مکتب عباسی در بغداد

" بازیل گری " در كتاب "نگارگری ایران" می نویسد : "در واقع بررسی هنر نگارگری ایران را باید با نسخه های خطی دورهٔ عباسیان آغاز كرد . "مكتب عباسی" نامی جا افتاده برای كلیهٔ نسخ خطی مـذهب و مصـور است كه به هنگام حكومت خلفای عباسی در پایتخت آنان یعنی بغداد ( ۶۵۶ ـ ۱۳۳ هـ . ق. ) آفریده شده اند ."
این هنر در اسپانیا صدها سال متبلور ماند و شكل نازلی از آن در افریقای شمالی ابقا شد . به دنبال انقراض دولت ساسانی ، با روی كار آمدن خاندان برامكه ، هنرمندان زیادی به شهر بغداد روی آوردند و مكتبی را بنا نهادند كه به مكتب بغداد شهرت یافت . البته این موضوع به بررسی تاریخی بیشتری نیاز دارد . بسیاری از آثار گرانبهای این دوره ، در جریان تاراج كتابخانه های بخارا و سمرقند نابود شد . در قرون اولیهٔ بعد از ظهور اسلام ، هنرمندان با ذوق ایرانی مبتكر تزیین و تذهیب كتب مقدس بودند و طلا كاران ، حواشی و سر لوحه های كتب را با نقوش اسلیمی و ختایی و تركیب بندهای آنها را به شیوهٔ مخصوصی ابداع كردند و به كار گرفتند .
بعدها این ابتكار توسعه یافت و طرح اسلیمی و ختایی در قالب اصول و قواعد معینی ، توسعه یافت . این شیوه در دوره های سلجوقیان ، مغولان و تیموریان ، علاوه بر تذهیب كتابها ، در كاشیكاری و نقشه های فرش نیز مورد استفاده قرار گرفت .
به دنبال ابتكار طرح و نقوش سنتی ، نقاشی از تصاویر و قصه ها نیز آغاز شد كه مینیاتورهای مكتب عباسی سرآغاز آنهاست . بـه نـوشتهٔ آرتـور اپـهام پـوپ ، كــلیله و دمـنه ، كـتابی در عـلم دامپـزشـكی و داروسـازی بـه نـام "دماتریامدیكا" و مقامات حریری ، تصاویری به سبك مینیاتورهای مكتب بغداد را در بر دارند . "بازیل گری" ضمن تحلیل كلی مكتب جهانی عباسی "بغداد" می گوید : "به سخن كوتاه ، بین مینیاتورهایی كه طی دورهٔ عباسیان در ایران آفریده شده و آثاری كه در نقاط دیگر آسیا پدید آمده ، نمی توان تمایزی قایل شد و تنها تفاوتی كه ایرانیان بدان افزودند ، یكپارچگی به خاطر حملات مغول است . ظاهراً تكان شدیدی لازم بود تا نبوغ ایرانیان را قادر سازد كه هنر جدیدی را به شیوهٔ خود و با برداشت از نفوذ سریعی كه در اثر ایجاد رابطه با شرق دور پدید آمد ، تكامل بخشند ."

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی