دی ماه نا آرام ۱۲۹۴ خورشیدی

ایران دی ماه ۱۲۹۴ خورشیدی ( دسامبر ۱۹۱۵ و ژانویه ۱۹۱۶ میلادی در جریان جنگ جهانی اول ) را با حملات واحدهای روسیه به اطراف تهران ، فعالیت کمیته دفاع ملی و مهاجرت نمایندگان مجلس ، هواداران ایرانی آلمان و گروهی از روشنفکران به اصفهان و کرمانشاه آغاز کرد و ماهی بسیار نا آرام داشت .
دو روز اول و دوم دی ماه نیروهای تازه روسیه که به بهانه جلوگیری از گسترش نفود آلمان در ایران تا حومه تهران پیشروی کرده بودند در رباط کریم شهریار با ژاندارمها ، افراد مسلح « کمیته دفاع ملی » و ایرانیان داوطلب که اسلحه برداشته بودند در گیری داشتند که این زدو خوردها با پیروزی روسها به پایان رسید و ایرانیان تلفات سنگین متحمل شدند و دلیل عمده آن ناهماهنگی ایرانیان در جنگ بود. با شکست این نیروها در رباط کریم ، رجالی که به قم مهاجرت کرده بودند و نیز اعضای کمیته دفاع ملی از آنجا عازم اصفهان و کرمانشاه شدند.
داوطلبان مسلح و افراد وابسته به کمیته را افسران آلمانی که به عناوین دیگر در ایران بودند هدایت می کردند . به هدایت و تحریک همین آلمانیها ، مردم در اصفهان ، کرمان و شیراز به کنسولگری های انگلستان که متحد روسها در جنگ جهانی بودند حمله بردند و چند انگلیسی را کشتند ، زخمی کردند و یا ربودند. این وضعیت به حکمران انگلیسی هند بهانه لازم را داد تا یک نیروی نظامی تازه به فرماندهی ژنرال پرسی سایکس باکشتی روانه ایران سازد .
روسها باوجود پیروزی در نبرد رباط کریم شهریار وارد تهران نشدند . مستوفی از ریاست وزراء کناره گیری کرد ، فرمانفرما جای اورا گرفت و به دیپلماتهای آلمانی که در قم با رجال مهاجر ملاقات کرده بودند اخطار کرد که از تهران نشوند و آلمانی هایی را که در ایران به وجودشان نیاز نیست خارج سازند .
در این میان برای تضعیف روحیه دولت تهران و در نتیجه اطاعت از دستورها انگلستان و روسیه ، عوامل این دوکشور کارکنان دولت را که مواجب ماهانه آنان عقب افتاده بود تشویق به متحصن شدن در سفارتخانه ها و کنسولگری ها این دو کشور می کردند و عده ای از کارمندان هم متحصن شدند !.
مهاجرت رجال به کرمانشاه به منظوربر خورداری از حمایت عثمانی متحد آلمان بود که عراق گوشه ای آن امپرتوری را تشکیل می داد ، غافل از این که این کار بهانه تازه ای به انگلیسی ها که از پیش نقشه بالا کشیدن نفت عراق را کشیده بودند خواهد داد تا نیرو وارد عراق کنند.
اگر رویدادهای دی ماه ۱۲۹۴ خورشیدی را با وقایع مرداد و شهریور ۱۳۲۰ مقایسه کنیم خواهیم دید که ایرانیان در آن سال با دست خالی و با این که میهنشان به صورت دو منطقه نفود بود بهتر، از و طن خود دفاع کردند . در شهریور ۱۳۲۰ با این که دارای یک ارتش چهارصد هزارنفری با انضباط بودند به دلیل خیانت و خریداری شدن پاره ای از ژنرالهای موفق به دفاع نشدند و این درس را انگلیسی ها از دی ماه ۱۲۹۴ گرفته بودند که چگونه بموقع از خائنان به ایران بهره برداری کنند و ارتش در حساسترین لحظه مرخص شود و کمیته دفاع ملی هم به وجود نیاید !.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز