اسب در مشرق زمین

ایران یا همان پارس یکی از شاخص ترین اقوام مشرق زمین بود که در روند تکاملی اسب شرقی نقش داشت .
در شمال شرقی این ناحیه سه زیرگونه از اسبهای وحشی وجود داشتند که مبنای تکامل اسبهای شرقی محسوب می شوند. این اسبها عبارتند از : اسب های لاغر و باریک اندام ترکمن . اسب های متوسط القامه سکائی و اسبهای کوچک اندام کوهستانی که دلیل اثبات آنها فسیلهای کشف شده در این مناطق می باشد . این اسبها امروزه نیز وجود دارند و با نامهای ترکمن - یابو و اسبچه خزر شناخته شده هستند.
پراکندگی و توسعه جمعیت اسبچه خزر را می توان در وسعتی از گپه داغ در رشته کوه البرز تا کوههای زاگرس مشاهده کرد . این اسب جزء اولین اسبهای رام شده توسط سومری ها ( خوزستان امروزی ) محسوب می شود و در زمان پادشاهی اشکانیان و ساسانیان این اسب در خدمت انسان بوده است تا اینکه به مرور زمان از صحنه روزگار محو شد. در سال ۱۹۶۵ مجددا این گونه از اسبها در گله های نیمه وحشی سواحل دریای خزر دیده شدند که می توان این امر را یک بازگشت ژنتیکی تلقی کرد.
متعاقب این کشف تلاشهائی جهت ازدیاد نسل این اسبها صورت گرفت که عمده آنها در خارج از کشور بود . در بین سالهای ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۳ تعداد ۳۰ راس از این اسبچه ها صادر و تعداد ۱۲۰۰ راس نیز در انجمن بین المللی اسبچه خزر ( واقع در انگلستان ) ثبت شدند.
در کشورهائی همچون : انگلستان – آمریکا – زلاندنو – فرانسه – سوئد – نروژ و ایران نیز چنین انجمنی وجود دارد اسب سکائی دارای پراکندگی و توسعه جمعیتی است که محدوده آن از شمال شرق ایران شروع شده و تا سیبری در شمال و از غرب تا اروپای شرقی ادامه دارد .
اگرچه امروزه تعداد کمی از این اسبها باقی مانده است اما به استناد تحقیقات دکتر Gus Cothran این تعداد خالص می باشند .
به احتمال قوی می بایست گله های بزرگی از این اسبها با همان مشخصه های خونی در قزاقستان وجود داشته باشد ولی تا کنون هیچگونه مطالعات ژنتیکی برای اثبات این امر بر روی آنها صورت نگرفته است . در ایران باستان از این اسبها برای باربری و حمل و نقل استفاده می شد . پراکندگی و توسعه گله های اسب ترکمن شامل محدوده ای است که از ساحل شرقی دریای خزر شروع شده و تا دامنه های شمالی البرز ادامه دارد و از کپه داغ تا کوههای تیان شان نیز گسترش یافته است .
در تمامی این مناطق این اسبها دارای همان مشخصه های فیزیکی و ساختار اندامی می باشند که در اسبهای ترکمن امروزی قابل روئیت است . یعنی اندام باریک با ساقهای بلند از طرف دیگر حجاری های موجود در قزاقستان و نقاشی های سبو ها و تنگهای یونانی مبین این موضوع می باشد .
زمان دقیق اهلی شدن این گونه از اسب کاملا مشخص نیست . اما از نمونه های استخوانی کشف شده قدمتی معادل ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح را در مصر و ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد را در یونان نشان می دهد. فراوانی گله های این نوع اسب در زمان قدیم چشمگیر بوده ولی امروزه تعداد بسیار کمی از آنها باقی مانده است.
در زمان پادشاهی داریوش سالیانه تعداد ۳۰۰۰۰ راس از این اسبها به ممالک دیگر صادر می شد که این تعداد امروزه به ۴۰۰ راس در سال تقلیل یافته است .
یکی از عمده ترین دلایل این انقراض را می توان وارد کردن اسبهای ترابرد و عدم شرکت اسبهای ترکمن در مسابقات اسب داوانی دانست . اسبهای ترکمن در حقیقت اجداد اسبهای تیزتک و چالاک امروزی مشرق زمین هستند در زمان قدیم این اسب ( اسب کرد ) بنام های : آشوری – Nisaean - پارتی – ساسانی و ..... معروف بوده است آنطور که می گویند اسب عرب پارسی بعد از اسب های بدوی عرب بوجودآمده است.
اسبهای دو خون شرقی تلفیقی از اسبچه خزر – یابو و اسب ترکمن می باشند. در یک تقسیم بندی ژنتیکی که در مقیاس ۱ به ۱۰ صورت گرفته است یابو دارای ۹ شاخص ژنتیکی و اسبچه خزر و ترکمن دارای ۸ شاخص می باشند.

منبع : بانک اطلاعات گردشگری