جمعه, ۱۰ فروردین, ۱۴۰۳ / 29 March, 2024
مجله ویستا

۸ مرداد ـ ۳۰ جولای ـ مدیریت خوب از دیدگاه خواجه نظام الملک طوسی و اندرزهای او به سران کشورها


ترجمه كتاب سیاستنامه (سیر الملوك) تألیف خواجه نظام الملك (ابوعلی حسن طوسی) در ژوئیه ۱۸۹۱ میلادی به زبان فرانسه در پاریس انتشار یافت.
خواجه كه سی سال وزیر بود و تمامی عمر خود پس از تحصیلات مرسوم آن زمان را در امور اداری دولت گذرانده بود این كتاب را ظاهرا سال آخر عمر خود تكمیل كرد.
خواجه كه بنیادگذار دانشكده های موسوم به «نظامیه» هم هست دوم نوامبر سال ۱۰۹۲ میلادی در سر راه خود به بغداد در نزدیكی كرمانشاه به دست یكی از فدائیان (پیروان حسن صباح) به قتل رسید.
خواجه طوسی كه در نیشابور مدفون است سیاستنامه را عمدتا خطاب به سران كشورها نوشته و به آنان اندرز داده است. سبك نگارش وی تفاوتی با سبكهای پیشرفته امروز ندارد. به این ترتیب كه اصل اندرز خود را در پاراگراف اول بیان داشته و در اثبات آن متوسل به روایات و حكایات و امثله شده است كه با این كه حكایات به نظر تاریخی می رسند، ولی مفسران این كتاب ، آنها را در حد داستان می دانند.
خواجه هریك از فصول كتاب خود را به یك اندرز اداری (سیاسی) اختصاص داده از جمله لزوم دادن وقت ملاقات از جانب یك مدیر ارشد به متقاضیان - بدون تبعیض ، و شنیدن درد دل آنان «بدون واسطه» ، و در ملاقات عمومی (به اصطلاح آن زمان : بار عام) به یك چشم نگاه كردن حاضران.
در فصلی دیگر، خواجه به سران و مدیران تراز اول- و عمدتا رئیس كشور- اخطار كرده است كه در انتخاب معاشران و نزدیكان ( به اصطلاح آن زمان : ندیمان) خود نهایت دقت را به عمل آورند كه از این موقع خود سوء استفاده نكنند و در هر حال ندیمان رئیس كشور نباید از مقامات دولتی باشند كه گستاخ خواهند شد و اجحاف خواهند كرد. فصول دیگر درباره عجله نكردن در تصمیم گیری های مهم، رعایت نظم و نسق، نگماردن یك فرد برای انجام دو كار، لزوم تشویق و تنبیه كاركنان، داشتن دستگاه جمع آوری خبر از مشكلات و نظرات مردم كه خواجه از آنها به عنوان «جاسوسان» نام برده كه می توانند به لباس درویش، سیاح و بازرگان؛ به منظور حل مسائل، پیش از آن كه بزرگ شوند به جمع آوری اطلاعات دست بزنند.
خواجه شدیداً ضد بیگاری و كارمفت كشیدن از مردم است و تأكید بر منصف و عادل بودن مدیر ارشد و رئیس كشور دارد و توصیه به مشورت با اهل اطلاع و خبرگان در زمینه حل مسائل می كند.
خواجه در موارد متعدد توصیه به استفاده بهینه از مهارت «تجربه آموختگان» و از دست ندادن آنان دارد كه ثروت ملی بزرگی هستند. خواجه توصیه های متعدد در انتخاب و چگونگی قضات و سپاهیان كرده است از جمله تهیه بهترین و تازه ترین اسلحه برای ارتش و توجه خاص به صنایع نظامی و ....
منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز


همچنین مشاهده کنید