تاریخچه راه آهن در ایران

درسال ۱۲۶۱ شمسی خط آهنی در حدود هشت كیلومتر و بعرض ۱۰۰۰ میلیمتر از تهران به شهرری بوسیله مسیوبواتال فرانسوی كشیده شد كه بعدا امنیاز آن به یك كمپانی بلژیكی واگذار گردید .
● راه آهن شركت نقت
شركت سابق نفت نیز برای رفع حوائج خود در محوطه تاسیسات نقت جنوب اقدام باحداث راه آهنی نمود كه حدود آن ۱۶۵ كیلومتر و عرض آن بین خزیمه و مسجد سلیمان ۷۶۰ میلیمتر و درآبادان به ۹۲۰ میلیمتر می رسید د از خصایص لكوموتیوهای این راه آهن آن بود كه در موقع سوختن و كار جرقه تولید نمی كردند.
● راه آهن سراسری
ایجاد راه آهن درایران همواره یكی از آرزوهای بزرگ و ملی محسوب می گزدید د و باینكه در حدود نیم قرن كوشش هائی از طرف اولیاء امور در انجام این امر خطیر بعمل می آمد تحقق این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ بطول انجامید .
در۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ اولین كلنگ ساختمان سراسری در تهران محل فعلی ایستگاه تهران برزمین زده شد و از همان وقت رسما ساختمان راه آهن از سه نقطه جنوب - مركز - شمال آغاز گردید و برای اینكه این امر خطیر با سرمایه داخلی و بدون استمداد از بیگانگان انجام یابد و از طرفی تحمل هزینه آن برای ملت ایران طاقت فرسا نباشد، قبل از شروع بساختمان راه آهن بنا بفرمان دولت وقت قانون انحصار قند و شكر و چای را وضع و درنهم خرداد ۱۳۰۴ بتصویب مجلس شورای ملی رسانید .
بموجب این قانون مقررگردید از هر سه كیلو قند و شكر دو ریال و از هرسه كیلو چای شش ریال مالیات اخذ و درآمد حاصله از آن صرف هزینه ساختمان راه آهن سراسری گردد د راه آهن سراسری در۲۷ مرداد ماه ۱۳۱۷ بپایان رسیده و دوخط شمال و جنوب درایستگاه سمیه بیكدیگر متصل و در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ این خط با تشریفات خاصی رسما افتتاح و بهره برداری آن شروع شد .
● راه آهن گرمسار- مشهد
زمانیكه راه آهن سراسری درشرف اتمام بود، وزارت راه مامور ساختمان سایر خطوط گردید و اولین خطی كه پس از خط سراسری اقدام بساختمان آن گردید ، خط گرمسار-مشهد است د ساختمان خط مذبور از روز ۲۴ اسفند ۱۳۱۶ آغاز و زیرسازی و ریل گذاری آن تا ایستگاه شاهرود بطول ۳۱۵ كیلومتر تا سال ۱۳۲۰ باتمام رسیده و بهره برداری از آن شروع شدد لیكن عملیات ساختمانی از شاهرود ببعد بعلت بروز جنگ جهانی دوم متوقف گردید تااینكه بعداز پایان جنگ و رفع محظورات مجددا عملیات ساختمانی آن از سال ۱۳۲۶ بوسیله وزارت راه و از اعتبارات سازمان برنامه شروع گردید و پس از پیشرفت عملیات ساختمانی از
اسفندماه ۱۳۳۳ ریل گذاری آن بوسیله اداره ساختمان وزارت راه و از هفدهم
دیماه ۱۳۳۴ توسط راه آهن دولتی ایران آغاز و درهفدهم دیماه ۱۳۳۵ خاتمه یافت و از همان تاریخ اقدام به قبول بار ازهمه نقاط راه آهن به این خط گردید .
● راه آهن تهران - تبریز
دومین خطی كه پس ازتكمیل راه آهن سراسری اقدام بساختمان آن گردید، خط تهران - تبریز میباشد د ساختمان این خط روز هیجدهم آبانماه ۱۳۱۷ از تهران شروع و تا روز چهاردهم آبانماه ۱۳۲۱ ساختمان و ریلگذاری آن تا میانه خاتمه یافت و بلافاصله بهره برداری ازآن شروع گردید .
لیكن بعلت بروز جنگ دوم جهانی عملیات این خط نیز متوقف و پس از پایان جنگ مانند خط گرمسار تا مشهد عملیات ساختمانی آن بوسیله وزارت راه شروع و ریلگذاری آن از میانه شروع و روز ۲۹ مهر ۱۳۳۵ به ایستگاه مراغه رسیده و از دهم دیماه ۱۳۳۵ بهره برداری از تهران تا مراغه آغاز گردید .
● راه آهن قم -یزد
ساختمان این خط از نهم آذرماه ۱۳۱۷ از قم شروع و پیش بینی شده بود كه در سال ۱۳۲۱ خاتمه یابد لیكن پس از وقایع ۱۳۲۰ عملیات خط مذبور نیز متوقف گردید .
چون قسمتی از زیرسازی این خط حاضر و برای ریلگذاری آماده بود در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۲۶ راه آهن دولتی ایران با مصالح موجود اقدام بریلگذاری از قم بكاشان نموده و در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه ۱۳۲۸ عملیات ریلگذاری خاتمه یافته و از روز ۱۹ خرداد ماه ۱۳۲۸ بهره برداری آن شروع شد .

منبع : سایت پارس پلانت