۱۶ فروردین ـ ۵ آوریل ـ اندیشه های «هابز» فیلسوف بزرگی که انسان راموجودی ذاتا خودخواه خواند به مناسبت زادروز او

پنجم آوریل زاد روز توماس هابز Thomas Hobbes فیلسوف و نویسنده انگلیسی است كه انسان را موجودی ذاتا خودخواه، قدرت طلب ، خواهان سلطه بر همنوع و استثمار دیگران دانسته است . وی در ۱۵۸۸ به دنیا آمد ، ۹۱ سال عمر كرد و ۴ دسامبر ۱۶۷۹ در گذشت . تالیفات مهم او « لوی یاتان ( عفریت دریایی ) » ، پیشنویس فلسفی رابطه حكومت و جامعه ، مسائل مربوط به آزادی و ضرورت و فرصتها ، بحث فیلسوف و دانشجو ، علل جنگ داخلی انگلستان ، و « ایلیاد و ادیسه » اند. فرضیه هابز در باره حكومت ، وی را به صورت یكی از پدران علوم سیاسی در آورده است.
هابز كه واقعیت عقاید و فرضیه های او هر روز آشگارتر از روز پیش می شود ، طبیعت بشر را در ارتباط با نفس خود و جامعه تعریف كرده و گفته است كه رفتار یك انسان تابع خود خواهی ذاتی اوست و سه عامل باعث منازعه انسانها می شود : رقابت بر سر منابع محدود برای تملك ، بی اعتمادی نسبت به یكدیگر ، و بالاخره عشق و علاقه وافر به جلال و شكوه ( قدرت ) . وی تصریح می كند كه تا این عوامل وجود دارد نزاع ( جنگ ) و در نتیجه ترس از میان نخواهد رفت و در چنین محیطی همه چیز نامطمئن است.
به اظهار هابز ، تا بی اعتمادی نسبت به دیگران در زندگانی روزمره وجود داشته باشد بیم و خطر نزاع و جنگ هم ادامه خواهد داشت. پیشرفتهای مادی و ساختن شهرهای قشنگ، طبیعت انسان را تغییر نمی دهد . متمدن ترین كشور اگر بر كشور دیگر پیروز شود نسبت به مغلوب رفتاری وحشیانه خواهد داشت.
هابز نوشته است كه در غیاب یك قانون بین المللی دارای ضمانت اجرایی استوار و اطمینان بخش ، كشورهای ضعیف شكار قوی تر ها می شوند ، و به همین گونه انسانها . برای تحت كنترل درآوردن این وضعیت در یك جامعه ملی و بر طرف كردن احساس ترس و تامین آسایش و جلوگیری از تجاوز افراد به حقوق و آزادی یكدیگر نیاز به یك دولت نیرومند در آن جامعه است كه بتواند بر خود خواهی افراد فائق آید. چنین دولتی باید توانمندی همه جانبه و قدرت تمام عیار داشته باشد و این قدرت حاكم باید متناسب با نیاز روز عمل كند.
هابز گوید كه قدرت حاكم باید حس استثمار فرد از افراد برای حصول به برتری و زندگانی بهتر را مهار كند تا آرامش برقرار باشد.
هابز در باره شرایط دولت گوید: دولت ـ فرد یا گروه ـ وقتی مشروعیت حكومت كردن خواهد داشت و مردم باید اختیار و سرنوشت خود را به آن بسپارند كه همه اتباع را به یك چشم نگاه كند و تبعیض قائل نشود. یك دولت نباید كاری كند كه به اتباعش آسیب و زیان وارد آید . دربرابر، اتباع هم باید وفادار باشند و از انجام تكالیف شانه خالی نكنند.
هابز تاكید بر یافتن راهی جهت پایان دادن به احساس تنفر آشگار و پنهان میان انسانها و جوامع دارد و هنر دولت را در تحقق این امر می داند. دولت باید مانع تنازع مردم بر سر منافع و ربودن آن توسط قویتر ها و زرنگتر ها شود. هدف یك دولت از مجازات افراد نه تنها باید اصلاح مقصر بلکه " تنبه " دیگران باشد. ، نه چشم در برابر چشم.
هابز قانون طبیعی و طبقه بندی آن را به تفصیل شرح داده و آن را به قانون عمومی تعبیر كرده كه افراد را از انجام كارهایی منع و به انجام اموری تشویق می كند و همه تاكید او بر این است كه اگر در جامعه ( ملی و بین المللی ) كنترل خود خواهی افراد از دست حاكم و مجری قانون (قانون طبیعی ـ عام ) خارج شود صلح و آرامش ، آزادی و امنیت ، سعادت و آسودگی خیال رخت بر خواهد بست و برقرار كردن مجدد نظم ، كاری آسان نخواهد بود. به این ترتیب، هابز اهمیت ویژه برای دستگاه قضایی یك جامعه قائل است و بر عادل و بی نظر و عالم بودن قاضی تاكید می كند و آن را موجودی كمیاب و در نتیجه گرانبها می داند.
هابز در جای دیگری از نوشته هایش ۱۵ اصل برای كنترل خودخواهی افراد بیان داشته كه مهمترین اصل آن نفی و تقبیح نخوت است.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز