مفهوم فدک در فرهنگ فاطمی

گاهی برخی مقاطع زمانی و نیز بعضی نواحی و مناطق جغرافیایی گرچه خود تنها ممكن است از چنان اهمیتی برخوردار نباشد، لكن از آنجا كه منشاء وقوع یكسری حوادث تاریخی واقع می‌شوند، برگ‌های زرینی را در تاریخ به خود اختصاص می‌دهند، كه فدك نمونه‌ای بارز در میان نمونه‌های متعدد در این زمینه در تاریخ است.
فدك كه قریه‌ای در حجاز و در فاصله دو یا سه روزه راه تا مدینه و یكی از مناطق یهودی‌نشین بوده است، با قدرت‌یافتن اسلا‌م در سال هفتم هجری، حیات تاریخی خویش را آغاز كرد و در این دوره از حیات اسلا‌م یهودیان ساكن در فدك با واگذاری نیم و یا تمامی آن منطقه، با پیامبر(ص) مصالحه كردند و چون این منطقه به نیروی نظامی و قهریه فتح نشده بود، به مالكیت خاص پیامبر(ص) درآمد و پس از مدتی آن حضرت فدك را كه ملك شخصی خود شده بود به فرزند خویش حضرت زهرا(س) بخشید و بر همین اساس فدك تا رحلت پیامبر(ص)، در اختیار فاطمه(س) دختر گرامی آن حضرت بود، ولی پس از این حادثه عظیم، فدك از فاطمه(س) مطالبه شد و به عنوان یكی از منابع درآمد عمومی و تأمین بودجه حكومتی محسوب گردید.
در عین حال، این‌گونه برخوردها با فدك و درواقع با دخت پیامبر(ص)، پس از رحلت پیامبر(ص) كه به عصر خلا‌فت شهرت دارد، منشاء اختلا‌ف میان فاطمه(س) و خلیفه وقت گردید ولكن موضوع از بازگرداندن یك قطعه زمین در فدك فراتر رفت. به طوری كه در متون تاریخ سیاسی اسلا‌م، فدك سمبلی از معنایی عظیم است كه هرگز تحت نام فدك به آن سرزمین محدود نمی‌شود.
مبارزه‌ای وسیع و پردامنه آغاز گردید و منازعه فدك قیامی علیه اساس حكومت در ادوار بعدی بود و از دیدگاه زهرا(س) مساله فراتر از این موضوع محدود بود. چنانكه خود آن حضرت در دیدار با زنان مهاجر و انصار و در تبیین موضوع می‌فرماید: <چگونه رهبری امت را از پایگاه رسالت و قواعد استوار نبوت و مهبط روح‌الا‌مین دور ساختند و آن را از دست آگاهان دنیا و دین بازگرفتند؟

سیدمهدی جوادی

منبع : روزنامه هم‌میهن