۱۰ فروردین ـ ۳۰ مارس ـ وطندوستی از دیدگاه وثوق الدوله ! با خودکشی یک سرهنگ حاکمیت ملی ایران حفظ شد

دهم فروردین ۱۲۹۹ ( ۳۰ مارس ۱۹۲۰ ) وثوق الدوله مخالفان قرارداد ۹ اوت ۱۹۱۹ را كه با انگلستان امضاء كرده بود مردمی خواند كه معنای وطندوستی را نمی دانند و اشاره كرد كه این قرارداد مورد حمایت و تایید وطندوستان است ! . این قرارداد كه مجلس آن را نپذیرفته بود ایران را دربست تحت الحمایه انگلستان قرار می داد. در فصل امور نظامی ، این قرارداد مقرر می داشت كه تسلیحات نظامی ایران باید به تصویب و صلاحدید انگلستان از هند تامین شود ، آموزش و ترفیع افسران ایرانی زیر نظر انگلیسی ها و عوامل هندی آنان صورت گیرد و امور مالی ارتش زیر نظر افسران انگلیسی باشد و....
هدف وثوق الدوله از اظهارات دهم فروردین خود این بود كه عكس العمل خبر خودكشی سرهنگ فضل الله آق اولی را میان مردم كاهش دهد . سرهنگ آق اولی فرمانده ژاندارمری مركز روز اول فروردین ماه به جای حضور در مراسم سلام نوروز كه در كاخ گلستان بر پا می شد پس از نوشتن شرح مخالفت با قرارداد ۱۹۱۹ وثوق الدوله و دولت انگلستان در دفتر كار خود با شلیك گلوله حودكشی كرده بود و متن یادداشت او كه به دست وثوق الدوله افتاده بود هرگز فاش نشد ، اما وی قبل از خودكشی خشم خود را از قرار داد وثوق الدوله با انگلستان با بسیاری ازهمكاران و دوستانش در میان گذاشته بود و گفته بود كه تحت سرپرستی انگلستان قرار گرفتن ایران را با این تاریخ باعظمت تحمل نخواهد كرد. خشم او هنگامی به اوج رسید كه اطلاع یافت دولت انگلستان گفته است كه قرارداد قطعی و لازم الاجرا است و نیازی به تصویب آن در مجلس نیست. وی ساعتی پیش از خودكشی آگاه شده بود كه انگلیسی ها گفته اند كه درجه افسران ایران نباید از سرگردی و در موارد استثنایی از سرهنگی بالاتر رود.
خبر خودكشی سرهنگ آق اولی به علت تعطیلات نوروزی به موقع به گوش مردم نرسیده بود و وثوق الدوله با اظهارات دهم فروردین خود خواسته بود زهر قضیه را بگیرد و از خود دفاع كند ، اما موفق نشد و خبر خودكشی سرهنگ چنان تاثیری در جامعه ایران كرد كه انگلیسی ها مصلحت كار را در آن دیدند كه اجرای قرار داد را به تعویق اندازند . آنان سپس به راه دیگری متوسل شدند و آن طرح نقشه كودتا بود كه ۱۱ ماه بعد عملی شد و ....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز