جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

۱۲ آذر ـ ۳ دسامبر ـ اولتیماتوم تند شاپور دوم (ذوالاکتاف ) به امپراتوری روم و تعرض نظامی تازه ایران به متصرفات شرقی روم


۱۲ آذر ـ ۳ دسامبر ـ اولتیماتوم تند شاپور دوم (ذوالاکتاف ) به امپراتوری روم و تعرض نظامی تازه ایران به متصرفات شرقی روم
سوم دسامبر سال ۳۵۹ میلادی امپراتور روم ، كنستاتینوس دوم اولتیماتوم شدید اللحنی به این شرح از شاپور دوم( ذوالاكتاف ) شاه وقت ایران از دودمان ساسانیان دریافت كرد:
« پس از تحیت ... ، آگاه باش كه طبق اسناد و مكتوب های موجود و نوشته های مورخان ، اراضی و سرزمین های آن سوی رود خانه استریمون ( Strymon) تا مرز مقدونیه متعلق به ایران بوده است . آن امپراتور باید آنجا را از نیروهای مسلح خود تخلیه كند تا ماموران ما بتوانند در آن مناطق به جمع كردن مالیات و تمشیت امور بپردازند . اگر فرستاده من ، حامل این یادداشت ، دست خالی باز گردد ؛ پس از پایان زمستان دستور خواهم داد كه ارتش این سرزمین ها را با توسل به زور پس بگیرد ... (نامه با الفاظ مودبانه پایان می یابد) » .
شاپور در همین سال با شكست دادن نیروهای رومی سوریه را متصرف شده بود و آماده پیشروی در متصرفات شرقی روم بود.
امپراتور روم كه در گیر دشواری های داخلی و نافرمانی بعضی از ژنرالهایش بود پاسخ نامه شاپور دوم را موكول به مشورت با سنای روم كرد.
شاپور دوم منتظر نماند و در بهار سال ۳۶۰ میلادی دست به حمله زد و پس از تصرف « بزابده » به پیشروی خود ادامه داد. كنستانتینوس دست به گرد آوری نیرو زد كه بیمار شد و تب شدید وی را از پای در آورد .
جانشین او « ژولیان » كه در عین حال فلسفه دان و نویسنده بود برای جنگ با ایران نه تنها نیروهای رومی را بسیج كرد بلكه به اجیر كردن جنگجوی مزدور از قوم فرانك (ساكن شمال فرانسه ، در آن زمان سرزمین گل ) و قوم آلمانی ( مردمی كه در مرز فرانسه و آلمان زندگی می كردند ، مردم راین ــ فرانسویان به همین دلیل همه ژرمن ها را آلمانی و كشورشان را آلمان می خوانند ) و قوم ایلری ( ساكن غرب یوگوسلاوی ــ كرواتهای امروز ) دست زد و دوسال طول كشید تا برای لشكركشی به شرق آماده شود .
اعلامیه ۱۷ ژوئن سال ۳۶۲ ژولیان بر ضد مسیحیان هم یكی از دلایل تاخیر حمله او به ایران شده بود. ژولیان در مسیر لشكر كشی خود به سوی ایران یك گوساله سفید هم قربانی معبد « زئوس » كرد تا اورا درجنگ یاری دهد.
سرانجام این حمله در ۲۶ ژوئن سال ۳۶۳ میلادی با نیرویی كه از حیث شمار و آزمودگی بی نظیر بود آغاز شد .شاپور دوم كه از كم و كیف این نیرو آگاه بود تصمیم گرفت به جای سرحد ، در عمق خاك ایران با آن رو به رو شود . نیرو های انبوه ژولیان پس از این كه به محل مورد نظر شاپور دوم كه فاصله ای زیاد از تیسفون نداشت رسیدند خود را در محاصره واحدهای ارتش ایران یافتند و در جنگی كه روی داد شكست خوردند و یك سوار پارسی ژولیان در حال فرار را با پرتاب زوبین شدیدا مجروح كرد كه همان شب درگذشت .
طبق قانون روم ، هماندم ژنرالهای رومی « ژویان » را از میان خود به عنوان امپراتور موقت انتخاب كردند و وی برای نجات بقیه نیروهای رومی با شاپور دوم وارد مذاكره شد و با دادن همه مناطقی را شاپور خواهان آنها بود موافقت اورا به ترك مخاصمه به دست آورد و واحدهای شكست خورده رومی را از آسیا بیرون برد.
پاره ای از مورخان رومی نوشته اند كه شاپور دوم در این جنگ از فیل جنگی استفاده كرده بود . جنگجویان مزدور فرانك و آلمانی در بازگشت به اروپا از میهندوستی و ایستادگی و انضباط سرباز ایرانی داستانها تعریف كردند كه هنوز باقی مانده است .
طبق اسناد موجود ، ژویان ازهمه دعاوی رومیان در غرب قفقاز ، فلسطین ، سوریه و پنج منطقه در آناتولی صرف نظر كرد و ۱۸ پایگاه مرزی را برچید و پذیرفت كه پیروان آیین زرتشت در قلمرو روم آزادی مذهبی داشته باشند و از بازرگانان ایرانی مالیات مضاعف گرفته نشود.
ژولیان پس از بازگشت به روم در جلسه ماه اكتبر سنا حضور یافت تا از عمل خود و امتیازهای متعدد كه به ایران داده بود دفاع كند كه سناتور ها اورا « هو » كردند و ژولیان نتوانست این تحقیر را تحمل كند و از درخواست رای برای امپراتور شدنش صرف نظر و با گاز زغال خودكشی كرد.
شاپور دوم كه از پیش از تولد ، شاه ایران شده بود و دوران سلطنتش بیش از عمرش بود قلمرو ایران را از مرزهای چین تا مدیترانه گسترش داد و اعراب را نیز مطیع خود ساخت . در باره خشونت وی نسبت به اعراب شایعات زیاد رواج یافته از جمله سوراخ كردن شانه های آنان و گذرانیدن ریسمان از كتف هایشان .
منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز


همچنین مشاهده کنید