ورنی بافی

ورنی نیمی است فرش نما كه بدون نقشه و به شكل ذهنی توسط زنان و دختران عشایر مناطق ؛ ارسباران، مغان ؛ در استان آذربایجان شرقی تولید میگردد. مواد اولیه ای كه جهت تولید ورنی بكار گرفته میشود عبارتست از پود كه از پشم و تارو پود نازك كه غالبا از نخ پنبه یی تهیه میشود.
در گذشته با توجه به نوع معیشت عشایر مستقر در دشت مغان، گرما دوز و ارسباران پس از چیدن پشم از دامهای موجود منطقه در فصول مناسب، آنها را با دوك های نخ ریسی سنتی ریسیده و پس از آن شستشو می دادند و سپس با روشی بسیار ابتدایی با رنگهای شیمیایی پست در خود منطقه رنگرزی می نمودند.
عموما این شكل رنگرزی، از جنبه كیفی بزرگترین لطمه را به بازار و بازاریابی این كالای هنری سنتی وارد میكرد، لیكن از سال ۱۳۶۱ سازمان صنایع دستی ایران در قالب طرحهای عمرانی آذربایجان شرقی اقدام به تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب نموده و تحولی در ارتقاء كیفی تولید ورنی بین عشایر منطقه بوجود آورده است.
تولید ورنی عموما در نقاط قشلاقی انجام می پذیرد و نقوشی كه بر روی این گلیم فرش نما نقش می بندد نشانگر محیط زیست و انعكاس آن در اذهان زنان و دختران عشا یر است و نمودار ذهن توانا واستعدادهای با لقوه فكری آنان میباشد. بیشتر نقوش از اشكال حیوانات و وحوش منطقه تا ثیر پذیرفته و نقش عمده حیوانات عبارتست از : گوزن , آهو , گرگ , سگ گله , بوقلمون , مرغ و خروس , گریه , مار, عقاب , گوسفند , ببر , شتر , شیر , روباه , شغال , طاووس , پرندگان محلی و .....
عمل تولید صرفا خانگی بوده و ابزار آن از قبیل دار, دفتین, ... تماما در محل تهیه می شود و غالبا در همان اطاقی كه خانوار عشایری سكونت دارد تولید صورت می پذیرد .
ساعات كار توسط زنان و دختران بهیچ عنوان تابع شرایط و نظم و ترتیب خاصی نیست, زیرا تنها در زمانهای فراغت از امور جاری خانه و مشغله های دیگر تولید انجام میگیرد.
براساس برسی های انجام شده تولید ورنی ظرف یكصدسال اخیردر دشت مغان مرسوم گردیده است بروایت افراد مطلع , محل اصلی تولید منطقه قره باغ آذربایجان شوروی بوده كه براثر روابط و علقه های فرهنگی عشیره یی و ترددهایی كه درد و كناره رودخانه ارس انجام پذیرفته بتدریج تولیدورنی ابتدا در منطقه ارسباران وسپس در بین ایلات و عشایر دشت مغان رایج گردیده است.
در حال حاضر تولیدورنی در سطح جهانی منحصر به ایران بوده و در ایران هم فقط در مناطق فوق الذكر وجود دارد. ویژگی تولید, عمل اقتباس یا مشابه سازی نظیر بسیاری از زیراندازهای دیگر از قبیل قالی و گلیم و... را در سایر نقاط ایران و جهان دشوار و حتی غیر ممكن می سازد.
ورنی های تولیدی آذربایجان معمولا در زمینه رنگهای لاكی, سرمه ای, كرم, سفید, پیازی و آبی روشن با نقش حیوانات در وسط و حاشیه یی حداكثر به عرض بیست سانت در طرفین تولید می گردد. اندازه رایج ورنی های تولیدی به شرح زیر است:
▪ ورنی قالی با ابعاد ۲۰۰*۳۰۰ سانتیمتر
▪ ورنی كناره بزرگ با ابعاد ۱۵۰*۳۲۰ سانتیمتر
▪ ورنی كناره با ابعاد۱۲۵*۳۲۰ سانتیمتر
▪ ورنی زرع ونیم (جفت) با ابعاد۱۱۵*۱۶۰ سانتیمتر
▪ ورنی قالیچه با ابعاد۱۲۰*۲۵۰ سانتیمتر
▪ ورنی پشتی با ابعاد۷۰*۱۰۰ سانتیمتر
▪ ۶۰*۹۰ سانتیمتر

منبع : خانه اقوام ایرانی