باقی نمانده بود و به این ترتیب سلسله ای كه در طول حكومت ۱۳۰ ساله خود (از تاجگذاری آغامحمدخان در سال ۱۷۹۵میلادی) برای ایران چیزی جز بدبختی به بار نیاورده بود منقرض شد. قاجارها از یک ایل مغول تبار بودند و نام این ایل از اسم «قاجار نویان» امیر زاده مغول گرفته شده بود. با وجود انقراض دودمان قاجارها، مقامات بالای دولتی تقریبا دست نخورده باقی ماندند! و بنا براین، حل مسائل ایران به درازا كشید و ....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز