۲۸ اسفند ـ ۱۹ مارس ـ ماجرای «وسموس» بالاخره باعث کناره کیری رئیس الورزاء شد

اسفند ۱۲۹۳ ( مارس ۱۹۱۵ ) در دومین سال جنگ جهانی اول ، ماجرای ناپدید شدن «وسموس» دیپلمات آلمانی در فارس دولت ایران را دچار بحران شدید كرده بود كه بالاخره باعث كناره گیری میرزا حسن مستوفی از رئیس الوزرایی شد و میرزا حسن مشیر الدوله جای او را گرفت.
« وسموس » كنسول آلمان در شیراز كه شهرت داشت ایرانیان و سران بعضی قبایل را بر ضد انگلستان تحریك می كند نیمه اسفند در مسیر شیراز به بهبهان توسط نیروهای انگلیسی كه طبق موافقتنامه سن پترزبورگ جنوب و شرق ایران منطقه نفوذ آنها بود دستگیر و بازداشت شده بود. دولت آلمان از طریق نماینده سیاسی خود در تهران در این زمینه به مستوفی رئیس الوزراء ایران اعتراض كرده بود . مستوفی در پی این اعتراض از والی فارس خواست كه وسموس را از انگلیسی ها بگیرد كه انگلیسی ها خبردادند وسموس از قرارگاه آنها گریخته و احتمالا به برازجان رفته است . والی فارس عازم برازجان شد كه وسموس را تا شیراز بدرقه كند كه نیروهای انگلیسی دوباره او را بین راه دستگیر نكنند .
مستوفی كه از این وضعیت و مداخلات انگلیسی ها خسته شده بود از كار كنار گیری كرد و مشیر الدوله رئیس الوزراء شد . كابینه مشیر الدوله تنها ۱۸ روز عمر كرد و بر اثر فشار روسیه و انگلستان كه نگران افزایش محبوبیت آلمان میان ایرانیان بودند بركنارشد. پس از انحلال كابینه مشیرالدوله ، به فاصله ۲۴ ساعت احمد دو رئیس الوزراء تعیین كرد . اولی را به اصرار سفیران انگلستان و روسیه و دومی را تحت فشار سفیران المان و عثمانی ! و بالاخره مجلس به رئیس الوزراء سوم كه عین الدوله بود رای تایید داد كه او هم سه ماه بعد كناره گیری كرد .
احمد شاه دست به دامن مستوفی شد كه رئیس الوزراء شود كه نپذیرفت ، عین الدوله و مشیر الدوله هم زیر بار تشكیل كابینه نرفتند كه مجلس دوباره سراغ مستوفی رفت و او را رئیس الوزراء كرد .
دلیل این وضعیت بحرانی ، مداخلات خود سرانه نیروهای انگلستان و روسیه در ایران بود كه انگلیسی ها در بوشهر ژاندارمهای ایران را خلع سلاح كرده بودند و روسها بیش از ده هزار سرباز در قزوین مستقر ساخته و هر دم دولت تهران كه دیگر كاری از دستش بر نمی آمد تهدید می كردند و در شهرهای مركزی و جنوبی از جمله اصفهان ، كرمان و فارس مردم به جان نمایندگان انگلستان افتاده بودند و به قتل و جرح آنان مبادرت می كردند.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز