وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان ، استان اصفهان

در آبان‌ماه 1375، جمعیت استان اصفهان 255‚923‚3 نفر بوده است. از این تعداد 74/30 درصد در نقاط شهری و 25/67 درصد در نقاط روستایی سكونت داشته و بقیه غیرساكن بوده‌اند. در همین سال، از كل جمعیت استان 492‚013‚2 نفر مرد و 763‚909‚1 نفر زن بوده‌اند كه در نتیجه، نسبت جنسی برابر 105 به دست می‌آید. به عبارت دیگر، در این استان در مقابل هر 100 نفر زن، 105 نفر مرد وجود داشته است. از جمعیت این استان 36/68 درصد در گروه سنی كم‌تر از 15 ساله، 58/49 درصد در گروه سنی 64-15 ساله و 4/80 درصد در گروه سنی 65 ساله و بالاتر، قرار داشته‌اند و سن بقیه افراد نیز نامشخص بوده است. از كل جمعیت استان 99/45 درصد را مسلمانان تشكیل می‌دهند. این نسبت در نقاط شهری 99/33 درصد و در نقاط روستایی 99/81 درصد است.
در فاصله سال‌های 1365 تا 1375، در حدود 640‚591 نفر به استان اصفهان وارد و یا در داخل آن جابه‌جا شده‌اند. محل اقامت قبلی 40/13 درصد مهاجران، سایر استان‌ها، 24/61 درصد شهرستان‌های دیگر همین استان، و 31/92 درصد در شهرستان محل سرشماری بوده است. محل اقامت قبلی بقیه افراد خارج از كشور، یا اظهارنشده بوده است.
مقایسه محل اقامت قبلی مهاجران با محلی كه در آن سرشماری شده‌اند، نشان می‌دهد كه 16/43 درصد از روستا به شهر، 57/10 درصد از شهر به شهر، 5/89 درصد از روستا به روستا و 17/24 درصد از شهر به روستا، در طی دوره 10 ساله 1365 تا 1375، مهاجرت كرده‌اند.
در آبان‌ماه 1375، از 335‚492‚3 نفر جمعیت 6 ساله و بالاتر استان 84/67 درصد باسواد بودند. نسبت باسوادی در گروه سنی 14-6 ساله 97/52 درصد و در گروه سنی 15 ساله و بیش‌تر 79/46 درصد بوده است. در بین افراد لازم‌التعلیم (14-6 ساله) نسبت باسوادی در نقاط شهری 97/81 درصد و در نقاط روستایی 96/8 درصد بوده است. در این استان نسبت باسوادی در بین مردان 88/26 درصد و در بین زنان 80/89 درصد بوده است. این نسبت در نقاط شهری برای مردان و زنان به ترتیب 90/7 درصد و 83/6 درصد، و در نقاط روستایی 82/99 درصد و 73/02 درصد بوده است.
در آبان‌‌ماه 1375، از جمعیت 14-6 ساله استان 69/45 درصد در حال تحصیل بوده‌اند. این نسبت در نقاط شهری 72/53 درصد و در نقاط روستایی 61/2 درصد بوده است. در این استان 95/72 درصد از كودكان، 90/85 درصد از نوجوانان و 40/06 درصد از جوانان به تحصیل اشتغال دارند.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسكن سال 1375، در استان اصفهان افراد شاغل و افراد بیكار (جویای كار) در مجموع 36/72 درصد از جمعیت ده ساله و بالاتر را تشكیل می‌داده‌اند. این نسبت در نقاط شهری 35/13 درصد و در نقاط روستایی 41/45 درصد بوده است. از جمعیت فعال این استان 85/63 درصد را مردان و 14/37 درصد را زنان تشكیل می‌داده‌اند. بیش‌ترین میزان فعالیت مربوط به گروه سنی 34-30 ساله با 57/59 درصد، و كم‌ترین میزان مربوط به گروه سنی 14-10 ساله با 3/65 درصد بوده است. بالاترین میزان فعالیت برای مردان مربوط به گروه سنی 39-35 ساله با 96/84 درصد، و برای زنان مربوط به گروه سنی 29-25 ساله با 17/75 درصد بوده است.
بر طبق همین سرشماری،‌ از شاغلان 10 ساله و بیش‌تر استان 14/5 درصد در گروه عمده كشاورزی، 42/25 درصد در گروه عمده خدمات و 42/11 درصد در گروه عمده صنعت و 1/14 درصد نیز در سایر گروه‌های عمده فعالیت اقتصادی به كار اشتغال داشته‌اند. این نسبت‌ها در نقاط شهری به ترتیب 7/19، 49/05، 42/56، 1/20 درصد و در نقاط روستایی 32/71، 25/31، 41 و 0/98 درصد بود است. توزیع نسبی شاغلان 10 ساله و بیش‌تر، برحسب گروه‌های عمده‌ فعالیت، نشان می‌دهد كه در نقاط شهری گروه عمده خدمات،‌ و در نقاط روستایی گروه عمده‌ صنعت، بیش‌ترین تعداد افراد شاغل را به خود اختصاص داده‌اند.
استان اصفهان از جمله استان‌هایی است كه تركیب قومی مختلفی دارد. هرچند اكثریت قریب به اتفاق جمعیت استان را فارس‌زبان‌ها تشكیل می‌دهند، ولی بختیاری‌ها، ارمنی‌ها و تا حدودی آذری‌ها نیز در قسمت‌هایی از آن سكنی گزیده‌اند. در حال حاضر، زبان رایج در استان اصفهان عموماً فارسی است، ولی مردم ساكن در آن به زبان‌ها و لهجه‌های دیگری نیز تكلم می‌كنند كه مهم‌ترین آن‌ها لری، ارمنی و عبری است.
استان اصفهان از كانون‌های مهم صنایع كشور است؛ ضمن این‌كه كشاورزی آن نیز از اهمیت قابل‌‌توجهی برخوردار می‌باشد. با توجه به عوامل مختلف از قبیل آب و هوا، نوع خاك و ارتفاع، مناطق كشاورزی استان را می‌‌توان به شرح زیر طبقه‌بندی نمود:
منطقه دشتی، كه اطراف زاینده‌رود و گلپایگان را در بر می‌گیرد و به واسطه وجود آب‌های سطحی و زیرزمینی فراوان و زمین‌های مستعد از مهم‌ترین مناطق كشاورزی است.
منطقه كوهستانی و كوهپایه‌ای، كه از اختصاصات این منطقه پوشش گیاهی متوسط، وجود آب‌های سطحی و زمین‌های مساعد برای كشت گندم آبی و دیم، علوفه و سیب‌زمینی و كاشت درختان میوه و اشجار است. از جمله می‌توان از سیب درختی در منطقه سمیرم و غرس مو و كشت سیب‌زمینی در فریدن نام برد.
به غیر از گندم كه در همه شهرستان‌های استان كشت می‌شود، تنوع آب‌ و هوا، میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی، بازار مصرف و دانش و تكنولوژی كشاورزی سبب شده است، این استان از تنوع كشت برخوردار باشد. در این استان فقط گندم به صورت دیم كاشته می‌شود. مناطق دیم‌كاری نیز محدود به قسمتی از جنوب و شمال غربی استان است. میزان محصول دیم استان در مناطق مختلف و در هر سال به علت تغییر میزان بارندگی متفاوت است؛ به طوری كه در بعضی از سال‌ها میزان محصول حتی كم‌تر از بذرِ كاشته شده، می‌شود.
پراكندگی زمین‌های زیركشت درختان میوه بیش‌تر در منطقه جنوب، مركز و غرب استان است. نواحی شرق و شمال استان به واسطه شرایط اقلیمی، نوع خاك و میزان آب‌های موجود كم‌تر از سایر نواحی به كشت درختان اختصاص داده شده است. در منطقه‌ شرق استان، در ناحیه خور و بیابانك، به واسطه شرایط آب و هوایی، بیش‌تر نخلستان دیده می‌شود.
استان اصفهان یكی از صادركنندگان میوه‌های درختی است و گلابی، سیب و گیلاس از مهم‌ترین میوه‌های آن هستند.
دامپروری در استان مشتمل بر گاوداری و پرورش گاو به شكل صنعتی، نیمه‌صنعتی و سنتی روستایی صورت می‌گیرد. گاوداری‌های صنعتی به طوركلی به شكل ماشینی و مكانیزه و اغلب به صورت مجتمع‌های شیر و گوشت فعالیت دارند. گوسفندداری و پرورش گوسفند به روش ثابت و متحرك انجام می‌پذیرد و پرورش طیور عمدتاً به روش صنعتی انجام می‌گیرد و دارای سابقه‌ای بیش از 20 سال در استان است.
علاوه بر موارد فوق، پرورش زنبور عسل و ماهی نیز در استان مرسوم و متداول است. استان اصفهان ذخایر سرشاری از انواع مواد مختلف معدنی دارد. در حال حاضر، قسمتی از این معادن مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و به مصرف صنایع مختلف سبك و سنگین می‌رسد. مهم‌ترین این معادن عبارت‌اند از : معادن سرب و روی ایران‌كوه واقع در غرب شهرستان اصفهان، معادن طلای موته در حوالی میمه، معدن سنگ‌چینی و ساختمانی در گدار سرخ گلپایگان.
استان اصفهان از مناطق مهم صنایع دستی كشور است. صنایع دستی در طول قرن‌های متمادی به عنوان نماینده هنر اصیل اسلامی و ایرانی در دنیا شناخته شده است. در ذهن هر شنونده‌ای، همراه با نام اصفهان، بی‌درنگ تصویر كاشی‌های معرق، تابلوهای مینیاتور، قالی‌های نفیس و نقش‌های قلمكار آن زنده می‌شود. ویژگی‌های فكری، روانی و ذوق صنعتگر اصفهانی موجب شده است كه این صنایع از نظر تنوع، كیفیت و كمیت در میان سایر شهرهای ایران مقام اول را دارا باشد.
مصنوعات دست‌ساز این هنرمندان و صنعتگران، نظر خریداران ایرانی و خارجی را به خود جلب كرده است. صنایع دستی و هنری اصفهان عبارت‌اند از : خاتم‌سازی، میناكاری، قالی‌بافی،‌ سكمه‌دوزی، قلم‌كاری، مینیاتورسازی، نقاشی و تذهیب، كاشی و سرامیك، نقره‌‌سازی و ملیله‌‌سازی.
صنایع دیگری كه در استان اصفهان موجودند عبارت‌اند از : كارخانه ذوب‌آهن، صنایع فولاد مباركه اصفهان،‌ كارخانه پلی‌اكریل اصفهان، صنایع نظامی، صنایع مواد غذایی و فرآورده‌های پلاستیكی و كارخانه‌های بافندگی و ریسندگی.