۲۶ مرداد ۱۳۸۶ ــ ۱۷ اوت ــ نگاهی کوتاه به پیچیدگی مسئله عراق: روزگاری که عراق بخشی از یک استان ایران بود

انتشار یك تمبر پست در عراق در اوت ۱۹۲۳ و زمانی كه این سرزمین هنوز كاملا از كنترل انگلستان خارج نشده بود به صورت یك جنجال جهانی درآمده بود كه اشاره كوتاهی به آن، تا حدی ریشه و پیچیدگی مسئله آن سرزمین پر غوغا را به دست می دهد.
نمای طاق كسری در تیسفون (تلفظ پارسی اشكانی آن: تیسپهان) بر این تمبر چاپ شده بود و همین تصویر بود كه تفسیرهای گوناگون به دنبال داشت. ایرانیان عهد ساسانیان طاق كسرای۵۴ متر در۲۷ متری را «شاهیگان سپید (Shahigan e Sepid
) به معنای كاخ سپید» می خواندند. تیسفون (مدائن و اینك سلمان پاكSalman Pak) واقع در ۳۵ كیلومتری جنوب شرقی بغداد هشت قرن پایتخت ایران بود که علاوه بر پایتختی ایران، به صورت مركز استان Khavarvaran خواروران (خاروران ـ خاوران) ایران هم عمل می كرد و این استان ایران در آن عصر؛ كویت، سواحل شرقی كشور سعودی امروز (كه «گارهائه» نام داشت)، بحرین، قطر، حاشیه جنوبی خلیج فارس و همه عراق امروز (جز كردستان آن) را شامل می شد كه برخی از محلی ها آن را اراك (ایران پایینی ـ پایین ایران) خطاب می كردند.
همین جغرافیای تاریخی عامل جنجال سال ۱۹۲۳ بود كه از ماه اوت آغاز شده بود. ایرانیان (۱۷ ماه پس از كودتای ژنرال رضاخان پهلوی) كه احساسات ناسیونالیستی شان داشت زنده می شد به این تمبر از این لحاظ اعتراض داشتند كه معتقد بودند انگلستان با تایید انتشار آن می خواهد بحرین (میش ماهی) و میشان (دشت میشان) را هم ببلعد، و عراقی ها مدعی بودند كه با چاپ تصویر تیسفون بر تمبر، انگلیسی ها می خواهند ماهیت عراق را تغییر دهند و همانند عهد ساسانیان، كردستان را از آن جدا سازند و .... در این میان روزنامه های مسكو و رم در تفسیرهای خود این عمل را مقدمه ایجاد یك خاورمیانه انگلیسی وانمود می كردند و فرانسوی ها با این كه نمی خواستند انگلیسی ها را برنجانند، در باطن از گسترش متصرفات انگلستان در خاور میانه ناراضی بودند و مطبوعاتشان ترجمه تفسیرهای روزنامه های مسكو و ایتالیا را با آب و تاب چاپ می كردند و به همین گونه مطبوعات آلمان. در واکنش به این وضعیت، مقامات انگلیسی حاكم بر هند كه به تایید آنان این تمبر منتشر شده بود می گفتند كه نظرخاصی در كار نبوده است. ما انگیسی ها از قدیم به ابنیه تاریخی كه هویت ملی و مایه افتخار ملل هستند احترام می گذارده ایم و به همین دلیل هم بود كه در جریان نبرد با عثمانی ها، نیروهای خود را در نوامبر ۱۹۱۵ از منطقه مدائن (تیسفون) عقب كشانیدیم كه ضمن زد و خورد، توپ های عثمانی آسیب بیشتری به طاق كسری وارد نسازند.
كار در اینجا پایان نیافت. اوایل دهه ۱۹۶۰ ژنرال عبدالكریم قاسم رئیس وقت دولت عراق كه با كودتای سال ۱۹۵۸ به سلطنت كوتاه مدت «ساخت انگلستان» در عراق پایان داده بود به استناد نقشه جغرافیایی «استان خاروران» ایران به مركزیت مدائن (تیسفون) كه كویت بخشی ازآن بود مدعی مالكیت این سرزمین شد (البته عراق از دهه چهارم قرن بیستم این ادعا را داشت ولی آن را به صورتی ملایم مطرح می کرد)، و صدام حسین بعدا برای تصاحب همه قسمت های باستانی آن استان ایران باستان و از جمله میشان (حاشیه غربی خوزستان)، با هدف عراقی كردن طاق كسری و محدوده تاریخی مدائن دست به مرمت آن زد و ... كه پس از موفق نشدن در جنگ هشت ساله با ایران، از ادامه تعمیر كاخ شاهان قدیم ایران دست برداشت.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز