۲۴ آذر ـ ۱۵ دسامبر ـ دستگیری صدام حسین و تحلیلها و اظهار نظرهای اولیه در باره این رویداد و شخص او

۱۴ دسامبر ۲۰۰۳ مقامات نظامی آمریكا در عراق كه این كشور را از آوریل این سال در اشغال دارند اعلام كردند كه روز پیش از آن ( ۱۳ دسامبر ) صدام حسین را كه قبلا از ریاست جمهوری عراق بركنار ساخته بودند دستگیر كرده اند. صدام حسین از زمان ورود نیروهای آمریكا به حاشیه شهر بغداد خود را پنهان ساخته بود و جز بیرون دادن دو نوار صدا اثری از او نبود . در هشت ماهی كه از پنهان شدن صدام می گذشت بسیاری از مقامات تراز اول دولت او دستگیر و یا تسلیم شده بودند ، دو پسر و نوه اش كشته و دخترانش به اردن پناهنده شده بودند و دولت آمریكا برای مرده و یا زنده وی ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین كرده بود.
طبق اظهار مقامات نظامی آمریكا در عراق ، صدام در کلبه ای در یک مزرعه ، نه چندان دور از شهرك « ادوار » در ۱۶ كیلومتری «تكریت» در یك زیر زمینی در عمق دو و نیم متری به وسعت دو در ۳ متر كه بر مدخل کوچک آن یک قطعه « اسفنج فشرده » پلاستیک آلوده به خاک و گل - ویژه بسته بندی وسائل شکستنی قرارداده و روی آن قالیچه کهنه ای افکنده بودند پنهان شده بود. این زیر زمینی در فاصله یك متری ساختمان یك خانه خشت و گلی دو اطاقه قرار داشت و در محوطه اطراف تعدادی بز و گوسفند چرا می کردند. رئیس جمهور برکنار شده عراق هنگام دستگیر شدن لباسی كثیف برتن و ریشی بلند داشت و یك سلاح كمری آماده شلیک در اختیار او بود و با این که این تپانچه روی زانویش بود از آن استفاده نكرد و به محض ورود سرباز آمریكایی به زیر زمینی قفس مانند تسلیم شد و در پاسخ به پرسش سرباز که خود را معرفی کند گفت که صدام حسین است. مخفیگاه صدام دارای هوا كش برقی بود که با لوله به خارج راه داشت . دریك اطاق خانه مقداری لباس و بعضا استفاده نشده، یک جعبه حاوی ۷۵۰ هزار دلار اسكناس یكصد دلاری و یک تفنگ کالاشنیکوف به دست آمد . از اطاق دیگر به صورت آشپزخانه استفاده می شد که وضعیتی درهم و کثیف داشت. در این محوطه و در دسترس صدام، وسایل مخابراتی به دست نیامد و آن طور كه گفته شده بود با خود مواد منفجره و كپسول سیانور هم نداشت. هنگام نزدیک شدن سربازان آمریکایی به کلبه ، یک خودرو تاکسی در نزدیکی آن پارک شده بود و دو مرد جوان به محض احساس خطر از آنجا فرار کردند و به سمت درختان که تا دجله فاصله ای نداشت دویدند که دستگیر شدند. بعدا معلوم شد که این دوتن جاسم ۱۷ ساله و علاء ۱۹ ساله برادران الدوری مالک ۳۸ ساله مزرعه و کلبه داخل آن بودند و تاکسی متعلق به علاء بود . این دو گفتند که برادرشان الدوری یک بیمار قلبی است که در خانه اش در«ادوار» بستری است و او از ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۵ یکی از نظامیان گارد کاخ صدام حسین بود که یه علت ابتلا ء به بیماری قلبی معاف شده است.
از اظهارات مقامات نظامی آمریكا در عراق چنین برمی آید که در جریان تحقیق از ده تن افراد خانواده های مربوط به صدام ،به مخفیگاه او پی برده بودند .ولی منابع دیگر گفته اند که احتمالا یكی از محافظان دست دوم صدام وی را لو داده بود. پاره ای هم با استناد به این كه جلال طالبانی یكی از سران كرد كه از دیر زمان با آمریكا مناسبات حسنه داشته و شنبه شب هنگام ورود به ایران ، در مرز دو كشور اشاره به دستگیری صدام كرده بود احتمال داده بودند که در دستگیری رئیس جمهوری پیشین عراق نقش داشته است.
در پی دستگیری صدام ، دولت آمریكا اعلام کرد که پس از انجام تحقیقات چون وی تبعه عراق است باید در همان کشور محاكمه شود. تحلیل نگاران در نتیجه گیری های اولیه خود چنین ابراز نظر کرده بودند : در شرایط و وضعیتی كه صدام در مخفیگاه داشت گمان نمی رود كه نقش موثر در مقاومت های جاری عراقی ها و روند زد و خوردها داشته بود.
تحلیلهای اولیه دیگر شخصیت صدام را زیر سئوال برده بود كه چرا همانند یك مرد - زمانی نیرومند - هنگام ورود نظامیان به مخفیگاهش ،خودكشی نكرد و یا با استفاده از تپانچه ای كه داشت دست به مقاومت نزد و مردانه كشته نشد. یا این كه چرا پس از شکست نظامی با محترمانه و با لباس و وضعیت خوب تسلیم نشده بود زیرا می دانست كه در جامعه متفرق عراق سرانجام به دام می افتد و تحقیر می شود.
تحلیلهای اولیه دیگر در باره زندگی سیاسی و كار های دولتی صدام بود كه در خانواده ای نسبتا فقیر به دنیا آمده بود ، در ۱۹ سالگی به حزب سوسیالیستی بعث پیوسته بود ، در ترور نافرجام سال ۱۹۵۹ ژنرال عبدالكریم قاسم( رهبر چپگرای وقت عراق ) از ناحیه پا گلوله خورده ،مجروح شده و به سوریه گریخته بود و از آنجا به مصر رفته بود . در بازگشت درحوادث سال ۱۹۶۸ كه به روی كار آمدن قطعی حزب بعث انجامید شركت كرده بود و معاون ژنرال حسن البكر شده بود و ۱۱ سال بعد البكر را مجبور به كناره گیری محترمانه كرده و بر جای او نشسته بود و ....
برخی مورخان و اصحاب نظر در نخستین روز دستگیری صدام در پاسخ به پرسش رسانه های همگانی درباره وی گفته بودند كه صدام شرایط پس از فروپاشی بلوك شرق را درك نكرد و یا نخواست آن را باور كند و به همان راه قبلی ادامه داد و برای خود و مردم عراق دردسر ساخت و تلاش و مبارزه عراقی ها اینك به این خاطر است كه به دوران پس از جنگ جهانی اول بازگردانده نشوند و اختیار خود و مالكیت منابع اقتصادی شان را از دست ندهند.
این اصحاب نظر ابراز تعجب کرده بودند که چرا صدام در ۱۱ سال پس از تصرف کویت ، به خود نیامد و از فرصت های متعدد که فراهم شد نکرد وگفته بودند او كه اسلحه كشتار جمعی نداشت ، چرا اجازه نداد كه هرجستجویی را كه می خواهند در عراق بعمل آورند. او كه می دانست تا یك قدرت رقیب برای آمریكا پیدا نشود او را رها نخواهد ساخت ، چرا با این كشور از در سازش و دوستی وارد نشد . در دوران حكومت هشت ساله كلینتون به آسانی می نوانست با آمریكا سازش كند كه نكرد. باید دید كه چه فكری در سر داشت . آن چه كه مسلم است نه یك نظامی خوب بود و نه یك دیپلمات و به نظر می رسد كه فرصت كافی برای مطالعه اوضاع جهان را هم نداشت . دولتمردی كه بخواهد در شرایط فعلی دنیا ( نظمی که پس از فروپاشی شوروی برقرار شده است ) ، از خطر دور باشد و بدون دغدغه ادامه حکومت دهد باید دست كم باید باهمسایگان کشورش روابط دوستانه داشته و ناراضی و دشمن داخلی هم نداشته باشد تا بهانه به دست دهند. در دنیای امروز اگر محال نباشد ، بسیار مشكل است بشود دولتی را كه مورد حمایت مردمش باشد تغییر داد.
در نظم كنونی جهان كه پس از فروپاشی شوروی برقرار شده صدام حسین دومین رئیس یك كشور است كه در وطن خود ، در پی حملات نظامی دستگیر شده است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز