۲۴ تیر ـ ۱۵ جولای ـ روزی که محمد علی شاه قاجار در کشور خود، در سفارت روسیه متحصن شد!

۲۴ تیر ماه ۱۲۸۸ ( ۱۵ ژوئیه ۱۹۰۹ ) شهر تهران پس از یک روز جنگ خیابانی به دست نیروهای بختیاری و گیلان افتاد و محمدعلی شاه قاجار در پی تصرف تهران به دست نیروهای مخالف، با خانواده حود به ساختمان تابستانی سفارت روسیه در زرگنده قلهک پناهنده شد. وی قبلا در سلطنت آباد مستقر شده بود و با این که هنوز پانصد قزاق و تعدادی توپ در اختیار داشت تصمیم به تحصن در سفارتخانه خارجی گرفت. به تفسیر برخی از مورخان، وی با تحصن در ساختمان سفارت روسیه، پناهنده شدن به بیگانه را بر مذاكره با سران مخالفان و پذیرفتن شرایط آنان ترجیح داد كه به عنوان تصمیمی شرم آور ثبت شده است. همزمان، سایر مقامات نزدیک به او نیز به سفارتخانه ها پناه بردند.
چون (ظاهرا!) سفارتخانه های روسیه و انگلستان برای همه متقاضیان تحصن جای نداشتند به مقامهای اضافی، هرکدام یک پرچم این دولتین داده شد تا بر بالای خانه هایشان نصب کنند که کسی متعرضشان نشود!!. سفیران روسیه و انگلستان سپس به طور جداگانه و با لحنی متفاوت از سردار اسعد و سپهدار تنکابنی فرماندهان نیروهای فاتح تهران خواستند که به زد و خورد پایان دهند و مسئله را از راه مسالمت حل کنند!. فاتحان تهران خواستار تسلیم سرهنگ لیاخوف شدند که موافقت شد و لیاخوف به فاتحان تهران مراجعه کرد و تامین خواست.
دو روز بعد یک شورای عالی ۲۸ نفری تشکیل و همان روز محمد علی شاه را به دلیل پناهنده شدن در خاک وطن به سفارتخانه خارجی، از سلطنت خلع و پسر ۱۲ ساله او احمد میرزا را به سلطنت برداشت و چون او هنوز طفل بود قرار شد که عضدالملک ایلخان قاجار نیابت سلطنت را بر عهده گیرد. احمد میرزا در آن لحظه با پدرش در سفارت روسیه بود که از آنجا به کاخ سلطنتی انتقال یافت.
همه این ماجرا نتیجه رقابت استعماری روسیه و انگلستان بود که روسیه از محمدعلی شاه و انگلستان از مجلسیان حمایت می کردند!.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز